بخشی از مقاله
چکیده:
شهر مجازی، به عنوان محیط اجتماعی کنونی برساخته عصر دیجیتال و رسانههای نوین است و کنشهای اجتماعی، فرهنگی و ارتباطی شهروندان محدود به فضای واقعی نیست و بخش زیادی از این کنش ها به این شهر منتقل شده است. ارتباطات در حرکت و فناوری سیار که نتیجه همگامی تلفن همراه و اینترنت است، منجر به ابراز هویت سیال می شود. دختران به عنوان گروهی که کمتر مجال ابرازگری یافته اند و ملاحظات فضای واقعی آنها را از کنشگری باز داشته است، سوار بر موج فضای مجازی به باز تعریف خود میپردازند. نوع و کیفیت خود اظهاری در فضای مجازی لزوما همگام با فضای واقعی نیست و گاه با چالش شکاف هویتی همراه است.
پرسش این مقاله شناخت ویژگی های خود اظهاری دختران در فضای مجازی و فهم نقاط اشتراک و افتراق آن با فضای واقعی است. همچنین آیا نوع مجرای ارتباطی در دسترس کاربر در کیفیت خود اظهاری نمود مییابد و یا به زبان صریح تر تکنولوژی ارتباطی تعیین کننده نوع خود اظهارئ است؟ در راستای پاسخ به این پرسش با نشانه شناسی عکسها و تحلیل مضمونی شرح عکسهای دختران جوان تهرانی در شبکهی اجتماعی اینستاگرام، بیان بصری و بیان نوشتاری این کاربران در پرداخت هویتشان مورد مطالعه قرار گرفته است.
مقدمه:
دغدغه نگارش این موضوع زمانی آغاز شد که یکی از دانشآموزانم نام کاربری اینستاگرام من را پرسید و از من خواست که درخواست دوستی او را در این شبکه اجتماعی قبول کنم. زمانی که درخواست این دختر نوجوان برایم ارسال شد، و من هم به پروفایل شخصی او دسترسی پیدا کردم با صحنه غریب و دور از ذهنی مواجه شدم. صفحه شخصی شاگردم هرچیزی بود غیر از آنچه تصور میکردم.
لحظه اول فکر کردم شاید اشتباهی پیش آمده و من مشغول دنبال کردن1 شخص دیگری هستم چرا که با یک شخصیت کاملا متفاوت از فردی که تاکنون میشناختم مواجه شده بودم. نزدیک به شش سال است که مشغول تدریس زبان به دختران نوجوان هستم .دانش آموزی را که در موردش حرف میزنم به خوبی میشناسم یا لااقل فکر میکردم که به خوبی میشناسم.
او تاکنون چندین بار در مراحل مختلف در کلاسم حضور داشته است: یک دختر نوجوان بسیار خجالتی و مظلوم. حتی یک بار به او تذکر داده بودم که اگر بخواهد سر کلاس در بحث ها مشارکت نکند، نمره کلاسیای دریافت نخواهد کرد و مهمتر از آن این کم رویی و بی اعتماد به نفسی در آینده و در جامعه به ضررش خواهد بود. اما نمیدانستم این دختری که به غایت کم حرف و درون گرا به نظر میرسد، میتواند "همزمان" چقدر برون گرا باشد. من دقیقا با یک شخصیت جدید مواجه شده بودم.
این وضعیت میتواند با اصطلاحاتی چون شکاف هویتی، دو فضایی شدن و یا داشتن هویت متعارض تعبیر شود. اما نکته مشخص و مورد قبول، تفاوت در نحوه زیست در این فضای مجازی است. گویی این فضا ورطهای برای ابراز خودی دیگر و کنش های جدید فراهم آورده است. قبل از ورود به بحثهای نظری و روش شناختی باید بدانیم کنشی که از آن سخن به میان میآوریم در چه حوزه و در چه میدانی به وقوع می پیوندد.
امروزه شبکههای اجتماعی، صحنه بروز فضای مجازیاند و فضای مجازی بیشتر به صورت شبکههای اجتماعی نمود می یابد .بخش گستردهای از تعاملات و ارتباطات ما به این فضا منتقل شده است. پس ما ناچاریم به معرفی خود در این فضا بپردازیم. اما فرصتی که این شبکه برایمان فراهم می کند، امکان معرفی داوطلبانه و مطلوب خود است.
