بخشی از مقاله
چکیده :
بطور کلی زیبایی فضای آموزشی ، باعث شادابی و نشاط در دانش آموزان می گردد ؛ به دلیل اینکه اولین برخورد دانش آموز با فضای فیزیکی مدرسه در هنگام ورود به محوطه مدرسه و رویارویی با نمای مدرسه می باشد . لذا چگونگی طراحی ورودی و نمای مدرسه مطابق با فرهنگ ایرانی و اسلامی باعث جذابیت هر چه بیشتر دانش آموزان به مدرسه می شود و در حالات روحی دانش آموزان تأثیر بسزایی می گذارد . در پژوهش حاضر سعی بر این است ضمن بررسی مصالح متنوعی که در معماری گذشته ما بکار برده می شده است و از لحاظ بصری ، حس آرامشی را به مخاطب القاء می کرده است ؛ از این دسته مصالح نیز در معماری مدارس ما متناسب با فرهنگ ایرانی_اسلامی نیز به شکل مطلوبی استفاده گردد .
مقدمه
مهمترین بنای عمومی از ساختمانهای درون شهری مدرسه است . مدرسه جایی است که نسلها در آن رشد می کنند و شکل می گیرند، مدرسه به مثابه یک کالبد معماری حاوی ارزشهاست ، آن چه که طراح در لحظه آفرینش در آن گنجانده باشد از سطح و دیوارهای آن تشعشع کرده و به کسانی که در آن فضا قرار می گیرند انتقال می یابد . این پیامهای مستمر و حضور ضمیر ناخوداگاه وضعیتی خطیر ایجاد می کند ؛ رفتارها ، بازتابها و الگوهای زندگی شکل می گیرند و به شکل موثر در زندگی اجتماعی عمل می کنند ، در این حال مدرسه را می توان منبع تشکیل فرهنگ و تمدن شناخت . - فصلنامه مدرسه نو ، 1379، - 10
اگر از هر یک از افراد جامعه درباره مدرسه ای که در آن تحصیل می کرده است سوال کنیم که به چه صورت بوده است ، معمولا به راهروهای دراز با کلاسهایی در دو طرف آن اشاره می کنند ؛ در صورتی که اگر فقط یک بار به مدارس علمیه یا مسجد مدرسه های سابق مانند - مدرسه آقا بزرگ ، سپهسالار ، مدرسه چهارباغ و ... - رفته باشیم ، زیبایی و آرامشی که فرد در این فضاها بدست می آورد برای همیشه در ذهن او باقی خواهد ماند .
آنچه که اینگونه فضاها را ماندگار کرده است توجه به روح تعالی انسان است که همیشه از سوی معماران برجسته آن دوره به یادگار باقی مانده است . چیزی که امروزه کمتر در معماری بناها بخصوص مدارس مشاهده می کنیم. هدف از ذکر نمونه های قدیمی این نیست که مدارس ما عینأ به تقلید از مدارس و حوزه های علمیه ساخته شود بلکه هدف بیان تکنیک ها و روشهایی است که معماران در ساخت چنین فضاهایی بکار برده اند تا این فضاها را به یک مکان جذاب و ماندگار تبدیل کرده است .
در فضاهای آموزشی ، دانش آموز اولین روابط خود را با محیط برقرار می کند . طراحی فضاها باید هماهنگ با نیازهای دانش آموزان در راستای تربیت اسلامی باشد و حداقل ترین کار موجود این است که الگوهای میراث فرهنگی را با ترکیبات و نماها طوری هماهنگ شود که ذهن دانش آموز را برای جست و جو و کشف آماده سازد و از همان اول زمینه تحقیق و پژوهش را در وی بوجود آورد . - فصلنامه مدرسه نو ، 1379، - 12
بررسی نقوش و هنر معماری در دوره های مختلف
ساسانی : معماری ساسانی به وسیله استفاده گسترده از ملاط سنگ گچ و تکنیک های طاق زنی مربوط به آن، شناسایی می شود. با وجود اینکه خشت از سال های قبل مورد استفاده قرار می گرفت و ساختمان سازی با ملاط گچ، از دوره اشکانیان رواج یافته بود، هردو از استانداردهای بالای معماری ساسانی محسوب می شدند. خشت یکی از مصالح ساختمانی به جا مانده - به عنوان مثال: دامغان، استخر, حاجی آباد، کیش، مدائن،کوه خواجه - و فقط بی دوامی آن،توجه ما را به ساختمان هایی که به نحو مطلوب تری باقی مانده اند، معطوف می کند.
در بین این مصالح، لاشه سنگ و ملاط سنگ گچ، جزو تکنیک های غالب است.آجرکاری بارها برای طاق زنی و گنبد زنی مورد استفاده قرار گرفته، ولی با این وجود تعدادی از بناها وجود دارند که به طور کامل از آجر ساخته شده اند - به عنوان مثال: دستجرد، ایوان کرخه، مدائن، تخت سلیمان - سنگ های ساختمانی تراش خورده نیز، گهگاهی مشاهده می شود، خصوصا" در اوایل - بیشاپور، فیروزآباد، نورآباد، پایکولی - و اواخر - طاق گرا، دربند، تخت سلیمان، کنگاور - دوره امپراتوری ساسانیان و به نظر می رسد که الهام گرفته شده از غرب باشد - اچ وولف،10، - 1966
اشکانی : قوم پارت یا پارتوآ یکی از شعبه های نژاد آریایی ایرانی است. پارت ها در زمینه هنرها به ویژه در معماری ابتکارات بدیعی داشتند . آنها با برخورداری از پیشینه ی غنی دوباره به احیای هنرهای فراموش شده و یا تفسیر یافته ی ایرانی پرداختند با فترتی که در هنر ایران پیدا شده بود نه تنها احیاگر معماری و سنت های گذشته ی ایرانیان شدند بلکه تحول ملی عظیم در زمینه ی شهر سازی و معماری ایجاد کردند و در معماری دو عنصر نو ظهور افزودند. یکی احداث گنبد بر روی بناهای چهار ضعلی - مربع شکل - از طریق فیل پرشها و دیگر توسعه ی ساختمان ایوان تاق دار. متاسفانه علی رغم حاکمیت طولانی مدت پارتها اکثر آثار آنها از بین رفته است. زیرا عواملی مانند زلزله، آب و هوایی و گستره وسیع امپراتوری، تاثیر گذار در روند تخریب آثار معماری بوده اند.
صفوی : عصر صفوی ، عصر کمال و شکوفایی نبوغ معماری و شهرسازی در ایران است .زیباترین و با شکوه ترین آثار معماری ایران در همین دوره توسط معماران خلاق و هنرمندانی چون محمدرضا و علی اکبر اصفهانی آفریده شد. از ویژگیهای مهم در شیوه معماری این دوره ، علاوه بر استحکام و زیبایی فرم ، درخشش بیان است . در آثار این دوره تابش رنگ و نور ، و جذابیت سطوح و شکوه چشمگیر آنها ، احساس زیبائی خیره کننده ای در بیننده ایجاد می کند و طنین رنگها و سطوح مکرر کاشیهای درخشان به منظره ای شفاف ، مجرد و روحانی تبد یل می شود.
