بخشی از مقاله
خلاصه
آسیبهاي نواحی دهانی و شکستگیهاي ناحیه فک از موارد مهم ارجاعات در دامپزشکی می باشد. در مطالعه حاضر یک راس اسب نه ساله با علائم آسیب ناحیه دهانی و فکی به کلینیک دانشکده دامپزشکی شیراز ارجاع گردید. بنا به گفته دامدار آسیب ایجاد شده روز قبل از ارجاع و بعلت گیر حیوان در ناحیه دو ورودي اصطبل و تقلاي حیوان براي نجات خود به کمک دندانها بوده است. در معاینات بالینی و رادیوگرافی تشخیص به شکستگی ناحیه قدامی استخوان فک پایین داده شد. پس از آرامبخشی و بیهوشی عمومی اقدام به تثبیت جراحی ناحیه شکسته به کمک وایر ارتوپدي و تکنیک سرکلاژ گردید. سپس بافت نرم ناحیه بخیه و پس از شستشوي دهان حیوان از بیهوشی بازگردانده شد. یک روز پس از عمل حیوان به طور عادي قادر بود آب و غذا بخورد. بررسیهاي بالینی و رادیوگرافیک در دو ماه بعد از عمل نشانگر کاملا طبیعی بودن وضعیت حیوان و نیز رضایت کامل دامدار بود. با توجه به شیوع اینگونه شکستگیهاي ناحیه فک، هدف از ارائه کیس حاضر آشنایی دانشجویان و دامپزشکان با نحوه برخورد، مدیریت و درمان اینگونه بیماران می باشد.
کلمات کلیدي: شکستگی فک پایین، اسب، درمان جراحی
مقدمه:
شکستگی هاي ناحیه دهانی در اسب یکی از رایجترین نوع شکستگی هاي نواحی دهانی در بین حیوانات اهلی است. علت این امر می تواند به خلق و خوي حیوان مربوط باشد. در این بین شکستگی هاي استخوان فک پایین نیز جزو شایعترینها می باشد که عموما نیز ناحیه قدامی فک پایین دچار شکستگی می شود . - DeBowes 1996; Kuemmerle 2012 - پاره اي از رفتارها میتوانند عامل این نوع شکستگی ها باشند. تلاش براي گاز گرفتن سایر اسبها، رفتارهاي فحلی، بعنوان علائم عصبی ناشی از سایر بیماریها، نامناسب بودن دهنه، تلاش براي فرار از محل محصور شده جزء شایعترین علل گزارش شده می باشند.
متعاقب ایجاد شکستگی بستگی به نوع آن حیوان توانایی غذا خوردن و گرفتن علوفه را بصورت کامل یا جزیی از دست می دهد. در مواردي که شکستگی مشهود باشد با رسیدگی دامدار توام خواهد بود ولی در بعضی موارد بعلت واضح نبودن شکستگی و سهل انگاري دامدار از این مسئله غفلت شده که به مرور سبب کاهش وزن حیوان و نیز کاهش فعالیت خواهد شد. انواع شکستگیهاي این ناحیه بر اساس موقعیت، میزان آسیب بافت نرم، باز یا بسته بودن شکستگی، ناپایداري ناحیه، درگیري ساختارهاي پیرامونی همچون دندانها، ریشه دندانی، کانال فک پایین و نیز مفصل فکی-گیجگاهی متفاوت خواهد بود . - Cetinkaya and Demİrutku 2012 -
درگیریهاي ناحیه دیاستما - Diastema - ناحیه بین دندانی میتواند به فرمهاي دوطرفه، عرضی و مورب کوتاه باشد. در این فرمها عموما شکستگی از نوع باز بوده و آلوده شدن توسط فلور ناحیه دهانی و گیر افتادن علوفه اتفاق می افتد. این فرمهاي شکستگی عموما نیازمند مداخله جراحی هستند. هدف از درمان جراحی در اینگونه موارد شامل فراهم نمودن سطوح جوشی نرمال، بازگرداندن عملکرد فک، جلوگیري از آسیب بیشتر به ساختارهاي اطراف می باشد.هدف از ارائه مورد ارجاعی حاضر بررسی جوانب مختلف شکستگیهاي فک پایین - بعنوان یکی از موارد نسبتا شایع در شرایط پرورش و نگهداري اسب- اعم از تشخیص و درمان و شرایط نگهداري بعد از عمل می باشد. با لحاظ شرایط خاص میتوان انتظار داشت که همچون مورد اخیر در مدت کوتاهی بعد از عمل حیوان به فعالیت و عملکرد کاملا طبیعی برگردد.
