بخشی از مقاله
چکیده
بخشی از خسارات و صدمات وارده از حملات هوایی-موشکی، مربوط به اصابت بمب یا هر نوع پرتابه دیگری و ایجاد انفجار توسط آنها میباشد . که در لحظه وقوع حادث میگردد و اغلب موارد، خسارات و صدمات مربوط به پیامدهای این حملات از خسارات ناشی از انفجار اولیه به مراتب بیشتر می باشد و با توجه به اینکه در نبرد آینده، احتمال حمله ی دشمن به بیشتر تأسیسات مهم، مراکز استراتژیک،صنعتی و تجمعی ایران اسلامی وجود دارد، تمامی سازهها و ساختمانهای مهم کشور دفاعی - نظامی تلقی می شوند. بر این اساس، لازم است در حد امکان ملاحظات پدافند غیرعامل درباره ی همه آنها رعایت گردد.
یکی از اصول دفاع غیرعامل ایجاد استحکامات و سازههای امن میباشد که نقش بسیار اساسی در حفظ تاسیسات، تجهیزات، مراکز حیاتی و نیروی انسانی و بالا بردن ضریب مقاومت را داشته باشد، از مهمترین عواملی که در انواع سازه های دفاعی و حفاظتی باید مورد نظر قرار بگیردمیزان درجه حفاظت و مفاومت سازه با توجه به نحوه انجام حملات توسط انواع سلاحها متعارف و غیرمتعارف متغیر میباشد. در این مقاله به بررسی و ایجاد سازههای امن از جمله استحکامات، ایمنسازی و قواعد و ضوابط آنها پرداخته میشود.
-1 مقدمه
متاسفانه جنگ و خونریزی از ابتدای تاریخ بشریت تا کنون وجود داشته بطوریکه به عنصر جدایی ناپذیری در روند تحولات تمدنهای بشری بدل گشته است. در طول تاریخ جنگهای خانمانسوز بسیاری به وقوع پیوسته و انسانهای بسیاری را به کام مرگ فرستاده است. در این جنگها نه تنها انسانهای بیگناه بسیاری کشته شدند، بلکه بسیاری از شهرها و آبادانیها و مراکز علمی به کلی نابود شدند.
در قرن بیستم بیش از 220 جنگ رخ داده و بیش از 200 میلیون تلفات انسانی داشته است.[1] در جنگ ها و حملات نظامی ، استفاده از تسلیحات نظامی به تنهایی قادر به دفاع دربرابر دشمن نیست و لازم است تا اقدامات غیرنظامی و پدافند غیرعامل نیز مد نظر قرار گیرد. یکی از عوامل مهم در بحث پدافند غیرعامل استفاده از شرایط و ویژگی های ساخنمان و مباحث سازه ای است .
پس از وقوع انقلاب صنعتی در قرن هجدهم در اروپا و توسعه بیشتر، - پژوهش و توسعه - پیشرفتهای شگرفی در همه سطوح فناوری پدید آمد، طوری که دوران کنونی به ویژه دو دهه اخیر را عصر انقلاب سوم فناوری یا دوران انقلاب در میکروالکترونیک نامیدهاند. تحولات مذکور لزوماً فناوری تسلیحاتی را به شدت تحت تاثیر قرار داد.
