بخشی از مقاله
چکیده
امروزه مهمترین و اصلیترین عامل تاثیرگذار بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و دستیابی به اهداف آموزشی، "معلم" است. در آموزش و پرورش، استانداردسازی عملکرد معلمان به منظور ایجاد یک هماهنگی معقول در فرآیند یاددهی و یادگیری متناسب با تحولات زمان و مکان صورت میپذیرد. صلاحیت حرفهای معلم شامل 3عنصر اساسی است:
مهارتهای بین فردی، روش کار در کلاس درس و دانش موضوعی. عواملی چون ارزشهای حرفهای، پیشرفت فردی و حرفهای، برقرای ارتباط و تعامل دو طرفه میان عمل و نظر یعنی استفاده از تجربیات به شکل کاربردی در کلاس درس نیز بر پرورش بر صلاحیتهای حرفهای معلمان موثر است. کشورهای پیشرفته به اهمیت و جایگاه والای معلم و نقش صلاحیتهای حرفهای وی در دستیابی به اهداف آموزش و پرورش به ویژه آموزش ابتدایی پی برده و استاندارد ها و شاخصهایی برای آن تعریف کردند.
این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی و با مطالعه جدیدترین و بهروزترین منابع کتابخانهای به بررسی این موضوع در چندکشور موفق و پیشرو پرداخته است. یافتهها حاکی از آن است که کشورهایی که این شاخصها را مدنظر داشتهاند، در پیشرفت تحصیلی، کسب رتبههای برتر در آزمونهای بین المللی و موفقیتهای پس از آن بسیار کارآمد و قوی و تاثیرگذار ظاهر شدهاند.
مقدمه
در سالهای اخیر در دانش مدیریت منابع انسانی»استاندارد و استانداردسازی عملکرد منابع انسانی« مورد توجه پژوهشگران حوزه آموزش و پرورش قرار گرفته است. با توجه به نقش منابع انسانی اثربخش در تحقق اهداف تعلیم و تربیت در سازمانهای آموزشی استاندارد سازی عملکرد منابع انسانی و استانداردهای حرفهای مدیران آموزشی، معلمان و فراگیران مورد توجه قرار گرفته است.
در آموزش و پرورش، استانداردسازی عملکرد معلمان به منظور ایجاد یک هماهنگی معقول در فرآیند یاددهی و یادگیری متناسب با تحولات زمان و مکان صورت میپذیرد. دنیای در حال تغییر بیش از پیش نیازمند افرادی است که قادر به خود راهبری، بر عهده گرفتن سکان رشد و بالندگی خود باشند. این مهارت نیازمند تمرین و ممارست است و با برنامههای درسی تجویزی و قالبی امکان رشد تواناییها، خلاقیت و شکوفایی استعدادها وجود ندارد و این امر نیازمند تغییر و تحول در برنامههای تربیت معلم و برنامههای درسی مدارس و روشهای تدریس است. با افزایش حجم تولید اطلاعات و سرعت تحول فناوری، نیازی به پر کردن و انباشتن اطلاعات در مغز دانش آموزان نیست.
