بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف شناسایی و اولویت بندی معیارهای انتخاب عرضه کنندگان در زنجیره تامین و رتبه بندی تأمین کنندگان انجام شد. برای شناسایی این معیارها، از روش های مطالعه و کتابخانه ای استفاده گردید و پس از بررسی منابع معتبر داخلی و خارجی متعدد، پر کاربردترین معیارهای مورد اشاره در اکثر کتب و مقالات داخلی و خارجی استخراج و مورد استفاده قرار گرفتند.
در این پژوهش شرکت پتروشیمی شیراز به عنوان مورد مطالعه انتخاب گردید. در این پژوهش جهت اولویت بندی معیارهای انتخاب شده و همچنین رتبه بندی تأمین کنندگان، از دو تکنیک تصمیم گیری چند معیاره استفاده شده است. برای این منظور از روش تاپسیس فازی - Fuzzy TOPSIS - و روش ویکور فازی - Fuzzy VIKOR - استفاده شده است.
در این پژوهش مدیران و کارکنان ارشد واحد تدارکات شرکت پتروشیمی شیراز به عنوان نمونه آماری در نظر گرفته شد که تعداد 25 پرسشنامه بین این افراد توزیع گردید. نتایج حاصل از روش تاپسیس فازی مشخص نمود در بین معیار های مورد مطالعه، معیار - - کیفیت - - دارای بالاترین اولویت در میان دیگر معیارها می باشد. همچنین نتایج استخراج شده از روش ویکور فازی مشخص نمود شرکت - - کارا صنعت تدبیر پایا - - در رده اول رتبه بندی تأمین کنندگان شرکت پتروشیمی شیراز قرار دارد.
1. مقدمه
انتخاب تامین کننده یکی از سخت ترین و مهم ترین فعالیت های است که سازمان هاخصوصاً فعالان حوزه تولید باید همواره در پی اجرای آن با شند. فرآیند انتخاب تامین کننده باید نیازمندی مشتریان را برطرف نماید تا سبب رضایتمندی آن ها و سودآوری برای سازمان باشد - نزیم3 و همکاران، . - 2015 در دو دهه اخیر با به کارگیری مفهوم مدیریت زنجیره تأمین در صنایع، موضوع انتخاب تأمینکننده، توجه زیادی را جلب کرده است و روششناساییهای مختلفی برای آن ارائه شده است. از آنجا که مواد خام و قطعات، مهمترین بخش از هزینه های یک شرکت را به خود اختصاص میدهند، مدیریت خرید صحیح، اهمیت قابل توجهی در کارایی، اثربخشی و سودآوری یک موسسه دارد - حبیب1، . - 2014
انتخاببهترین تامین کننده از میان شمار تامین کنندگان در صدر برنامه های خریداران قرار دارد. چنین انتخابی خصوصاً در مواقعی که خریداران مدیران ارشد و تصمیم گیرندگان پروژه های بزرگ باشند، نیازمند به کارگیری دقت بالا در تصمیم گیری با استفاده از روش ها و ابزارهای خاص برای تحلیل عوامل مختلف مربوطه می باشد و از این رو چنین امری، ایشان را با یک مسئله تصمیم گیری چند معیاره روبرو خواهد نمود. از طرف دیگر، با در نظر داشتن معیارهای متعددی که باید در امر تصمیم گیری به نحوی دخالت داده شوند، به کارگیری روش های تصمیم گیری چند معیاره برای انتخاب تامین کنندگان از قابلیت خوبی برخوردار می باشد.
با افزایش حساسیت موضوع خرید، بالا رفتن تکنولوژی و به تبع آن محدود شدن تعداد تامین کنندگان، افزایش قیمت کالا یا خدمت مورد نیاز، پیچیده شدن تشخیص و تعیین معیارها و مواردی اینچنین، طبیعی است که موضوع تصمیم گیری پیچیده تر خواهد شد و در نتیجه به تامل بیشتر و ضرورت استفاده از روش های علمی مدون شده، نیاز خواهد داشت - ربیعه و همکاران، . - 1390
از سوی دیگر، امروزه با توجه به مفاهیم جدید مدیریت زنجیره عرضه و موارد مشابه که موجب ایجاد مشارکت با تأمینکنندگان و روابط نزدیک شرکت با تأمینکنندگان میشود، تأمینکنندگان و مشتریان، دیگر عنوان رقبای سازمان شناخته نمیشوند بلکه اعضایی از یک مجموعه اصلی با نام زنجیره تأمین هستند که هدف هر یک، حداکثر کردن سود و افزایش بهرهوری کل زنجیره است - طالبی و ملاطایفه،. - 1390
بدین ترتیب،کاملاً آشکار است که تصمیمگیری در باره انتخاب تأمینکننده، نقش قابل توجهی در تولید و مدیریت لجستیک کارخانهها دارد و بسیاری از شرکتهای باتجربه بر این باورند که انتخاب تأمینکننده، مهمترین فعالیت یک سازمان به شمار میآید - چلیک2 و همکاران، . - 2009 همچنین از آنجا که عملکرد تأمینکنندگان، اثر اساسی بر موفقیت یا شکست یک زنجیره دارد، هم اکنون انتخاب تأمینکننده، یک وظیفه استراتژیک شناخته میشود. در نتیجه، تصمیمگیریهای نادرست در زمینه انتخاب تأمینکنندگان، پیامدهای منفی و زیانهای بسیاری را برای شرکت پی بخواهد داشت. بنابراین، با توجه به موارد ذکر شده، بررسی و به کارگیری مفاهیم جدید در انتخاب تأمینکنندگان، ضروری به نظر میرسد - پرسین3 ، . - 2008
هدف از انتخاب، شناسایی تأمینکنندگانی با بالاترین پتانسیل برای رفع نیازهای شرکت به طور سازگار و با هزینه قابل قبول میباشد. به طور کلی، در تصمیمات مربوط به انتخاب تأمینکننده، دو موضوع از اهمیت ویژه برخوردار هستند. یکی اینکه چه معیارهایی باید استفاده شود و دیگری اینکه چه روش هایی برای مقایسه تأمینکنندگان باید به کار رود.