انجام اقدامات دفاع غیرعامل در جنگهای امروزی در جهت مقابله با تهاجمات دشمن و تقلیل خسارات موضوعی بنیادی است که وسعت و گستره آن تمامی زیرساختهای کلیدی، مراکزحیاتی، بنادر، فرودگاهها، مجتمعهای بزرگ صنعتی، مراکز هسته ای، قرارگاهها ومراکزعمده فرماندهی نظامی و هدایت و تصمیم گیری های سیاسی ،مراکز اصلی مخابراتی وارتباطی ، پل های استراتژیک، صنایع نظامی، پا یگاه های هوایی، سا یتهای موشکی، مراکز وایستگاههای رادیویی، تلویزیونی، انبارهای عمده مواد غذایی و دارویی، مراکزجمعیتی و قرارگاه های تاکتیکی وغیره را دربرمیگیرد.[7]
انجام اقدامات دفاع غیرعامل در جنگهای امروزی در جهت مقابله با تهاجمات دشمن و تقلیل خسارات موضوعی بنیادی است که وسعت و گستره آن تمامی زیرساختهای کلیدی، مراکزحیاتی، بنادر، فرودگاهها، مجتمعهای بزرگ صنعتی، مراکز هسته ای، قرارگاهها ومراکزعمده فرماندهی نظامی و هدایت و تصمیم گیریهای سیاسی،مراکز اصلی مخابراتی وارتباطی، پلهای استراتژیک، صنایع نظامی، پا یگاههای هوایی، سایتهای موشکی، مراکز وایستگاههای رادیویی، تلویزیونی، انبارهای عمده مواد غذایی و دارویی، مراکزجمعیتی و قرارگاه های تاکتیکی وغیره را دربرمیگیرد.
-2 تاریخچه
وضوع پدافند غیر عامل در جهان از قدمتی به اندازه تاریخ زندگی انسان برخورداراست. ودر طول تاریخ همیشه جزء مهمی از زندگی بشر بوده است. زیرا اقدامات دفاعی انسان سبب دفع یا کاهش میزان اثر تجاوز مهاجمان میشود. اما چگونگی دفاع به عوامل و شرایط مختلفی بستگی دارد و انسانها در دوران حیات خود سعی کرده اند تا با استفاده از عقل و تدبیر و اراده خود بهترین راه دفاع را در وضعیت های متفاوت، در مقابل تهاجم دشمنانشان انتخاب و آن را به کار بندند.
در این ارتباط اقدامات دفاعی انسان همیشه با استفاده از سلاح وتجهیزات جنگی صورت نگرفته است؛ بلکه در موارد زیادی انسان برای دفاع، شیوه هایی را به کار برده که سلاح و تجهیزات جنگی در آن پدافند غیر عامل نقشی نداشته است. انسان های اولیه از مامنهای طبیعی مثل غارها و پوشش درختان استفاده می کردند. با شکل گیری تمدنهای اولیه استفاده از برج، خندق و دروازههای محکم متداول شد.
برای مثال، در جنگ خندق وقتی مسلمانان به فرماندهی رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله به پیشنهاد سلمان فارسی در اطراف مدینه، خندقی حفر کردند تا دشمنان اسلام نتوانند از آن عبور نمایند ، در واقع از شیوه ی دفاعی پدافند غیرعامل استفاده کرده اند. در خلال جنگهای ناحیهای و بعد از جنگ جهانی اول و دوم، با پیشرفت سلاحها و تهدیدات، پدافند غیر عامل نیز شکل تازه ای به خود گرفت مانند کشورهای آلمان، شوروی، آمریکا، کانادا، سوئیس، یوگسلاوی، کره شمالی.[2] امروزه نیزسازه ها اهمیت بالایی در پدافند غیر عامل دارند و تکامل آن به ساخت سازه های ضد انفجار نیز انجامید .
Slawson وهمکارانش یک پناهگاه بتن مسلح زیرزمینی مقاوم در برابر انفجار - با حداکثر فشار - 50 psi با ظرفیت 100 نفر را مورد بررسی قرار دادند و از ازمایشات استاتیکی دینامیکی با مقیاس کوچک استفاده کردندHolnes .وهمکارانش یک پناهگاه ضد انفجار با ظرفیت 18 نفر را برای فشار 200 psi آزمایش کردند. این پناهگاه از 10 صفحه فولادی موجدار ساخته شده بود. مطالعات نشان داد که قابلیت مقاومت در برابر حملات بسیار بالا بوده میزان جراحات آسیب دیدگی کم و ناچیز است و قابلیت مقاومت ژنراتورها و سیستم های ارتباطی - مخابراتی - با جداسازی ضربه قابل دستیابی است .
