بخشی از مقاله
چکیده:
شهر واقعیتی است پیچیده و یکپارچه از تمامی عوامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، زیستمحیطی، کالبدی و... . طراحیشهری که معیارهای کیفی از عوامل مذکور را مد نظر دارد میتواند با راهبرد خلاقیت و ایجاد فضاهای شهری خلاقانه و شهر به مثابه اثر هنری باشد. در شهر به عنوان پدیده هنری، زیبایی شاخصه اصلی شهر و اجزای آن امری بدیهی است. همچنین ویژگیهایی همچون نظم و هماهنگی، یکپارچگی و انسجام، پایداری و ... نیز در شهر به مثابه اثر هنری مشهود باشد.
بنابراین هدف این مقاله، تبیین رویکرد شهر به مثابه اثر هنری و طراحیشهری خلاقانه به عنوان راهبرد رسیدن به آن است که با روش تحقیق اکتشافی و پژوهش میان رشتهای و شیوههای پژوهشی اسنادی و مطالعه کتابخانهای انجام میشود.
نتایج این تحقیق حاکی از آن است که بکارگیری هنر طراحی شهری یکی از مهمترین عوامل موثر در جذب گردشگران، سرمایهگذاران و رونق اقتصادی و گردشگری است. خلاقیت در طراحی فضاهای عمومی، بناها و مراکز اجتماعی میتواند در قالب زمینههای سنتی، معاصر انجام شود. کانونهای زیارتی، تفریحی، ورزشی، اقتصادی و ... در شهرهای ایرانی از مهمترین زمینههای بکارگیری خلاقیت برای خلق اثر هنری است. بکارگیری قوه خلاقانه و بسط آن در حوزههای مختلف موجب تجلی پدیدههای جذاب و شاخص در نقاط و عرصههای گوناگون شده و شهر هنری و زیبا را بوجود خواهد آورد.
-1 مقدمه
طراحی شهری بهطور عام رشتهBگرایشی علمی، حرفهای و هنری از فرارشته - حوزه - شهرسازی است که با کیفیات محیطی سروکار دارد. در سلسله مراتب رشتهها طراحی شهری بعد از برنامهریزی شهری و قبل از معماری قرار گرفته و خلاء مابین این دو رشته را پر مینماید. طراحی شهری میتواند گرایشها و تمایلات متفاوتی داشته باشد. طراحیشهری میتواند گسترهای از خیال تا واقعیت، و نقشهای تکنوکراتیک، خنثی، انفعالی، خیالپردازانه، سیستمی - علمی - ، سیاسی و فعال را داشته باشد
رویکرد هنری در طراحی شهری و ساماندهی فضاهای شهری یکی از راههای ارتقای کیفیات محیطی است که از طریق طراحی جدارههای شهری، کفسازی، اِلمانهای شهری، مبلمان شهری هنری و نیز رویدادهای هنری بکار گرفته میشود. بطوری که شهروندان و گردشگران با شهر و اجزاء آن به عنوان یک اثر هنری یاد مینمایند. مروری بر سوابق موفق این امر در موضوعات مختلف و روشها و انواع گوناگون میتواند به تبیین بیشتر موضوع بیانجامد.
مهمترین پرسش این نوشتار این است که زمینههای تقویت شهر به مثابه اثر هنری چیست؟ و طراحی شهری خلاقانه چگونه به تحقق شهر و اجزاء آن به عنوان اثر هنری کمک مینماید؟ بطور کلی میتوان گفت که فضاهای شهری بویژه میدانها و خیابانها و بناها و مجموعههای مهم شهری به عنوان زمینههای تجلی و بروز و ظهور هنرهای گوناگون در کالبد و اجزاء آن محسوب میشوند.
-2 خلاقیت، هنر و طراحی شهری در شهر
طراحیشهری، دانش، حرفه و هنر ارتقای کیفیات محیطی است که میتواند در مقیاس کلان تا خرد به کارگرفته شود - بهزادفر، . - 1388 طراحی خلاقانه، یعنی به کارگیری قوه خلاقیت و روشهای هنرمندانه در طراحی-های مورد نظر میباشد. چگونگی پیدایش یک کانسپت هنری از جمله سوالهای اساسی در هنر به طور عام و بالاخص در معماری میباشد. پیدایش یک اثر هنری مراجع متفاوتی دارد. مجموعه اطلاعات، نگرشها، مراجع ذهنی و یا بصری خواستگاه کانسپتهای هنری گوناگون بودهاند. پیشزمینههایی که در طول فرایندی تحلیلی و تکاملی سبب پیدایش یک اثر میشود
طراحی شهری خلاقانه را میتوان در فضاهای شهری شامل میدانها، خیابانها، پیادهراهها، کوچهها، آبکنارها و دروازههای ورودی شهر و محلهها اعمال نمود. فضاهای شهر زیبا یکی از اساسیترین روشهای جذب گردشگر است که نیازمند مشارکت متخصصان، هنرمندان، مدیران شهری، مالکان و سرمایهگذاران و مردم است. در این راستا خیابانها؛ پیادهراهها نشانهها و نمادها و میدانهای زیبا و به یادماندنی از این قبیل هستند.
همچنین بناهای عمومی زیبا بویژه در طراحی مساجد، هتلها، مجتمعهای فرهنگی و هنری، موزههای شهری و محلی با رویکرد حفاظت و معرفی هنرهای بومی از دیگر زمینههای بکارگیری هنر و خلاقیت در شهر و شهرسازی محسوب میشوند. عناصر و مبلمان شهری زیبا و جذاب مانند فوارهها؛ مجسمهها؛ نقاشیهای دیواری؛ دروازههای شهری و محلی زیبا و سایر مبلمان شهری زمینههای مناسب بکارگیری هنر طراحی شهری هستند.
شکل -1 زمینهها و حوزههای بکارگیری هنر و خلاقیت در طراحی شهری
- طراحی شهری خلاقانه در فضاهای شهری: در فضاهای شهری ایران بطور عام، مسائل و ضعفهای فراوانی وجود دارد که از نیازهای اولیه تا نیازهای عالیه را شامل میشود. تسلط سواره بر فضای شهری و پیادگان و تهدید ایمنی آنها، عدم امکان حرکت آزاد در میدانها از مهمترین مسائل است.
برای این امر باید در تعریف میدانها و نحوه برنامهریزی و طراحی آنها تجدیدنظر شود. رویکرد هنری در ساماندهی میدانها و خیابانها در طراحی جدارهها، کفسازی، نشانه و نماد فضای شهری، مبلمان شهری شامل نیمکتهای نشیمن، چراغها و تابلوها و علائم، کیوسکها و ... محقق میشود.
این امر در قالب رنگهای هماهنگ و متنوع، فرمهای زیبا و بدیع و بومی، درنظر گرفتن مصالح با انرژی پاک در یک برنامه جامع و انعطافپذیر و مبتنی بر نیازها و مسائل و الزامات زمینهای فضا اعمال شود. نگاهی بر میدانهای مشهور و زیبا در شهرهای گوناگون اهمیت این امر را میرساند. میدان نقش جهان اصفهان و میدان دلکامپو سینا ایتالیا و میدان سنپیترو واتیکان از معروفترین میدانهای جهان با این رویکرد هستند.
