بخشی از مقاله
چکیده
دگرگونی های پرشتاب سال های آغازین سده ی بیستم، گویی ایرانیان و بسیاری از ملل های دیگر را غافلگیر کرد و جوامع بی آن که فرصت شناخت و تحلیل پدیده هایی تازه و درک پیامد های آن را پیدا کنند، با نیاز های تازه ای رو به رو گشتند که بسیاری از چهره های زندگی را دگرگون کرد و چنان شد که فرهنگ پویا و بالنده جامعه از رشد بازماند و اجتماع دچار گسیختگی و ناهماهنگی آشکاری در همه زمینه ها شد. نبود شناخت و آگاهی کافی از نیازهای تازه سبب شد تا این نیازها بی آنکه پاسخ مناسب خود را که در بستر فرهنگ جامعه باشد بیابند، در کالبد هایی نارسا و نابهنجار مجسم شوند.
در این رهگذر تقریبا همه ی فعالیت های شهر با سرعتی کنترل نشده کالبد هایی خود به خود و نابسامان یافتند و بسیاری، حتی مفهوم شناخته شده دیرین خود را از دست دادند. شهرها به شکل نسنجیده ای گسترش یافتند.بافت شهر را پیکره های ساختمانی زشتی می ساختند که تنها زاییده ی یک نیاز کارکردی بودند و مفهوم گشودگی و متغیر بودن شهر به اشتباه ترین شکل، مجسم شد و لبه های نا آشکاری به شهر بخشید که هیچ جای آن تفاوتی را که نشان دهنده ی هویت شهری باشد، در خود نداشت.
در سال های اخیر وپس از فرو کش کردن تب سبک هایی که در دهه های اخیر و در دوران بعد از مدرنیسم رواج یافته بودند ، توجه به معماری انسان گرا به عنوان تولیدی که باید پاسخگوی نیازهای انسان در ابعاد مختلف باشد ، منجر به شکل گیری رویکردهایی شد که باعنوان پایداری در معماری مطرح شده است که به هیچ واسطه ای همان مسیری است که معماری بایستی در آینده نزدیک با آن دسترسی پیدا کند.این نوع معماری تداعی کننده احساس انسانها نسبت به طبیعت میباشد.
امروزه، فرهیختگی جوامع، دیگر بر مبنای معیارهای گذشته ارزیابی نمی شود. میزان پایبندی جوامع به مسایل زیست محیطی و حفاظت از آن و بویژه در سالهای اخیر، رعایت اصول توسعه پایدار و حفظ تنوع زیستی یعنی حفظ طبیعت و گسترش فرهنگ آن، معیارهای اساسی برای ارزیابی رشد جوامع به شمار می آیند.در این مقاله بر آنیم تا ضمن تعریف مختصر از توسعه پایدار و معرفی مضامین آن در بافتهای سنتی ایران به تشریح آینده شهرها با بهره گیری از توسعه پایدار بپردازیم.
-1 مقدمه
واژه پایداری امروزه به طور گسترده ای به منظور توصیف جهانی که در آن نظامهای انسانی و طبیعی توامان بتوانند تاآینده ای دور ادامه حیات دهند، به کار گرفته میشود.این مفهوم به معنی ارائه راه حلهایی در مقابل الگوی سنتی کالبدی ،اجتماعی،اقتصادی توسعه میباشد.که بتواند از بروز مسائلی همچون نابودی منابع طبیعی،تخریب اکوسیستمها،آلودگی،افزایش بی رویه جمعیت ،رواج بی عدالتی و پایین آمدن کیفیت زندگی انسانها جلوگیری کند.بحران انرژی در دهه هفتاد میلادی از عوامل توجه به مسائل جهانی محیط زیست و توسعه میباشد.
توسعه پایدار یک سبک نیست بلکه رویکردی کل گراست که بر تعامل متقابل ساختمان و شرایط زمینه آن تاکید میکند.در این رابطه کیفیت و کمیت مصرف انرژی،کنشهای زیست محیطی،تعاملات اجتماعی،مسائل اقتصادی و مهمتر از همه انسان و آسایش او مد نظر قرار میگیرند.در این راستا معماران به سوی رابطه میان فرم معمارانه و مواد و مصالح و عملکرد محیطی ساختمان در جهت دستیابی به آسایش حرارتی و بصری کاربران با استفاده از منابع و امکانات طبیعی سوق پیدا میکنند.
