بخشی از مقاله
چکیده
تودههای گرانیتوئیدی جنوب غرب سبزوار به سن کرتاسه بالایی، دارای ترکیب حدواسط دیوریتی هستند. آمفیبولهای آنها از نوع کلسیک بوده و دارای ترکیب هورنبلند منیزیمدار میباشند. ترکیب پلاژیوکلازها از آنورتیت تا لابرادوریت تغییر میکند. پیروکسنها در گسترهی پیروکسنهای کلسیم، منیزیم و آهندار با ترکیب اوژیتی قرار دارند.
برآوردهای دما- فشارسنجی بر روی کانی آمفیبول، دماهای 859 تا 970 درجه سانتیگراد و فشار5/5-3 را نشان میدهد. کیلینوپیروکسنها نیز در فشارهای 2-5 کیلوبار با آب 10 درصد و در دمای تقریبا 1100 درجه سانتیگراد متبلور شدهاند. شیمی کانی آمفیبول و پیروکسن بیانگر آن است که این تودههای نفوذی از نوع سابآلکالن بوده و در محیطی مرتبط با فرورانش شکل گرفتهاند.
مقدمه
منطقه مورد مطالعه با مختصات جغرافیایی 57 00 تا 57 40 طول شرقی و 35 20 تا 49 35 عرض شمالی، در 100کیلومتری جنوب غرب سبزوار واقع شده است. سنگ میزبان تودههای گرانیتوئیدی مورد مطالعه شامل سنگهای رسوبی - آهکها و ماسه سنگها - و سنگهای آتشفشانی-آذرآواری - بازالت، داسیت و آذرآواریهای وابسته - به سن کرتاسه بالایی است و تودهها نیز سن انتهای کرتاسه بالایی - حدود 78 میلیون سال قبل - را نشان میدهند. در این پژوهش، شیمی کانی و دما- فشارسنجی براساس کانیهای آمفیبول، پلاژیوکلاز و پیروکسن در تودههای منطقه ارائه شده است.
روش انجام پژوهش
به منظور بررسی شیمی کانی سنگهای مورد بررسی 6 مقطع نازک- صیقلی از تودههای نفوذی انتخاب شد، 4 نمونه به دانشگاه NEW سیدنی در کشور استرالیا و 2 نمونه به آزمایشگاه مایکروپروپ مؤسسه زمین شناسی و ژئوفیزیک آکادمی علوم چین ارسال گردید. به منظور بررسی خصوصیات سنگ شناسی و تعیین جایگاه زمین ساختی تودههای گرانیتوئیدی جنوب غرب سبزوار، 69 نقظه از بلورهای پیروکسن، 31 نقطه از بلورهای آمفیبول و 104 نقطه از بلورهای پلاژیوکلاز به وسیله دستگاه ریز پردازندهی الکترونی در آزمایشگاه علوم زمین دانشگاه NEW استرالیا و 9 نقطه از بلورهای پیروکسن، 8 نقطه از بلورهای آمفیبول و 15 نقطه از بلورهای پلاژیوکلاز در آزمایشگاه مایکروپروپ مؤسسه زمین شناسی و ژئوفیزیک آکادمی علوم چین تجزیه شدند.
بحث
تودههای گرانیتوئیدی مورد مطالعه از نظر پتروگرافی در گروه دیوریت/ گابروها قرار میگیرند. دیوریتها، بیشتر دارای آمفیبول و پلاژیوکلاز، گاهی پیروکسن - گابرودیوریتها - و در برخی موارد کوارتز - کوارتزدیوریتها - هستند و بافتهای پورفیری تا دانهای نشان میدهند. گابروها نیز دارای بافتهای دانهای، افیتیکی و ساب افیتیکی و کانیشناسی پلاژیوکلاز و کلینوپیروکسن هستند - شکل. - 1
شیمی کانی آمفیبول
نتایج حاصل از آنالیز نقطهای آمفیبول در سنگهای گرانیتوئیدی جنوب غرب سبزوار در جدول 4 - 1 نقطه - آورده شده است. آمفیبولهای مورد مطالعه بر پایه رده بندی - Leake, 1997 - در قلمرو کلسیک واقع شدهاند و از نوع مگنزیوهورنبلند تا هورنبلندچرماکیتی میباشند - شکل2، الف و ب - . براساس نمودار - 2007 - Coltorti آمفیبولهای منطقه در گسترهی آمفیبولهای وابسته به منطقه فرورانش قرار میگیرند - شکل2، ج - و با توجه به شکل 2، د ماهیت ساب آلکالن دارند . - Molina et al.,
شیمی کانی پلاژیوکلاز
فرمول ساختمانی پلاژیوکلازها به ازای 8 اتم اکسیژن محاسبه شده است. در شکل 3 ترکیب پلاژیوکلازها در نمودار مثلثی Deer - Ab- An-Or - et al,1992 آورده شده است. همانطور که در شکل دیده میشود پلاژیوکلازها به رأس آنورتیت نزدیک تر بوده و در محدوده آنورتیت تا لابرادوریت واقع می شوند - جدول 3 مربوط به برخی از داده های آنالیز نقطهای پلاژیوکلازها میباشد - . شکل-3 ترکیب پلاژیوکلازهای آنالیز شده در سنگهای گرانیتوئیدی جنوبغرب سبزوار بر روی نمودار سهتایی طبقهبندی فلدسپارها . - Deer et al, 1992 -
شیمی کانی پیروکسن
برخی از نتایج حاصل از آنالیز نقطهای، کانی پیروکسن در سنگهای گرانیتوئیدی جنوب غرب سبزوار در جدول 2 آمده است. به طور کلی پیروکسنهای منطقه در نمودار Q -J از - 1988 - Morimoto در گسترهی وابسته به پیروکسنهای کلسیم، منیزیم و آهندار قرار میگیرند و فقیر از سدیم هستند - شکل 4 الف - و همچنین در نمودار Wo-En-Fs، نمونههای مورد بررسی در گسترهی اوژیت قرار گرفتهاند - شکل 4 ب - .
زمین دما- فشارسنجی با استفاده از زوج آمفیبول- پلاژیوکلاز الف - زمین فشارسنجی روشهای فشارسنجی برای آمفیبول، مبتنی بر اندازهگیری مقدار Al موجود در آمفیبول هستند، زیرا مقدار Al در ارتباط مستقیم با عمق جایگیری توده است. بنابراین ترکیب هورنبلند، فشار انجماد ماگما را بازتاب میدهد . - Schmidt, 1992 - با استفاده از نمودار Altot در مقابل Fe*/ - Fe*+Mg - میتوان ارزیابی کرد که آمفیبولهای گرانتیوئیدهای جنوبغرب سبزوار در گسترهی فشارهای 3 تا 5,5 کیلوبار - عمق تقریبی 10 تا 18 کیلومتر - متبلور شدهاند - شکل . - 5
