بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه اصلیترین بحث درحیطه حقوق شهري، آشنایی شهروندان با قوانین و مقررات مورد عمل و جاري است. براي اینکه انسان بتواند در اجتماع زندگی کند، باید رفتار اجتماعی را بیاموزد و هنجارهاي اجتماعی را رعایت نماید. یکی از راههاي اجتماعی شدن و مورد قبول قرار گرفتن رفتار در اجتماع، رعایت قوانین و مقررات انضباطی حاکم بر جامعه میباشد. این قوانین انضباطی هستند که به کنترل رفتار فرد میپردازند و مانع از انجام خواستههاي نابجاي افراد می گردند. بنابراین نقش و تاثیر رعایت قوانین و مقررات اجتماعی بر زندگی شهري امري واضح و مبرهن است که می تواند مورد توجه متخصصان و دست اندرکاران حوزه برنامهریزي شهري در تغییر سبک و شیوه زندگی شهروندان قرار بگیرد.
مقدمه
هیچ خردمندي در این مساله تردید ندارد که اساس زندگی اجتماعی بر نظم بنا شده و تار و پود جامعه به قانون بستگی دارد و اگر نظم و قانون مراعات نشود به اصطلاح » سنگ روي سنگ بند نمی شود « از این رو هر اجتماعی گر چه بدوي و جنگلی باشد باید قانون لازم الاجرا داشته باشد تا شکل بگیرد و به حیات خویش ادامه دهد.
براي اینکه انسان بتواند در اجتماع زندگی کند، باید رفتار اجتماعی را بیاموزد و هنجارهاي اجتماعی را رعایت نماید. یکی از راههاي اجتماعی شدن و مورد قبول قرار گرفتن رفتار در اجتماع، رعایت قوانین و مقررات انضباطی حاکم بر جامعه میباشد. این قوانین انضباطی هستند که به کنترل رفتار فرد میپردازند و مانع از انجام خواستههاي نابجاي افراد میگردند. در مواردي که رفتار فرد، در جهت خلاف مقررات گروه یا به عبارتی برخلاف انتظارات جامعه و توقعات آنها قرار گیرد، او را فردي بیانضباط میخوانند. پس پیروي از مقررات پذیرفته شده در فرهنگ اجتماع و گروه همان انضباط است.
1. چارچوب نظري تحقیق
اغلب نظر سنجی ها و تحقیقاتی که به سنجش میزان قانون گرایی در بین ایرانیان پرداختند، به این نتیجه رسیدند که شهروندان ایرانی تمایل زیادي به رعایت قانون و نظم و انضباط در جامعه نشان نمی دهند.
این تحقیقات را که اغلب نگاهی تاریخی به چرایی عدم نهادمندي قانون در جامعه ي شرقی و ایران دارند میتوان به دو دسته کلی تحقیقات »سیاست بنیاد و اقتصاد بنیاد« تقسیم کرد. تحلیل »سیاست بنیاد« از غیبت قرارداد اجتماعی و جامعه مدنی در شرق بر ماهیت و ساختار قدرت و دولت در مشرق زمین تاکید دارد. در این شیوة تحلیل، قدرت در مشرق زمین ذاتاً مطلق، یکپارچه و غیر قابل تقسیم است و همین امر مانع از شکل گیري گسترة عمومی، نهادها، روابط اجتماعی و اقتصادي بوده که می توانست بین حاکمیت و دولت نقشی میانجی داشته باشد. این درحالی است که حاکمیت و دولت غیر متمرکز در غرب عامل ظهور نهادهاي واسط و عمومی بین مردم و دولت و شکل گیري تدریجی قانون و قرارداد اجتماعی بوده است.
