بخشی از مقاله
خلاصه:
تولید مینی تیوبر از موارد اصلی کاربرد کشت بافت در تولید سیب زمینی است. اما دوره رکود طولانی از عوامل محدود کننده تولید آنها در سطح گسترده بشمار میرود. این مطالعه نه تنها به یافتن غلظت بهینهGA3جهت شکستن خواب مینی تیوبرهاي رقم سانته پرداخته بلکه اثر اندازه غده بر دوره رکود و اثر ساده و متقابل تیمارها بر عملکرد گیاهان حاصل را بررسی نموده است.
پس از حذف آلودگی ویروسی، ریزازدیادي گیاهچه هاي عاري از ویروس، کشت در گلخانه، برداشت و دسته بندي مینی تیوبرها در قالب سه اندازه 1/5، 2/5و3/5cm، از اسید جیبرلیک - 0/07g/lو - GA3=0/05جهت شکستن خواب استفاده گردید. پس از جوانه زنی مینی تیوبرها، با کشت و برداشت گیاهان حاصل، پارامترهاي دوره رکود و عملکرد گیاهان حاصل از غده ها بررسی گردید. پارامترهاي طول دوره رکود، تعداد ساقه، وزن تر و خشک، تعداد و وزن غده و عملکرد گیاهان حاصل اندازه گیري شد. نتایج نشان دادGA3=0/07g/l نه تنها تیمار مناسب شکستن خواب مینی تیوبر ها می باشد بلکه از نظر سایر صفات به جز وزن غده، مطلوب ترین اثر را در پی داشته و در بیشتر صفات نیز اثر مطلوب آن تحت تاثیر اندازه غده است.
مقدمه:
مینی تیوبرها غده هاي سیب زمینی با اندازه 5-25 mm می باشند که از آنها به عنوان بذر و یا براي کاهش زمان برنامه هاي اصلاحی استفاده می گردد. امکانات و زمان مورد نیاز براي تولید آنها کمتر از بذر هاي واقعی بوده و نسبت به غده هاي سیب زمینی - کشت سنتی - ، قابلیت جابجایی بیشتر و احتمال آلودگی کمتري دارند.
طولانی بودن دوره خواب از مشکلات استفاده از مینی تیوبرها می باشد چراکه زمان و هزینه زیادي صرف نگهداري آنها تا زمان جوانه زنی می شود. این مسئله از موارد محدود کننده تولید آنها و درنتیجه ممانعت از رواج کشت بافت سیب زمینی در تولید تجاري بذر می باشد. ژنوتیپ، نوع تیمار، اندازه غده - 3 - و اثر برعملکرد گیاهان حاصل، از عوامل اثرگذار بر انتخاب روش شکستن خواب مینی تیوبرها می باشند.
Salimi et al., - 2010 - نشان داد که GA3=0/05g/l اثر معنی داري بر کاهش دوره رکود غده هاي رقم هاي اگریا و مارفونا دارد.. در این بررسی از GA3 با غلظت هاي 0/05 و 0/07g/l استفاده گردید تا مشخص شود آیا افزایش غلظت می تواند اثر بهتري بر کاهش خواب بذر مینی تیوبرهاي رقم سانته داشته باشد. علاوه بر این براي بررسی اثر اندازه غده، 3 اندازه مختلف نیز درنظر گرفته شدند تا مشخص گردد این عوامل و میان کنش آنها چه اثري بر دوره رکود مینی تیوبرها و عملکرد گیاهان حاصل دارند تا بتوان تیمار مناسب را با دقت بیشتري انتخاب نمود.
مواد و روشها:
پس از گرمادرمانی گیاهچه هاي آلوده به ویروس و ریزازدیادي گیاهچه هاي سالم، گیاهچه ها براي کشت به گلخانه منتقل شدند. در پایان دوره رشد و پس از برداشت، مینی تیوبرها را در 3 گروه غده هاي با قطر 1/5، 2/5 و 3/5cm تقسیم نموده و از هر اندازه ،6 مینی تیوبر انتخاب، با 0/07g/l و GA3=0/05 به مدت 2h تیمار گردیده و به اتاقک رشد با دماي 24±1°C، رطوبت نسبی 85±5% و تاریکی منتقل شدند.
مینی تیوبرها با فاصله زمانی یک روزه براي ثبت جوانه زنی کنترل شدند و پس از جوانه زنی، براي کشت به گلخانه منتقل گردیدند و در پایان دوره رشد، غده ها برداشت و پارامترهاي تعداد ساقه، وزن تر و خشک، تعداد و وزن غده و عملکرد هر گیاه اندازه گیري شد. آزمایش هر مرحله به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوك هاي کامل تصادفی با 2 تیمار اندازه غده در 3 سطح و هورمون GA3 با 2 غلظت و6 تکرار اجرا شد. براي مقایسه میانگین هاي هر دو آزمایش از آزمون چند دامنه اي دانکن و براي تجزیه واریانس از نرم افزار MSTAT-C استفاده گردید.
