بخشی از مقاله
چکیده:
دراین پژوهش، چند گونه گیاهی از نوع شوررست هاکه در منطقه ای آلوده به انواع فلزات سنگین در منطقه باتلاق شور در حاشیه دریاچه مهارلو در جنوب شرقی شیراززندگی می کنند به منظور سنجش زدودن فلزات سنگین از آب زیر زمینی مطالعه شد.. چهار نوع فلز سنگین در نمونه های آب زیر زمینی در منطقه بدون پوشش گیاهی ودر نواحی زیر پوشش این گیاهان مورد بررسی قرار گرفت..میزان فلزات سنگین آهن، نیکل، کامیوم و سرب، در نمونه های آب زیر زمینی در منطقه عاری از گیاه و نیز در آب زیرزمینی مناطقی که زیر پوشش هریک از گیاهان مورد مطالعه قرار داشت بررسی شد. نتایج نشان داد که ،گیاه سودا - - Suaeda aegyptiaca تاحد %90 برای پاک سازی سرب توانایی دارد.ضمنا گیاهان مورد مطالعه، در پاک سازی آب زیر زمینی اثرگذار هستند.
مقدمه:
گیاهان عناصر کانی را که بعضی از آن ها از عناصر کمیاب هستند از خاک جذب میکنند . بعضی از عناصر کمیاب برای رشد ونمو مورد نیاز گیاهان نیستند. انتقال نسبی عنصر غذایی به درون گیاه نسبت به غلظت محیطیآن عنصر را نسبت انباشتگی و یا شاخص انباشتگی زیستی می نامند. این نسبت می تواند به عنوان معیاری برای سنجش بازده انباشت عنصر در یک گیاه به کار رود - - 94و تحرک نسبی یک عنصر بین خاک وگیاه را نشان می دهد که هم برای عناصر وهم برای نوع گیاه ، اختصاصی است.
کمیت دیگری به نام شاخص مقاومت - شاخص بردباری - ، نشان دهنده نسبت زیست توده گیاه در خاکی است که به مقدار زیاد یک عنصر معین آلوده است، نسبت به زیست توده ان گیاه در خاک مرجع - که آن عنصر را به میزان مبنا داراست - . - 92و 93ص 28 کتاب عناصر کمیاب خاک - .معیار دیگری که برای سنجش اثرگذار بودن گیاهان در زدودن فلزات سنگین به کار میرود بررسی فلزات در آب های زیر زمینی در مناطق زیر پوشش گیاه در مقایسه با آب منطقه عاری از پوشش گیاهی است.
از زمانی که معدن کاوان درجستجوی معادن بوده اند وجود برخی گونه های گیاهی که در برابر غلظت های بالای فلزات سنگین مقاومت غیر عادی داشتند ، توجه آنان را به خود جلب نموده است. جذب وانباشت فلزات سنگین در بخش های قابل برداشت گیاهان باور کردنی نبود تازمانی که گروه کوچکی از گیاهان که به عنوان انباشته گر معروفند شناسایی شدند.این گیاهان نسبتا کمیابند اما میتوانند مقادیر شگفت آوری از برخی فلزات را دربافت های خود انباشته نمایند
تاکنون بیش از400گونه گیاهی از گروه بیش انباشته گر ها هستند که بیشتر آن ها نیکل را انباشته می سازند - . - Baker et al., 1994این گونه گیاهان معمولا در نقاطی که معادن، حاوی مقادیر زیادی فلز می باشد درقسمت های سطحی مشاهده می شوند. متاسفانه به دلیل اینکه درچنین نقاطی زیست توده کمی تولید میشود این گونه ها برای گیاه پالایی مناسب نیستند
.یکی از اهداف اصلی گیاه پالایی، پیش گیری از جا به جایی آلاینده ها به نقاطی است که برای انسان وسایر موجودات زنده خطری بالقوه محسوب میشود. استقرار پوشش گیاهی در یک منطقه ، از فرسایش بادی وآبی خاک نیزکه موجب پراکندگی آلاینده ها میشود پیشگیری می نماید
اکثر گیاهان پرمحصول - که زیست توده زیادی تولید می نمایند - مقادیر بسیار اندکی از فلزات را انباشه میکنند به نحوی که ازنظراقتصادی نیز برای گیاه پالایی مناسب نیستند
استفاده از شوررست ها - هالوفیت ها - ، می تواند روشی بهینه برای استخراج و یا تثبیت آلاینده های فلزی در خاک های آلوده باشد.بعضی از شوررست ها برای زدودن نمک اضافی از بافت های حساس خود فرایند های استخراج را به کار میگیرند.از جمله، گیاه گز که در مواردی، علاوه برسدیم وکلر،عناصر سمی دیگر، همچون کادمیوم، روی، سرب و مس نیز توسط غده ها ویا کرک های نمکی موجود درسطح برگ ها انباشته ودر اثر جدا شدن این غده ها، نمک ویافلزات سمی ازخاک استخراج می شود فرایندی نادر درگیاه پالایی که معادل گیاه- استخراجی است
مواد وروش ها:
نمونه های آب از قسمت های مختلف زیستگاه شور برم شور سفلی مجاور دریاچه مهارلوبرداشت شد. این منطقه باتلاقی در جنوب شرقی شیراز است وآلودگی ناشی از پساب های شهری، صنعتی وکشاورزی درآن گزارش شده است. این نمونه های آب از مناطق بدون پوشش گیاهی و ونیز از خاک زیر پوشش ریشه گیاهان برداشت شد.نمونه ها به آزمایشگاه منتقل و میزان فلزات سنگین در همه آن ها اندازه گیری شد.مقادیر فلزات در نمونه های نواحی بدون پوشش گیاهی و نواحی زیر پوشش گیاهی اندازه گیری شد تا مقایسه ای باشد برای سنجش قدرت پاک سازی گونه هایی که دراین پژوهش مطالعه شدند.
نتایج وبحث:
نتایج در شکل های 1و 2 نشان داده شده است
شکل-1 توانایی سه گونه شوررست سالیکورنیا- سودا وگز در استخراج گیاهی فلزات سنگین از آب زیر زمینی
شکل-2 میزان تاثیر سه گونه شوررست در حذف فلزات سنگسن از آب زیر زمینی
از زمانی که معدن کاوان درجستجوی معادن بوده اند وجود برخی گونه های گیاهی که در برابر غلظت های بالای فلزات سنگین مقاومت غیر عادی داشتند ، توجه آنان را به خود جلب نموده است. جذب وانباشت فلزات سنگین در بخش های قابل برداشت گیاهان باور کردنی نبود تازمانی که گروه کوچکی از گیاهان که به عنوان انباشته گر معروفند شناسایی شدند.این گیاهان نسبتا کمیابند اما میتوانند مقادیر شگفت آوری از برخی فلزات را دربافت های خود انباشته نمایند - . - Brown et al.,1995ص-136کتاب تاکنون بیش از400گونه گیاهی از گروه بیش انباشته گر ها هستند که بیشتر آن ها نیکل را انباشته می سازند