تحلیل » اقتصاد بنیاد« از غیبت قرارداد اجتماعی، قانون و جامعه مدنی در شرق، بر ماهیت مادي شرق و تفاوت آن با شرایط مادي غرب تأکید دارد. در این شیوة تحلیل، شرایط مادي که معمولاً با شرایط اقتصادي یکسان انگاشته می شود، اصالت داشته و شرایط اجتماعی، سیاسی و فرهنگی نسبت به آن » عرضی« قلمداد می گردد. به عبارتی صحیح تر، ساختارهاي سیاسی اجتماعی و فرهنگی - ایدئولوژي - تماماً بر روي ساختار اقتصادي - مادي - قرار می گیرند و لذا این ساختار مادي است که در تحلیل نهایی مشخص کنندة ویژگیهاي ساختارهاي سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است.بنابراین، ویژگی مادي شرق و ساختارهاي سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ناشی از آن علت اصلی و محور غیبت قرارداد اجتماعی، قانون و جامعه مدنی در شرق تلقی می شود.
سیماي امروز شهرهاي کشورمان، به هم ریخته، آشفته و نامنظم است. فقط کافی است در یکی از پیادهروهاي شهر قدم بزنید، تا انواع و اقسام تخلفات و قانون شکنی ها که با گذشت زمان دیگر تخلف محسوب نمی شوند، را مشاهده نمود.
حضور آزاردهنده متکدیان و معتادان پرخطر در معابر و اماکن عمومی، نازیبا بودن فضاهاي عمومی، چسباندن هزاران تصویر، اطلاعیه و پیام تبلیغاتی بر در و دیوار شهر، عدم جمعآوري بهموقع زبالههاي رهاشده در معابر و اماکن عمومی، رفتار دور از نزاکت پرتاب آشغال و آب دهان در معابر توسط برخی شهروندان، نقض حقوق شهروندان توسط شرکتها و مغازهداران با تجاوز به حریم عمومی، تردد صدها دستگاه خودروي فرسوده و داراي نقصهاي فنی عدیده و اغلب کثیف در معابر عمومی و بیاستفاده ماندن پلهاي عابر پیاده، عبور موتور سیکلتها از پیادهرو، حضور دستفروشان و متکدیان در پیادهرو، پارك خودرو در پیاده رو و ... این روزها برایمان عادي شده و دیگر تخلف محسوب نمیشود.
علیرغم تاکید قانون و آگاهی رانندگان از قوانین، تخلفات عدیدهاي در این زمینه مشاهده می شود.
عبور از چراغ قرمز، سرعت غیر مجاز در معابر شهري، حرکات نامتعارف رانندگی، عدم رعایت فاصله طولی با خودروي جلویی حین رانندگی، بیتوجهی به علائم رانندگی و ... مشکلاتی است که علاوه بر گسترش ترافیک پیچیده شهر و ایجاد بینظمی، بر آرامش روحی و روانی شهروندان نیز اثرات نامطلوبی گذاشته است. عادي شدن تخلفات و روزمره شدن آنها، از دیدگاه کارشناسان مناسب نیست و ادامه چنین روندي مسلماً به ضرر شهروندان خواهد بود.
همچنین تخلفات و بیانضباطیهاي اجتماعی در شهر به مرز هشدار رسیده است. شهروندان حقوق خود را بر حقوق دیگران ترجیح میدهند، آنچه مهم است حل مشکل فعلی است، باقی، باشد براي بعد، اما باز هم از فردا روز از نو، روزي از نو.
امروزه خودخواهی و میل به تخلف و تخطی از قوانین در میان شهروندان روند افزایشی دارد، فقط کافی است در یک تقاطع برق چراغ راهنمایی قطع شود و همزمان پلیس هم نباشد، آن گاه میتوان نظارهگر خودخواهی و تخلف شهروندان بود. این روزها در برخی موارد عمل به قانون باعث تمسخر میشود و فردي که قانون را رعایت کند به عناوینی چون پاستوریزه، دست و پا چلفتی و ... مزین میشود و در مرحله آخر کار به جایی میرسد که التزام به قانون و مقررات، ناهمرنگی با اجتماع و رفتار غیر عرفی شناخته میشود