گروهی دیگر از مهندسین، سازه ای جدید با استفاده از اجزا سبک ورق های فولادی ساختند. این قسمت ها قابل حمل نصب توسط افراد در مدت زمان کوتاه است - 3 تا 4ساعت توسط 10 نفر - همچنین طول بعضی از دیگر مشخصات هندسی آن نیز قابل تغییر است. لازم به ذکر است این نوع سازهها، در برابر ورود گازو گرد وغباررادیواکتیو نیز ایزوله است.[7]
-3 مقاوم سازی و استحکامات - Fortification -
مقاوم سازی عبارت است از ایجاد هرگونه حفاظ و استفاده از مصالحی که بتوان در مقابل اصابت مستقیم بمب، موشک، ترکش، مقاومت نموده و از آسیب رسیدن به نیروی انسانی، تجهیزات و تاسیسات جلوگیری کرده و اثرات آنها را خنثی و یا به حداقل برساند. استحکامات توانند از اصول مهم کاربردی در اجرای پدافند غیرعامل باشند. هدف از استحکامات، تعیین نوع مقاومت ساختمان مورد استفاده است. از مهمترین عواملی که در انواع ساختمان های دفاعی حفاظتی باید مد نظر داشت، تعیین درجه حفاظت است که با توجه به نحوه انجام حملات ،توسط انواع سلاحها، متغیر است.
هیچ یک از استحکامات یا سیستم های دفاعی به صورت کامل در مقابل حملات سلاحهای مخرب مقاومت نمی نمایند. در واقع میزان حفاظت برای استحکامات دفاعی درجه اطمینان در این رابطه را میتوان تابع سلاحهای موجود طرف مخاصمه، سلاحهای ناشناخته مورد استفاده در آینده، قابلیت انتقال حرکت نیروهای دفاعی یا ملاحظات استراتژیک نظیر مخارج لازم برای دشمن به منظور ایجاد استحکامات حفاظتی این که آیا نیروها در حالت دفاع استراتژیکی هستند یا حمله استراتژیک دانست.
در مبحث پدافند غیرعامل، استحکامات به سازههای موقتی اتلاق میگردد که با توجه به شرایط و امکانات و میزان اهمیت و آسیب پذیری نقاط حیاتی و حساس در محلهای مناسب و اطراف تاسیسات ایجاد میشود، از این گونه وسایل برای جلوگیری از اصابت مستقیم به تاسیسات و تجهیزات همچنین اثرات ترکس و موج انفجار را به طور نسبی خنثی نمایند، استفاده میشود.
- مصالح و شکل استحکامات:
· خاکزیز
· کیسه شن
· دال بتنی، بشکه شن
· دیوار کشی
مقابل ورودی اصلی تاسیسات در صورتی که جابجایی تاسیسات سنگی و یا تخلیه و بارگیری باید صورت گیرد، میتوان با کشیدن ریلهای محکم به ایجاد دیوار متحرک پرداخت.
• تقویت دالهای تبن مسلح با ورقهای فولادی:
انواع صفحات زرهی فولادی را میتوان به صورت زیر نام برد:
الف - صفحات با رویه سخت
ب - صفحات سخت همگن
ج - صفحات نرم
-ایمنسازی و کاهش خطرات در استحکامات مهم:
الف - ایجاد خاکریزها
ب - خاکریز فلهای
پ - خاکریز فرم یافته
ت - دیواره و سقف بتنی
- مقاومت سازههای امن در مقابل بمبها و گلولههای انفجاری:
-1-3 انواع سازهها از نظر درجه حفاظتی
الف - سازه امن درجه یک: از مهمترین ویژگی های آن می توان به مقاومت در برابر اصابت مستقیم سلاحهای غیر متعارف دشمن و مقاومت در برابر آثار ناشی از انفجار سلاحهای هسته ای، شیمیایی میکروبی موارد اشاره کرد . سازه امن شیمیایی، هسته ای و میکروبی توسط درب های مخصوص هوابندی شده اند وهوای آلوده ورودی به داخل آنها تصفیه می گردد.
ب - سازه امن درجه دو: این سازه ها در مقابل آثار ناشی از سلاح های متعارف دشمن - برخورد، نفوذ انفجار - مقاومت کافی دارند، ولی در برابر حملات هسته ای آسیب پذیر می باشند. از جمله این سازه های امن میتوان پناهگاههای عمومی را نام برد .