در حقیقت این فضا شانس باز تعریف هویت ما را آنگونه که میخواهیم به ما اعطا می کند و کاربران میتوانند هویت آرمانیشان را زندگی کنند بدون آنکه تبعات مستقیمی در انتظارشان باشدفضای. مجازیِمنتخبِ این مطالعه برای تحلیل کنشهای نمادین دختران نوجوان، شبکه اجتماعی اینستاگرام است. برای نشان دادن اهمیت و فراگیری این شبکه در بین جوانان لازم است آماری را که اخیرا در رابطه با این شبکه اجتماعی منتشر شده است، مورد مداقه قرار دهیم.
اینستاگرام
شبکه اجتماعی اینستاگرام با 500 میلیون کاربر، 20 درصد کاربران اینترنت را به خود اختصاص میدهد.روزانه 80 میلیون عکس در اینستاگرام به اشتراک گذاشته میشود و این عکسها روزانه 3,5 میلیارد لایک دریافت میکنند .استفاده از اینستاگرام در دو سال اخیر دو برابر افزایش یافته است. 75 درصد از کاربران اینستاگرام در خارج از آمریکا زندگی میکنند.
49 درصد از کاربران اینستاگرام را زنان تشکیل میدهند و 61 درصد از دانش آموزان دبیرستانی در سر تا سر دنیا درگیر استفاده از این شبکه تصویری هستند.سلنا گومز2، بازیگر و خواننده پاپ، بالاترین تعداد دنبالکنندگان را به خود اختصاص داده است.3 با ترکیب آمار فوق متوجه حضور پر رنگ گروه مورد مطالعه در این فضا میشویم :دختران نوجوان . ماهنامه بهداشت روان و جامعه در بخش مجله تینیجر، با عنوان "هر نوجوان یک عضو" به بحث درباره سطح درگیری جوانان با شبکههای اجتماعی میپردازد و با گزارش نتایج موسسه انگلیسی آفکام پنج گروه مختلف حاضر در شبکههای اجتماعی را نامگذاری میکند.
طبق نتایج این پژوهش کاربرانی که کمتر از 25 سال سندارند غالباً در دو گروه افراد "معاشرتی" و افراد "جلب توجه کننده" میگنجند. همچنین دسته سومی با نام افراد " دنباله رو" تمامی سنین را در بر میگیرد. در ادامه بحث، کاربران ایرانی جز این سه دسته معرفی میشوند و با شعار "هر ایرانی 15 تا 20 ساله یک عضو شبکه اجتماعی" پر جمعیتترین گروه عضو شبکههای اجتماعی معرفی میشوند.
پیشینه نظری
برای تبیین نظری زیستِ مجازی و شناخت کنشهای دختران نوجوان در این فضا، سنتز نظریای با عنوان "اظهار خود در موقعیت مجازی-دیجیتالی" مطرح شده است. این سنتز تلفیقی از نظریات گافمن، مک لوهان، میروویتز و گیدنز است. پس بنابراین با ترسیم کلیتی از فضای نظری این ایده پردازان شرح مختصری از آرا آنها ارائه میدهیم و سپس مدل نظری "موقعیت مجازی-دیجیتالی" را با وامداری از دیدگاه این نظریه پردازان توضیح میدهیم.
گافمن یکی از نمایندگان نظریه تعامل گرایی با بکارگیری مفهوم "نمایش" ایده "معرفی خود" در محیطهای اجتماعی را مطرح میکند. وی با استفاده از این اصطلاح نشان میدهد که کنشگران با ایفای نقش های متفاوت برای مخاطبان مختلف سعی در برقراری تعاملات در فضای اجتماعی دارند. از نظر گافمن بازیگران صحنه اجتماعی با "بازنمایی ارزشهای مقبول اجتماعی" - دن لافی 2007، به نقل از مهدیزاده، - 119 :1389 تصویر مورد پسندی از خود در پیشگاه مخاطبان عرضه میکنند. ایفاگران نقش با "نمایش گزینشیرفتاری" - همان - به این اجرا میپردازند و ضمن در نظر داشتن فضای روی صحنه و پشت صحنه، نسخههای متفاوتی از رفتار اجتماعی را بر اساس هنجارها و ضوابط این دو محیط ارائه میدهند.
