بخشی از مقاله
چکیده
جنگلها، شناخته شدهترین عامل پایداری اکوسیستمهای طبیعی هستند. آنها عامل کلیدی در توسعه پایدار بخش کشاورزی و به مثابه سرمایه ملی میباشند. گرم شدن کره زمین، افزایش آلاینده های منو و دی اکسید کربن، بروز سیلابهای مخرب که عمومیترین ناهنجاری زیست محیطی تلقی میشوند، ناشی از تخریب جنگلها و کاهش بی وقفه سطح آنهاست. نیاز به چوب، اصلیترین عامل تخریب جنگلها بشمار میرود. نیاز فراوان به مواد اولیه چوبی رویکرد نوینی را میطلبد تا نگاه به عرصههای جنگلی برای تولید چوب، دگرگون شود.
بخشی از این نیاز فراوان، با کشت درختان تند رشد صنوبر تحت عنوان زراعت چوب قابل جبران است. زیرا، صنوبرها از توانایی و پتانسیل فراوان و متفاوت تولید چوب برخوردارند. نتایج بررسیها نشان داد که توان تولید چوب ارقام تندرشد صنوبردر مزارع چوب از 4 تا 8 برابر بیشتر از توان تولید گونههای جنگلی است. اختصاص اراضی کم بازده جنگلی در سامانه های مشرف به اراضی غیرجنگلی برای زراعت چوب، میتواند بخشی از نیاز مواد اولیه چوبی مورد نیاز صنایع را تامین نموده و خودکفایی در زمینه تولیدات چوبی را بهبود بخشد. این رویکرد تخریب جنگلها را با هدف قطع و برداشت چوب کاهش داده و حیات و بقاء و پایداری آنها را تضمیین میکند.
مقدمه
جنگلها بی تردید از مهمترین عناصر حیات بخش محیط زیست انسان، تامین کننده رفاه و آسایش جوامع بشری و عامل کلیدی در توسعه پایدار بخش کشاورزی هستند. جنگل در محیط زیست، ذخیره و غنیسازی منابع آب زیر زمینی،پاکیزگی هوا و کاهش آلودگی آن، اثر تفرجگاهی، کاهش فرسایش خاک و جلوگیری از بلایای طبیعی، تعدیل آب و هوا نقش تاثیرگذار دارد
نقش برجسته اقتصادی جنگل در محصول چوب آن نمایانتر است. چوب یکی از محصولات ارزشمند جنگل است که در پیدایش و توسعه فرآیند تکامل زیستی و اجتماعی انسان نقش موثری داشته است. جنگلها نقش عمدهای در تاریخ بشر ایفا کردند. سرعت پیشرفت علم و فناوری افزایش مصرف چوب را شتاب مضاعف بخشید. برخلاف میزان افزایش جمعیت درجهان، مساحت جنگلهای جهانی بطورچشمگیری به 3/5 میلیارد هکتار، در سال 1990 کاهش یافت. سطح جنگلهای جهان در سال 2010 معادل 4033060 هزار هکتار برآورد گردید، تا جائیکه در 64 کشور و منطقه، جنگلها بیش از 10 درصد آن مناطق را پوشش نمیدهند
در طی قرنها، جنگلها به مثابه مزارع طبیعی تولید چوب تصور میشدند. مصرف زیاد چوب موجب برداشت و قطع بیشتر درختان جنگلی گردید. کاهش سطح جنگلها موجب ناهنجاریهای زیست محیطی و کمبود مواد اولیه مورد نیاز صنایع چوب شد. این ضایعه که به صورت چالش جهانی پدیدار گردید، اندیشه ضرورت توجه به مدیریت پایدار جنگل که تلاشی در راستای حفظ طیف گسترده ای از ارزشهای زیست محیطی، اجتماعی است را نشان داد. تغییرات اقلیمی و گرم شدن کره زمین ناشی از کاهش سطح جنگلهای جهان و افزایش آلایندههای منو و دی اکسید کربن ناشی از سوختهای فسیلی میباشد.
نمونه بارز نگرانی جهانی کنفرانس تغییرات اقلیمی سال - 2015 - 1394 در پاریس است که با شعار زنده باد سیاره زمین، زنده باد بشریت و زنده باد خود زندگی برگزار شد. هدف کنفرانس حصول توافق قانونی و جهانی در باره آب و هوا برای نجات کره زمین از گرم شدن در طی سالهای آینده است.