انتخاب تامین کننده یک مسئله تصمیم گیری چند معیاره پیچیده است که هر یک از معیارهای ارزیابی با توجه به استراتژی زنجیره تامین درجه اهمیت متفاوتی دارند. در سال های اخیر روابط بین تأمین کننده و مصرف کننده در شرکتهای تولیدی مورد توجه جدی قرار گرفته است. زمانی که روابط بلندمدت بین این دو وجود داشته باشد، زنجیره تأمین شرکت مانعی جدی و قوی بر سر راه رقبا خواهد بود - قدسی پور و اوبریان4، . - 1998
امروزه صنایع نفت و گاز کشور با توجه به موضوع پیوستن به سازمان تجارت جهانی با چالش های جدیدی همچون ورود تامین کنندگان خارجی و افزایش فعالیت های تامین کنندگان داخلی روبروست. بنابراین صنایع نفت و گاز کشور برای افزایش بهره وری در این محیط پویا، نیاز دارند که به وضعیت تامین کنندگان خود که از ارکان اصلی آن ها است، توجه بیشتری کنند؛ چرا که عملکرد تامین کنندگان هر سازمان است که می تواند باعث بقا و یا نابودی آن سازمان شود.
تاکنون روش های زیادی برای ارزیابی و رتبه بندی تامین کنندگان مطرح شده است که اغلب روش های ارزیابی و رتبه بندی هریک مزایا و محدودیت های خاص خود را دارند - دی بوئر و همکاران1 ، . - 2001 سال هاست که محققان و تحلیلگران در جستجوی روش هایی هستند که تا حد ممکن محدودیت های کمتری دارند و گستره های فراگیرتر از عملکرد تامین کنندگان را فرا می گیرد، به همین دلیل تحلیل گران به سمت آن دسته روش های اندازه گیری در زمینه عملکرد و رتبه تامین کنندگان میل پیدا کرده اند که بتواند به طور یکپارچه از اطلاعات موجود استفاده و اثرات همه آن ها را به طور یک جا در تحلیل وارد کنند.
با توجه به مطالب بیان شده، شناسایی مؤلفه های تأثیرگذار در انتخاب تأمین کنندگان از اهمیت فراوانی برخوردار می باشد. همچنین در شرایط اقتصادی امروز و با وجود رقابت بسیار نزدیک شرکت های مختلف در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی، اتخاذ راهکارهای علمی و مستدل جهت شناسایی بهترین تأمین کنندگان و رتبه بندی آن ها امری حیاتی و ضروری برای شرکت های فعال در این حوزه ها می باشد.
در نهایت پس از بررسی های انجام شده در شرکت پتروشیمی شیراز این مسأله مطرح گردید که چگونه می توان معیارهایی برای انتخاب تأمین کنندگان در این شرکت در نظر گرفت؟ همچنین این پرسش مطرح گردید که رتبه بندی این عوامل بر اساس نیازها و برنامه های شرکت پتروشیمی به چه صورتی می باشد؟ در آخر نیز این سؤال مطرح گردید که با توجه به اطلاعات به دست آمده، تامین کنندگان این شرکت چگونه رتبه بندی خواهند شد؟ لذا این پژوهش به دنبال یافتن پاسخی برای مسائل و سوالات مطرح شده می باشد.
.2 ادبیات موضوعی
.1-2 زنجیره تأمین
تغییرات و تحولات عمیق دنیای کسب وکار و الزامات جدید تولید وتجارت در عصر کنونی، زمینه ظهور و بروز نگرشها و پارادیم های جدیدی را فراهم ساخته است که ضروری است مورد توجه دست اندرکاران عرصه تولید و تجارت قرار گیرد. در همین راستا رویکردها و نگرش های جدیدی پیرامون موضوع تامین تحت عنوان مدیریت زنجیره تامین گسترش یافته به نحوی که زمینه خلق پارادیمی جدید در حوزه مدیریت تامین را فراهم ساخته است. بررسی و شناسایی این تحولات، همراهی و بکارگیری الزامات آن ونهایتاً زمینه سازی توسعه و گسترش مفاهیم مدیریت زنجیره تامین موضوعاتی است که بدون توافق اولیه در خصوص ادبیات و مفاهیم و دلایل و ضرورت های شکل گیری آن بسیار دشوار خواهد بود.
.2-2 دلایل و ضرورت های مدیریت زنجیره تامین طی چندسال اخیر ظهور فناوری نوین و ایجاد تحولات عظیم در بازارهای جهانی، مدیریت زنجیره تامین را بیش از پیش ضروری ساخته است، به نحویکه سازمانهای مختلف جهت ایجاد و حفظ موقعیت و جایگاه رقابتی خود، ناگزیر به استفاده از مدیریت زنجیره تامین می باشند. انقلاب اطلاعاتی و ظهور شکلهای جدید ارتباطات متقابل سازمانی و افزایش توقعات مشتریان در زمینه هزینه محصولات و خدمات، کیفیت، تحویل ، تکنولوژی و زمان سیکل تعهد شده با توجه به رقابت فزاینده در بازارهای جهانی و امثالهم، از جمله عواملی است که باعث ترک سیستم های سنتی خرید و تدارک و حرکت به سمت سیستم مدیریت زنجیره تامین توسط سازمانها در سطح دنیا شده است.