مهمترین واقعه ای که در روند زندگی اجتماعی ایران در طول قرن بیستم اتفاق افتاد تغییر شیوه زیستی مردم برای تبدیل شدن آن از روستا نشینی و کوچ نشینی به شهرنشینی بالای هفتاد درصد در حال حاضر میباشد.تغییر زیستگاه ازخانه به آپارتمان،انباشتهای جمعیتی در شهرهای بزرگ،افزایش خودرو،ضعف سیستمهای حمل و نقل و جذابیتهای زندگی شهری باعث ایجاد پیچیده ترین مسائل شهرنشینی در ایران شده است.شهرنشینی لزوما به معنی زندگی بهتر برای مردمان این کشور نیست زیرا عدم شکل گیری هویت جمعی و تداوم هویتهای محلی و قومی در شهرها باعث ایجاد بی هویتی شده است. - فکوهی،1389، - 18
-2توسعه پایدار:
مفهوم توسعه پایدار که متشکل از دو واژه ،توسعه و پایدار می باشد این واقعیت را بیان می دارد که توسعه ای که همچون گردآبی، طی دهه های متمادی ،انسان صنعتی را به دنبال خود می کشید، پی آمدهای مضری را برای انسان و محیط زندگی او به دنبال داشت که جهان را به سوی ناپایداری و نابودی می کشاند، تا اینکه انسان پس از درک این ناپایداری ها به این نتیجه رسید که باید به دنبال توسعه ای باشد که پایدار بوده و متضمن زندگی سالم برای وی و آیندگان باشد. پایداری به عنوان یک شرط اساسی ضرورتی است تا پیوند بین اکولوژی ،اقتصاد و امنیت اجتماعی از بین نرود.
توسعه پایدار به سادگی مفهوم حفاظت از محیط زیست را در بر نمی گیرد در مقابل ،توسعه پایدار مفهوم جدیدی از رشد اقتصادی را دربرمی گیرد که موجب بهزیستی و فرصتهایی برای تمام مردم جهان می گردد و عادلانه نیست که تعداد معدودی، منابع طبیعی جهان و ظرفیتهای موجود را برای منافع شخصی خود از بین ببرند. توسعه پایدار فرآیندی است که در آن سیاستهای اقتصادی، مالی، تجاری، انرژی، کشاورزی، صنعت و سایر سیاستها به نحوی طراحی می شود که موجز توسعه ای است که از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی پایدار می باشد و مفهوم آن انجام سرمایه گذاری به قدر کافی در زمینه آموزش، بهداشت، جمعیت و انرژی است به طوری که بدهی اجتماعی برای نسلهای آینده به وجود نیاید.
آن چیزی که این روزها درباره آن می شنویم در واقع زیر مجموعه مقوله توسعه پایدار و سنتزی است که در پایان هزاره دوم میلادی، در امتداد کنش های فراوان در اندیشه وعمل، با ویژگی های تأسی جویانه دوران سنت، به دست آمده و می رود تا در مطلع هزاره سوم راهکارهایی را عرضه نماید. "این دیدگاه که طبعاً در مسیر تفکر نقادانه و انسان مدارانه مدرنیته شکل گرفته است به وجوه تاریک و غفلت های این دوره می تازد و آنها را چالش هایی می پندارد که درصورت چشم پوشی مآلاً به انهدام طبیعت و نوع انسان می انجامد. مدرنیته با آرمان تحقق بهشت بر روی زمین، آزادی و برابری انسان ها، بالفعل کردن استعدادهای نهفته در طبیعت و انسان ها و بالاخره ایجاد جامعه مرفه اجرای طرح خود را آغاز کرد. - پاکزاد، - 1389
"اصول منبعث از تعریف توسعه پایدار که بر مبنای جهان بینی تعریف شده هر تمدنی به دست می آید، باید اصول تعیین کننده و مسلط بر همه فعالیت های جامعه اعم از معنوی و مادی - کیفی و کمی - مورد توجه قرار گیرند. به طور اجمال می توان گفت که: آنچه امروزه به عنوان - توسعه پایدار - مطرح است عمدتاً به جنبه های مادی و فیزیکی - کمی - محیط زیست و در جهت حفظ وضع موجود برای نسل های آینده می پردازد، به عبارت دیگر حفاظت از منابع محیطی و توسعه پایدار اقتصادی به عنوان هدف اصلی مطرح است. 2" - نقی زاده،75، - 1379
اگر در گذشته نه چندان دور شهرها را در مقابل و نه در کنار طبیعت دانسته و شهر را در مقایسه با طبیعت تعریف کرده ایم.امروزه شهرهای پایدار را بخشی از سرزمینی میدانیم که هماهنگ و همراه با حضور طبیعت توسعه می یابد.شهر پایداردر صدد حرکت به سوی کارایی بیشتر در استفاده از منابع ،به حفظ کیفیت زیست محیطی ،عدالت اجتماعی و کارایی اقتصادی توجه داشته باشد و در عین حال تلاش میکند از وابستگی به اتوموبیل،مصرف منابع تجدیدناپذیر ،تولید موادزائد خطرناک و نابرابری بکاهد.
با توجه به اینکه آلودگی محیطی،اسراف در انرزی و تخریب سامانه های زیستی در طراحی محیط مصنوع ناپایدار حاصل میشود به نظر میرسد برای ایجاد محیطی پایدار،مورفولوژی شهری بیشترین تاثیر رادارد.بیش از 75درصد انرژی جهان در شهرها مصرف میشود و 80 درصد تولید گازهای گلخانه ای در محدوده شهرها انتشار می یابد.
