بخشی از مقاله
چکیده :
دریاچه مهارلو با وسعت معادل 600 کیلومتر مربع در 18 کیلومتری جنوب شرق شیراز واقع شده است . این تحقیق به مطالعه و بررسی پوشش گیاهی اراضی حاشیه غربی این دریاچه می پردازد . به این منظور ابتدا موقعیت جغرافیائی ، زمین شناسی ، هیدروژئولوژی ، خاکشناسی و اقلیم مورد بررسی قرار گرفت .از طرفی چون هدف این تحقیق ، بررسی پوشش گیاهی منطقه و روابط آن با عمق آب زیرزمینی و نیز اسیدیته1 و هدایت الکتریکی2 خاک بوده است لذا به منظور جمع آوری اطلاعات لازم ، ابتدا تیپ بندی گیاهی بر اساس ژئومرفولوژی منطقه صورت پذیرفت و سپس در داخل هر تیپ گیاهی ، نمونه برداری از پوشش گیاهی بصورت کاملا" تصادفی با استفاده از روش ترانسکت3 با به کار بردن ترانسکتهای 30 متری و به تعداد 3 عدد در هر تیپ صورت گرفت.
در هر تیپ ، علاوه بر پوشش گیاهی ، نمونه برداری از خاک تا عمق یک متری وبا تقسیم ان به دو قسمت یعنی سطح تا عمق نیم متر و عمق نیم متر تا یک متر انجام شده و روی نمونه های خاک آزمایشات مربوط به درصد اشباع4 ، هدایت الکتریکی ، اسیدیته و بافت5 صورت پذیرفت . عمق آب زیرزمینی نیز با استفاده از دوربین توتال استیشن6 ونقشه توپوگرافی و همچنین چاه های موجود در منطقه و مطالعات صحرائی بدست آمد. سرانجام با توجه به اطلاعات بدست آمده از مطالعات پوشش گیاهی ، خاک و عمق آب زیر زمینی ، ارتباط موجود بین فاکتورهای ذکر شده به کمک نرم افزار Pc-ordination و به روش CCA7 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
مقدمه :
اراضی شور بخش وسیعی از کشور که بالغ بر 10 درصد می باشد را شامل می شوند. [1] گیاهانی که در این نقطه وجود دارند منحصر به فرد بوده و دارای خصایص خاص خود می باشند . گیاهان این اراضی در بسیاری از موارد بعنوان گیاهان علوفه ای مورد استفاده قرار می گیرند و بسیاری از آنها دارای استعدادهای صنعتی ، داروئی و . . . می باشند . برداشتها و استفاده های غیر اصولی این گیاهان بعنوان گیاهان علوفه ای و یا هر نحو دیگر ، باعث به خطر افتادن بقاء آنها شده است لذا برای جلوگیری از انهدام این پوشش و حفظ و حمایت آنها اولین قدم، شناخت کامل اکوسیستم مربوطه از نظر اکولوژیکی ، ادافیکی ، بوتانیکی و ... می باشد.
چنانچه می دانیم ، در اراضی شور ، اثر عوامل ادافیکی بر پوشش گیاهی بیش از سایر عوامل ، حتی عوامل اقلیمی است ، لذا در این تحقیق ، رویه تحقیقات بیشتر معطوف به عوامل ادافیکی می باشد . با توجه به اهمیت حفظ و ضرورت برنامه ریزی در جهت استفاده پایدار از این گیاهان ، دست یابی به جواب سئوالات زیر در این تحقیق که در اراضی شور حاشیه ای دریاچه مهارلو که یک منطقه شور تیپیک در کشور و بویژه استان فارس می باشد مطرح است :
-1نظر به اهمیت گیاهان این اراضی در منطقه ، چگونه مشخصه های ادافیکی باعث پراکنش آنها شده و بطور کلی اثرات آنها بر این گیاهان چگونه است ؟
-2نقش این گیاهان در منطقه از نظر زیستگاهی ، حفاظت خاک ، تولید و اتنوبوتانی - کاربرد توسط مردم - چگونه است ؟
-3از چه روشها و مکانیسم هائی جهت بهبود وضعیت این گیاهان باید استفاده کرد ؟
مواد و روشها: حوزه آبریز دریاچه مهارلو در محدوده جغرفیایی 52 درجه و14 دقیقه تا 53 درجه و 28 دقیقه طول شرقی و 29 درجه تا 29 درجه و 57 دقیقه عرض شمالی قرار دارد و از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده است که طول آن در امتداد مذکور حداکثر 160 کیلومتر و عرض آن در امتداد دشت سروستان نیز حداکثر حدود 43 کیلومتر است. وسعت این حوضچه 4272 کیلومتر مربع میباشد. از این مقدار 2323 کیلومتر مربع آن را مناطق مرتفع و 1949 کیلومتر مربع دیگر آن را مناطق دشتی به خود اختصاص میدهد.[4]
دریاچه مهارلو در 18 کیلومتری جنوب شرق شیراز در محدوده طول جغرافیایی 52 درجه و56 دقیقه تا52 درجه و 40 دقیقه و عرض جغرافیایی 29 درجه و 35 دقیقه تا 29 درجه و 35 دقیقه واقع شده و دارای طول 50 و عرض 12 کیلومترومساحت 600 کیلومتر مربع میباشد.بلندترین ارتفاع حوزه کوه گر1 با 3720 متر ارتفاع و پست ترین نقطه نیز در مرکز بخش شمال غربی دریاچه با ارتفاع 1460 متر میباشد. ارتفاع متوسط دریاچه از سطح دریا 1500 متر میباشد.[5]
روش تحقیق:
-1مطالعات پوشش گیاهی:
روند کلی این مطالعات به شرح زیر است:
مرحله اول: در این مرحله،کلیه تحقیقات و اطلاعاتی که قبلا در زمینه پوشش گیاهی در منطقه انجام گرفته بود، جمع آوری شد ، ضمنا نقشه های توپوگرافی به مقیاس 1 : 50/000 که محدوده مورد نظر در آنها قرار گرفته و نیز عکس های هوایی آن به مقیاس 1: 55/000 را بدست آورده و از آنها موزاییک تهیه گردید.
مرحله دوم: در این مرحله، ابتدا با توجه به نقشه های توپوگرافی بعنوان نقشه پایه، به منطقه رفته و با توجه به راه ها و نیز نقاطی که روی نقشه مشخص است، اقدام به توجیه نقشه روی زمین نموده و با استفاده از ارتفاع سنج و قطب نما، محدوده های اراضی مختلف شناسایی و سرانجام تفکیک گردید. تیپ بندی گیاهان نیز بر اساس ژئومرفولوژی منطقه صورت پذیرفت چرا که اساس طبقه بندی تیپ های پوشش گیاهی، بر مبنای واحد ژئومرفولوژیک خواهد بود.
برای این تیپ بندی، از نقشه های ژئومرفولوژی و عکس های هوایی استفاده شد سپس در هر تیپ با انجام عملیات صحرائی،توده معرف مشخص گردید و در این توده، بصورت کاملا تصادفی اقدام به نمونه برداری کرده که روش ترانسکت خطی مورد استفاده قرار گرفت. سرانجام نامگذاری تیپ ها با توجه به گونه یا گونه های غالب انجام شد. مرحله سوم: شامل عملیات ستادی، تنظیم اطلاعات و تجزیه و تحلیل نهایی بوده است.