باور همگانی براین است: با گرم شدن کره زمین، آب شدن یخهای قطبی، انتشار گازهای گلخانهای، آلایندههای زیست محیطی و ... میتواند زندگی همه ساکنین زمین را تحت تاثیر قرار دهد. فوریترین راهکار، جلوگیری از کاهش سطح جنگلها و تهیه منابع جایگزین تولید چوب است. زیرا، کمبود مواد اولیه در تمامی زمینههای صنایع چوبی وجود دارد. حتی در صنعت مبلمان نیز همواره و این روزها بیش از هرزمان، با بحران کمبود مواد اولیه به عنوان مهمترین معضل فعالیت خود مواجهاست
این نیاز فراوان به مواد اولیه چوبی رویکرد نوینی را میطلبد تا نگاه به عرصههای جنگلی برای تولید چوب دگرگون شود. راه چاره را باید درغیر از آن عرصهها جستجو کرد. بخشی از این نیاز فراوان، با کشت درختان تند رشد صنوبر تحت عنوان زراعت چوب قابل جبران است. آنها به علت رشد زیاد، تطابق پذیری با اقلیمهای متفاوت زیستی و تکثیر آسان، در بیش از هفتاد کشور کاشته میشوند
صنوبرها نقش کلیدی در زراعت چوب در اقلیم معتدله بازی میکنند بطوریکه، سطح صنوبرکاری جهان در سال 2007 به میزان 79/1 میلیون هکتار برآورد شد .ارزش اقتصادی صنوبرها در تولید چوب و منابع عظیم مواد لیگنوسلولزی قابل توجه-است
چوب صنوبر ماده اولیه مناسبی برای تولیدات مختلفی نظیر خمیرکاغذ - Francis et al., - 2006، تهیه روکش و تختهچندلا - Kumar, 2010 - ، فیبر و تخته فیبرعایق میباشد - Balatinecz and . - Kretschmann, 2001 مردم ما همانند سایر ملل به چوب و فرآوردههای متنوع آن نیاز دارند. این نیاز از منابع جنگلی، واردات و زراعت چوب تامین میشود. کشور ما به لحاظ برخورداری از جنگل در ردیف کشورهای فقیر یا کم برخوردار از آن تعریف شدهاست. افزایش جمعیت ایران و به تبع آن نیاز سرانه مصرف چوب بیشتر شدهاست. سهم سرانه جنگل در ایران 0/2 هکتار و سهم سرانه جهانی آن 0/8 هکتار - Farahmand, 2012 - میباشد.
به بیان دیگر نسبت سرانه جنگل در ایران تقریبا" چهار برابر کمتر از سرانه جهانی است که ایران را در زمره کشورهای فقیر از نظر برخورداری از جنگل قرار میدهد. گسترش رویشگاهی صنوبرها در رویشگاههای متنوع کشورمان از شرایط دیم در شمال کشورگرفته تا کشتزار گسترده آن در اقلیمهای کم باران با رژیم آبیاری مناسب، دامنه گستردهای از شرایط کاشت صنوبر است که در پرتو فعالیتهای زراعت چوب تداوم دارد.
تنوع رویشگاهها به همراه تنوع گونهها منجر به تولید چوبهایی میشود که از لحاظ کاربردی خواص متفاوتی خواهند داشت. ویژگی ژنتیکی و سرشت اکولوژیکی صنوبرها آنها را قادر به تولید دورگهای متنوع و متفاوت می سازد . - Veljanovski et al., 2013 - آنها میتوانند در بستر خاکها و مکانهای متفاوت و در نظامهای مختلف تولیدی استفاده شوند . - Pellgrino et al., 2011 - صنوبرها از توانایی و پتانسیل متفاوت تولید چوب برخوردارند. شرایط رویشگاهی مطلوب، کلن و رقم مرغوب، نگهداری و پرورش خوب مقدار تولید چوب در صنوبرها را بهبود میبخشد.
مواد و روشها
مواد
کلنهای مختلف از دو گونه دلتوئیدس - P. d. 69.55, P. d. 77.51, - و اورآمریکن - P. e. 45.51, P. e. Triplo, P. - e. I- 214 در ایستگاه تحقیقات صنوبر صفرابسته در طی فرآیند ارزیابی توان تولید چوب آنها مورد پژوهش و بررسی قرار گرفتند.
روش تحقیق
برای بررسی توان تولید چوب کلنهای مختلف صنوبر، نهال های یکساله صنوبر از کلنهای یاد شده به صورت گروهی در فاصل کاشت 4 4 متر، در سه تکرار و در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی در سال 1372 کاشته شدند. اندازه-گیری عاملهای رشدی قطر و ارتفاع درختان به ترتیب با ابزار نوار قطر سنج و شیب سنج سنتو بطور سالیانه انجام شد. حجم یابی درختان با استفاده از فرمول حجم یابی اسمالیان انجام و مقایسه میانگین داده های قطر، ارتفاع و حجم درختان با استفاده از نرم افزار SPSS انجام شد.