شرح بیمار
یک راس اسب نژاد تاروبرد نه ساله به کلینیک دانشکده دامپزشکی دانشگاه شیراز با علائم تورم و خونریزي ناحیه فک پایین و شکستگی مشهود این ناحیه ارجاع داده شد. بر اساس اطلاعات تاریخچه زخم ناحیه فکی روز قبل از ارجاع به دلیل گیر کردن حیوان در محل ورودي اصطبل اتفاق افتاده بود. در بررسیهاي اولیه وضعیت عمومی حیوان خوب ارزیابی گردید و علایم حیاتی حیوان شامل دما، قلب و تنفس در محدوده طبیعی بود. حیوان پس از ارزیابیهاي اولیه به بخش جراحی ارجاع داده شد. در معاینه بالینی شکستگی ناحیه فک پایین تشخیص داده شد - تصویر شماره . - 1 جهت بررسیهاي بیشتر از ناحیه دهانی و فک پایین رادیوگرافی در نماهاي استاندارد تهیه شد و شکستگی مورب کوتاه یکطرفه در ناحیه دیاستماي سمت چپ تشخیص قطعی داده شد - تصویر شماره - 2 پس از تشخیص، بیمار جهت انجام عمل جراحی پذیرش گردید.
پس از قرار دادن کاتتر داخل وریدي و شروع مایع درمانی با سرم رینگر، جهت آرامبخشی از داروي اسپرومازین با دوز 0/3 میلیگرم به ازا کیلوگرم بصورت داخل وریدي و ده دقیقه بعد داروي کتامین 2/2 میلیگرم به ازا کیلوگرم به همراه زایلازین هیدروکلراید با دوز 1 میلیگرم به ازا کیلوگرم جهت القا بیهوشی استفاده گردید. بعد از القاي بیهوشی حیوان بصورت خواباندن به یک طرف - Lateral Recumbency - قرار گرفت. سپس زخم ناحیه شکستگی به فراوانی شستشو و تمامی مواد خارجی از درون آن خارج گردید. جهت تثبیت شکستگی پس از بیحسی ناحیه با لیدوکایین %2 تصمیم به استفاده از تکنیک سرکلاژ - Cerclage - و همی سرکلاژ - HemiCerclage - گرفته شد. بطوریکه وایر استفاده شده دور تا دور قسمت قدامی استخوان فک پایین در دو ناحیه و بصورت نیمه در یکطرف فک قرار گرفت. به کمک دریل سایز پایین در ناحیه استخوان شکسته جهت عبور سیم سوراخی تعبیه گردید.
سپس ناحیه لثه پاره شده روي محل شکستگی تریم و با الگوي ساده تکی دوخته شد. پس از اتمام عمل ناحیه دهانی مجددا شستشو و حیوان در اتاق ریکاوري بهوش آمد. حیوان پس از ایستادن و برطرف شدن عدم تعادل ناشی از بیهوشی و حدود دو ساعت پس از عمل ترخیص گردید. بعنوان مراقبتهاي بعد از عمل براي حیوان از تریمتوپریم سولفانامید به مدت یک هفته و با دوز 20 میلیگرم به ازا کیلوگرم وزن بدن و همچنین بعنوان ضد اتهاب و ضد درد از داروي فنیل بوتازون با دوز 2/2 میلیگرم به ازا کیلوگرم وزن بدن به مدت پنج روز استفاده گردید. همچنین به صاحب حیوان توصیه گردید روزانه سه بار ناحیه دهانی حیوان را مورد شستشو قرار دهد. دو ماه بعد از عمل با مراجعه مجدد حیوان بررسی مجدد ناحیه دهانی صورت گرفت. ردیف شدن دندانها بصورت کامل اتفاق افتاده بود و در ناحیه عمل هیچگونه تورم، ناهمگونی و حالت غیر طبیعی دیده نشد. از ناحیه فک پایین مجددا رادیوگراف تهیه شد که نشان دهنده برطرف شدن خط شکستگی و ترمیم خوب در ناحیه شکستگی بود - تصویر شماره . - 3
