بخشی از مقاله
مقدمه
شیوه های آموزش و ابزار آموزشی مدام در حال تحول و نوشدن است بنابراین ضروری است که روش های ارزشیابی نیز متناسب باآن تغییر کند. برای فرایند بسیار مهم و با ارزش سنجش و ارزشیابی ، باید سیستم مناسبی طراحی شود که با تغییر روش آموزش، روش ارزشیابی مناسب بهکار برده شود.گرچه ما از انواع مختلف ارزشیابیها بحث میکنیم، این بدان معنا نیست که فرایندهای مختلف ارزشیابی وجود دارند. صرف نظر از اینکه چه چیزی مورد ارزشیابی قرار میگیرد، فرایند اساسی ارزشیابی یکی است. در انواع مختلف ارزشیابی ها چیزی که تغییر میکند موضوع مورد ارزشیابی، نحوه کاربست فرایند ارزشیابی و نوع تصمیماتی که گرفته میشوند، هستند. بسته به اینکه چه چیزی مورد ارزشیابی قرار بگیرد، اطلاعات مختلفی جمع آوری میشوند، ملاکهای مختلفی به کار میروند و تصمیمات مختلفی اتخاذ می گردند. اما فرایند اساسی ارزشیابی همیشه یکسان است و مفاهیم و اصول کلی اندازه گیری و ارزشیابی یکسانی به کار میروند.
بنابه اظهارات گی ، گفتگو درباره ارزشیابیهای مختلف به اعتبار موضوعهای مختلف ارزشیابی یا الگوهای مختلف ارزشیابی کاری نارواست. بسیاری بر این باورند که مثلاً ارزشیابی از برنامه یا پروژه آموزشی وارزشیابی از آموزش - تدریس - فرایندهای کاملاً متفاوتی را شاملاند. زیادی تعداد و تنوع الگوهای ارزشیابی این فرض را تقویت کرده است. - برخلاف این فرضها - همه نظامها و الگوهای ارزشیابی شامل اجزای اساسی یکسانی هستند؛ یعنی "تعیین و تشخیص غایتها و هدفها؛ انتخاب و یا تولید ابزارهای اندازه گیری؛ توصیف و اجرای راهبردها برای کسب اطلاعات؛ و تحلیل و تفسیر نتایج". در نتیجه چه ما به ارزشیابی از یادگیری دانش آموزان و دانشجویان اقدام کنیم، چه ارزشیابی از یک دورهی آموزشی ، چه ارزشیابی از یک پروژهی علمی و نظایر اینها، اصول و مراحل اساسی کار هیچ تغییری نمیکنند. لذا نباید به این فکر کنیم که کدام الگوی ارزشیابی را در کجا به کار بندیم، زیرا در آن صورت به تعداد چیزهای مورد ارزشیابی الگوی ارزشیابی خواهیم داشت.[1]
واژگان کلیدی: ارزشیابی، روشهای نوین ارزشیابی، مراحل فرایند ارزشیابی.
-2 مفهوم ارزشیابی
اولین تعریف رسمی از ارزشیابی به نام رالف تایلر - - Ralph W . Tyler ثبت شده است. وی ارزشیابی را »وسیلهای جهت تعیین میزان موفقیت برنامه در رسیدن به هدفهای آموزشی مطلوب مورد نظر« می داند. در این تعریف هدفهای آموزشی به تغییرات مطلوبی اشاره می کنند که انتظار می رود در اثر اجرای برنامه آموزشی در رفتار فراگیران حاصل آیند. پاپهام - Popham - به نقل از کیامنش معتقد است که "ارزشیابی یعنی تعیین ارزش کردن. ارزشیابی آموزشی نظامدار در برگیرندهی سنجش رسمی ارزش پدیده های آموزشی است". ارزشیابی آموزشی نظامدار به فعالیتهایی گفته می شود که به صورت رسمی و با قصد و برنامههای خاص انجام می گیرد.
به نظر پاپهام ارزشیابی فعالیتی است که در آن به صورت رسمی تلاش می شود تا در مورد پدیده مورد بررسی اطلاعات جمع آوری گردد.کرانباخ - - kronbakh به نقل از کیامنش ارزشیابی را "جمع آوری و استفاده از اطلاعات جهت تصمیم گیری در مورد یک برنامه آموزشی" می داند. به عقیده وی تعیین موفقیت یا عدم موفقیت برنامههای آموزشی فقط از طریق جمع آوری اطلاعات در موقعیتهای واقعی یاددهی- یادگیری امکان پذیر می باشد و هر گونه تصمیم گیری در مورد برنامه آموزشی باید بر اساس اطلاعات جمع آوری صورت گیرد.استافل بیم - Daniel L. Stufflebeam - و شینگ فیلد - - Anthony J. Shinkfield به نقل از کیامنش یک تعریف جامع برای ارزشیابی ارائه کردهاند.