نتایج و بحث:
طول دوره رکود: تجزیه واریانس این صفت نشان داد میان تیمارهاي مختلف و اثرات متقابل تیمارها و اندازه هاي غده در سطح0/01درصد و میان اندازه هاي غده در سطح0/05درصد تفاوت معنی داري وجود دارد - جدول. - 1 براساس مقایسه میانگین میان کنش نوع تیمار با اندازه غده، نه تنها اختلاف معنی داري میان تیمار شاهد غده هاي با اندازه مختلف از نظر میانگین دوره رکود وجود دارد بلکه استفاده از هر دو غلظتGA3 موجب ایجاد اختلاف میانگین معنی داري نسبت به شاهد گردیده است
- جدول. - 3 افزایش غلظتGA3 و تغییر اندازه غده، اثر معنی داري بر کاهش دوره رکود نداشت. طولانی ترین 64 - روز - و کوتاه ترین 15 - روز - دوره رکود به ترتیب از تیمار شاهد غده هاي 1/5cmو تیمار GA3=0/07g/l - درهمه اندازه ها - بدست آمده است. - Mohammadi et al., - 2014 - - 4 نیز نشان دادند استفاده اGA3 موجب کاهش معنی دار رکود شده و اثر این تیمار بر روي خواب بذر، در میان کنش با اندازه غده است.
تعداد ساقه: براساس تجزیه واریانس میان غلظت هاي GA3 و اندازه مختلف غده ها، در سطح 0/01 درصد تفاوت
معنی داري وجود دارد - جدول. - 1 مقایسه میانگین ها نشان داد گیاهان حاصل از غده هاي 3/5cm بطور میانگین ساقه بیشتري تولید می نمایند. استفاده از تیمارهاي GA3 در مقایسه با شاهد تفاوت معنی داري ایجاد نموده
وزن ترو خشک گیاه: نتیجه تجزیه واریانس نشان داد که تنها بین تیمارها از نظر اثر بر وزن تر گیاهان حاصل تفاوت معنی داري - p≤0/01 - وجود دارد - جدول. - 1 بر اساس مقایسه میانگین ها می توان گفت تغییر اندازه غده موجب ایجاد اثر معنی داري بر وزن تر گیاه نمی شود. تجزیه واریانس نشان داد که فقط اندازه غده بطور معنی داري بر وزن خشک گیاهان در سطح 0/05 درصد اثر داشته است - جدول. - 2 بر اساس مقایسه میانگین ها نیز بین سه اندازه غده و تیمارها از نظر وزن خشک گیاهان تفاوت معنی داري وجود ندارد ولی با افزایش اندازه غده و غلظت تیمار، وزن خشک نیز افزایش می یابد
تعداد غده: تجزیه واریانس نشان داد که بین تیمارها و اثر متقابل تیمار و اندازه غده در سطح 0/01 درصد از نظر آماري تفاوتط معنی داري وجود دارد - جدول. - 1 مقایسه میانگین ها نشان داد کمترین تعداد غده مربوط به گیاهان حاصل از غده هاي 1/5و 3/5cm شاهد بوده که از این نظر با تیمارهاي دیگر اختلاف معنی داري دارند. بیشترین تعداد غده - 13/17 - نیز از تیمار غده هاي3/5cm با GA3=0/07g/l بدست آمده - جدولBarani et al., - 2013 - - 1 - . - 3 نیز گزارش دادند تیمارGA3 نسبت به کنترل، تعداد غده را بطور معنی داري افزایش می دهد اما تفاوت معنی داري در پی افزایش غلظت آن مشاهده نشد.
جدول-1 آنالیز واریانس پارامترهاي تعداد ساقه، وزن تر، وزن خشک، دوره رکود، عملکرد، تعداد و وزن غده هر
جدول-2 مقایسه میانگین پارامترهاي تعداد ساقه، وزن تر و وزن خشک هر گیاه.
جدول-3 مقایسه میانگین اثرات متقابل اندازه غده در تیمار پارامترهاي دوره رکود، تعداد غده، وزن غده و عملکرد
وزن غده: بنابر تجزیه واریانس، میان غده هاي با اندازه مختلف در سطح 0/05 درصد و اثر متقابل تیمارها در سطح 0/01 درصد اختلاف معنی داري مشاهده گردید - جدول. - 1 بیشترین میانگین وزن هر غده - 25/10 g - متعلق به گیاهان حاصل از تیمار کنترل غده هاي 1/5 cm بوده که بطور معنی داري از سایر تیمار ها بیشتر است - جدول. - 3
عملکرد: بر اساس آنالیز واریانس ، میان تیمارها و اثرات متقابل اندازه غده و تیمار در سطح 0/01 درصد تفاوت معنی داري وجود دارد - جدول. - 1 مقایسه میانگین ها نیز نشان داد که استفاده از GA3=0/07g/l بر غده هاي 3/5 cm موجب دستیابی به میانگین عملکرد 263/5g گردید که نه تنها بیشترین میزان عملکرد بود بلکه با تیمارهاي دیگر اختلاف معنی داري داشت
Shekari et al., - 2010 - گزارش دادند استفاده ازGA3 نه تنها موجب شکستن خواب بذر می گردد بلکه افزایش غلظت آن نسبت به شاهد موجب افزایش معنی دار عملکرد می شود. همانند مطالعات گذشته - 2 - ، نتایج این بررسی نشان داد که GA3 تیمار مناسبی جهت شکستن خواب مینی تیوبرهاي رقم سانته است که توانسته دوره رکود را از 64 روز به 15 روز کاهش دهد و افزایش غلظت آن اگر چه تفاوت معنی داري ندارد اما دوره رکود را بدون توجه به اندازه غده، به میزان بیشتري کاهش داد. تیمار GA3=0/07g/l به جز در مورد میانگین وزن غده، در مورد سایر پارامترها نیز مطلوب ترین اثر را دارد. اندازه غده نیز در مورد تعداد ساقه و وزن خشک گیاهان حاصل اثر معنی داري داشته است