در چنین شرایطی مهمترین وظیفه معلم کمک به فراگیران در تشخیص نیازهای اطلاعاتی و انتخاب منابع مناسب در این رابطه از بین انبوه اطلاعات و منابع و همیار یادگیرنده بودن است در صورتی که طبق نتایج پژوهشها، معلمان دوره ابتدایی توانمند نیستند. معلم از کلیدیترین اجزاء نظام آموزش و پرورش است و کاستی و کمبود سایر اجزاء در این جزء نیز تاثیرگذار است و توجه به کلیدیترین جزء نظام آموزشی و ارتقا دانش، نگرش و مهارت وی ضروری است
صلاحیت و شایستگی چیست؟
صلاحیت بهترین تعریف و توصیف برای" ترکیب پیچدهای از دانش، مهارتها، شناخت، ارزشها و علایق است که در سرتاسر دنیا دربردارنده رفتار انسانهاست". شایستگی با مهارت متفاوت است. چرا که مهارت توانایی انجام اعمال پیچیده به سهولت، دقت و به نحو احسن است
هانتلی قابلیتهای معلمان را در سه زمینه دانش حرفهای، عمل حرفهای و تعهد حرفهای دسته بندی کرده است. دانش حرفهای شامل دانش محتوا، شناخت دانش آموز و آگاهی از تدریس و یادگیری است. عمل حرفهای شامل طراحی یادگیری، ایجاد محیط یادگیری و سنجش و ارزیابی یادگیری میباشد. تعهد حرفهای شامل یادگیری حرفهای، مشارکت، رهبری، ارزش ها، ارتباطات و اخلاقیات میباشد
طبق نتایج پژوهش - هانوشک1،2004، به نقل از وامالا - 2 ویژگیها و صلاحیت های حرفهای معلم بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیر دارد، یعنی هرچه صلاحیتهای حرفهای معلم از رتبه بالاتری برخوردار باشد، پیشرفت تحصیلی دانش آموزان نیز افزایش مییابد. همچنین یافتههای پژوهش - وامالا، - 2013 تاثیر صلاحیت حرفهای معلم بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پایه ششم ابتدایی در مدارس کشور اوگاندا را اثبات کرد.
بیل ساندرز1 از پژوهشگرانی است که سالها بر روی این موضوع تحقیقات میدانی و طولی انجام داده است. خلاصه نتایج تحقیقات وی اثبات میکند که مهارت حرفهای معلمان بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیر مثبت حتی در طول سالهای تحصیل دارد، به این معنی که اینگونه دانش آموزان از پیشرفت تحصیلی قابل توجهی در طول سالهای تحصیل خود برخوردار بوده که این پیشرفت تحصیلی بر رشد اعتماد به نفس، مهارتها و کسب شخصیت اجتماعی قویتر دانش آموزان موثر بوده است.
به عقیده ساندرس، مهمترین، اساسیترین و تاثیرگذارترین عامل بر یادگیری دانش آموزان، "معلم" است. به عبارت دیگر معلم اثربخش و با صلاحیتهای حرفه ای بالا، بر تمامی جنبه ها و سطوح پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، حتی در کلاسهایی با دانش آموزان ناهمگن تاثیر مستقیم دارد. سایر نتایج پژوهش، نشان میدهد آنچه که دانش آموزان در طول یک سال تحصیلی از یک معلم با صلاحیتهای حرفهای بالا میآموزند، برابر است با آنچه که دانش آموزان از یک معلم با صلاحیت حرفهای متوسط و ضعیف در طول 3 سال میآموزند.
این سوال مطرح میشود که چه عواملی بر صلاحیتهای حرفهای معلمان موثرند؟
معلمان اثربخش و حرفهای نگرشهای زیر را در حرفه خود به کار میبرند. به عبارت دیگر اینها عوامل مهم و تاثیرگذار بر اثربخشی معلمان است:
-1 داشتن توقع و انتظار سطح بالا - عالی - از دانش آموزان
-2 داشتن حس مسئولیت نسبت به دانش آموزان
-3 داشتن تعهد نسبت به حرفه و شغل خود
-4 علاقه مندی به پیشرفت و بالندگی پیوسته و مداوم در حرفه و شغل
-5 علاقه به رشد و پیشرفت حرفهای مادام العمر
-6 علاقه به کمک به پیشرفت بیش از پیش دانش آموزان
مجموعهای از تحقیقات صورت گرفته درباره صلاحیتهای حرفهای معلمان و ویژگیهای معلم اثربخش، نشان داد که فعالیتها و رفتارهای خاص و معناداری توسط معلمانی که به عوامل موثر در اثربخشی حرفهای توجه دارند، صورت میگیرد. با توجه به رویکرد تدریس، به نظر میرسد که اکثر معلمان اثربخش، دارای ویژگی زیرهستند:
- اهداف واقع بینانه
- تلاش و ارائه مشوقها به دانش آموزان برای یادگیری
- به کارگیری روشهای متنوع تدریس
- انتخاب روشهای تدریس مشارکتی
- ساخت و کاربرد ابزار آموزشی