"ارزشیابی عبارت است از فرایند تعیین کردن، بدست آوردن و فراهم ساختن اطلاعات توصیفی و قضاوتی در مورد ارزش و مطلوبیت هدفها، طرحها ، اجرا و نتایج به منظور هدایت تصمیمگیری، خدمت به نیازهای پاسخگویی و درک بیشتر از پدیدههای مورد بررسی". با توجه به این تعریف جنبههای کلیدی یک برنامه آموزشی که باید مورد سنجش قرار گیرند و نوع ارزشیابی لازم برای هر یک از این جنبهها عبارتند از: "تعیین هدفهای برنامه توسط ارزشیابی زمینه؛ تهیه طرح مناسب برای رسیدن به هدف-ها توسط ارزشیابی درون داد؛ اجرای طرح تهیه شده توسط ارزشیابی فراگرد؛ و بررسی محصول بازده".
معیارهای اساسی برای هر یک از چهار نوع ارزشیابی مطرح شده عبارتند از:" ارزش و مطلوبیت". [2]با تعاریف فوق از ارزشیابی می توان گفت: ارزشیانی یکی ازمهمترین مؤلفه هاآموزش است که کارایی فرایند یاددهی یادگیری را میسنجد. ارزشیانی به شکل های مختلف یانجام میگیرد که شاید پائین ترین سطح آن،سنجش ظرفیت حافظه ودانسته های دانش آموزان باشد؟ ارزشیانی باید درک و مهارت های دانش آموزان را نسبت به موضوعات تدریس شده، بسنجد و نیروی محرکه یاددهی-یادگیری باشد؟
-3 اهمیت و ضرورت ارزشیابی ارزشیابی مستلزم بکار بردن شرایط و معیارهایی برای سنجش دقت، تأثیر، صرفه و قابل قبول بودن اجزاء و ویژگیهائی معین است. ارزشیابی از این جهت در پایان رده های فن طبقه بندی آمده است که از نظر پیچیدگی و نیاز به ترکیب همه رفتارها از قبیل دانش، فراگیری، کاربستن ، تجزیه و تحلیل و ترکیب از همه آنها جامعتر است.[3] هدف از ارزشیابی توصیف تأثیر عملهای آموزشی یا برنامههای آموزشی است. هدف مورد توجه در ارزشیابی، مؤثر بودن یک برنامه آموزشی است و ضرورتی ندارد که تمام فراگیران یک برنامه آموزشی به تمام سؤالهای آزمون مربوط به آن برنامه پاسخ دهند، بلکه از میان فراگیران و سؤالها - با استفاده از روش نمونه گیری، نمونه گیری ماتریس چند متغیری - گروههای مختلفی از فراگیران و سؤالها تشکیل میشود. هر گروه به یک بخش از سؤالها پاسخ میدهد.
از ترکیب نتایج حاصل از عملکرد گروههای مختلف میزان مطلوبیت یا عدم مطلوبیت برنامه آموزشی مورد داوری قرار میگیرد. هرکسی که فعالیتی انجام میدهد، باید شواهدی را نشان دهد که مشخص سازد، آن فعالیت را در چه حد و با چه کیفیتی انجام داده است. یافتههای حاصل از ارزشیابی، یعنی عملکردها یا آنچه که انجام گرفته و رخ داده است در اختیار کسانی قرار میگیرد که برنامه مطالعه شده را مورد سؤال قرار دادهاند. در واقع ارزشیابی وسیله پاسخگویی است. فرایند ارزشیابی میتواند بازخوردهایی را فراهم کند که مشخص میسازد چه چیزهایی خوب انجام شده و چه چیزهایی به اصلاح و بهبود نیاز دارند.
هدف ارزشیابی قضاوت در مورد ارزش برنامه و موثر بودن برنامه برای یک سری خاص از فراگیران شرکت کننده در برنامه است، لذا ارزشیابی در بیشتر موارد یک فعالیت بیرونی است. [2] فرایندارزشیابی یک چرخه است که بایستی به اجرای کامل و چرخه ای آن توجه داشت تا فرایند ارزشیابی بتواند درخدمت آموزش باشد؟این فرایند پنج مرحله دارد که به اختصار به مراحل آن اشاره میشود؟؛ انتظارات آموزشیْ قبل از اینکه معلم و دانش آموز وارد فرایند یاددهی -یادگیر در کلاس درس شوند، معلم باید انتظارات آموزشی و هدفهای در نظر گرفته شده در برنامه ی درسی را بداند تا نشانه های تحقق آن رامشخص نموده و در مسیر معین برای دستیابی به آنها گام بردارد؟
جمع آوری اطلاعات:در مرحله بعدی، معلم از میزان یادگیری و فعالیتهایی که دانش آموزان برای یادگیری انجام میدهند ،اطلاعاتی جمع آوری می نماید؟معلم، برای جمعآوری اطلاعات باید مهارت و دانش لازم و کافی را داشته باشد تا بتواند از ابعاد گوناگون پیشرفت یادگیری دانش آموزان اطلاعات مناسبی جمع آوری کند؟ تحلیل و تفسیر اطلاعات پس از گردآوری اطلاعات، معلم آنها را دستبندی میکند تا تجزیه،ت حلیل وتفسیرآنها آسانترگردد؟در این مرحله بر پایه اطلاعاتکمّی و کیفی موجود، معلم میتواند دررابطه با تک تک دانش آموزانقضاوت کرده وتصمیم درست اتخاذنماید؟
