بخشی از مقاله
چکیده
هر یکی از مزایای فناوری اطلاعات، توانمندسازی کسب و کار است و این توانمندسازی تنها در شرایطی ممکن است که جهتگیریهای فناوری اطلاعات همراستا با راهبردهای کسب و کار باشد . تعریف لایه حاکمیت فناوری اطلاعات که با بزرگتر شدن و پیچیدهتر شدن سازمانها اهمیت آن نیز بیشتر میشود، یکی از راهکارهای مناسب برای ایجاد همراستایی میان کسب و کار و فناوری اطلاعات است. استاندارد ,62 38500، تنها استاندارد حوزه حاکمیت فناوری اطلاعات میباشد. هدف این استاندارد، ارائه چارچوب قوانین برای مدیران جهت استفاده، مدیریت، ارزیابی و کنترل استفاده از فناوری اطلاعات در سازمانها است.
جهت پیادهسازی این استاندارد، سیستمی مورد نیاز است که شامل فرآیندها و اهداف کنترلی باشد تا بهواسطه آن بتوان بهرهگیری از فناوری اطلاعات را کنترل و مدیریت نمود. گزینههای کمی در این مورد وجود دارند که بهترین آنها COBIT میباشد. COBIT چارچوبی جهت توسعه، پیادهسازی، نظارت و بهبود حاکمیت فناوری اطلاعات و شیوههای مدیریتی است. هدف از پژوهش حاضر، شناخت ارتباط میان ,62 38500 و چارچوب COBIT میباشد. با مطالعه منابع کتابخانهای و تحلیل آنها مشخص شد که هر یک از ابعاد ,62 38500 با توانمندسازها، دامنهها و فرآیندهای COBIT در ارتباط هستند و با نگاشت بین آنها میتوان حاکمیت فناوری اطلاعات را در سازمان بهبود داد.
کلمات کلیدی: حاکمیت فناوری اطلاعات، مدیریت فناوری اطلاعات، استاندارد ,62 38500، چارچوب .COBIT
.1 مقدمه
امروزه اطلاعات و فناوریهای اطلاعاتی جزو مهمترین داراییها و منابع راهبردی هر سازمان به حساب میآید. به همین دلیل نحوه مدیریت فناوری اطلاعات به عنوان یکی از ارکان مهم برنامهریزی سازمانی محسوب میشود. در اغلب سازمانها و موسسات بزرگ، فناوری اطلاعات به عنوان یکی از باارزشترین داراییهای مجموعه محسوب میگردد. سازمانی موفق است که به ارزش واقعی این دارایی پی برده و بتواند در دستیابی به منافع ذینفعان خود از آن استفاده کند.
مدیریت استفاده از فناوری اطلاعات در دهه دوم قرن بیست و یکم دیگر تنها یک جایگاه در ساختار یا یک پست سازمانی در نهادها و سازمانها نیست، بلکه به مثابه موقعیتهای راهبردی قادر است خودش راهبردساز و موقعیتساز باشد. در بحث حاکمیت فناوری اطلاعات توجه به این نکته ضروری است که واحد فناوری اطلاعات بنگاه وظیفه داشتن تفکر راهبردی را ندارد، چرا که این واحد تنها یکی از واحدهای اجرایی فناوری اطلاعات - یک بازوی اجرایی، مدیریتی، عملیاتی - و البته مهمترین بازوی آن است. اما وظیفه داشتن تفکر راهبردی را مدیران ارشد، تصمیمگیرندگان، اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل دارند و آنها میبایست نگاهی حاکمیتی به فناوری اطلاعات داشته باشند.
حاکمیت فناوری اطلاعات یک بخش از چارچوب گسترده حاکمیت در سازمان است و سازمان بوسیله آن راهبردها و اهداف سازمانی خود را تقویت و پایدار میسازد. COBIT و استاندارد ,62 38500 از جمله چارچوبها و استانداردهایی هستند که در سالهای اخیر در بحث حاکمیت فناوری اطلاعات، بیشترین اقبال را از سوی شرکتها و سازمانهای سراسر جهان در حوزههای مختلف به خود اختصاص دادهاند.انتقال از عصر صنعتی به عصر اطلاعات باعث شد که ساختارهای سلسهمراتبی سازمانها در پاسخگویی به تغییرات سریع بازارها ناتوان باشند. بدین جهت مدیران نیازمند آن هستند که درک خود را از کارکردهای فناوری اطلاعات و چگونگی کمکرسانی آن به سازمانها ارتقاء داده و به مزیتهای رقابتی دست یابند.
بعلاوه مدیران دریافتهاند که فناوری اطلاعات تا چه میزان میتواند آنها را در تشخیص صحیح فرصتها و بهرهگیری از آنها یاری رساند. بر این اساس سازمانهایی بیشترین بهره را از مزایای فناوری اطلاعات خواهند برد که بتوانند با ایجاد بستری مناسب، راهبردهای فناوری اطلاعات را با راهبردهای کسب و کار و اهداف درون سازمان همراستا نمایند. حاکمیت فناوری اطلاعات با ایجاد چنین بستری و با تعریف نقشها و مسئولیتهای افراد درگیر در فرآیندهای مرتبط با فناوری اطلاعات، کنترل فعالیتها، کاهش مخاطرات، ایجاد ارتباط میان فعالیتهای سازمانی، تعریف اهداف و شاخصها و ... عملکرد و بهرهوری سازمانها را در استفاده از منابع خود ارتقاء میدهد.
.2 حاکمیت
ریشه کلمه حاکمیت1 به فعل یونانی kbernan به معنی راهبری و هدایت کردن می رسد که افلاطون آن را برای چگونگی طراحی نظام حکومتی به کار برده بود. این واژه در قرون وسطی به واژه Gubernare تبدیل شد اما در دهه 1980 توسط پژوهشگران علوم سیاسی، گستردهتر از حکومت و شامل بازیگران جامعه مدنی شد؛ رویکردی جدید که به یکباره مورد توجه محافل علمی قرار گرفت. نگاهی به روند انتشار مقالات علمی در این خصوص به خوبی نشان میدهد که حاکمیت مفهومی جدید است و در آثار مکتوب رشتههای علمی سر برآورده است. از سال 1986 تا 1998 طی دوازده سال، هزار و هفتصدو هفتاد و چهار مقاله درباره حاکمیت نوشته شده است.
اما از 1999 تا 2002 ظرف سه سال، هزار و هشتصد و هشتاد و پنج اثر ثبت شده است. - متولیان, - 1393 و از سال 2003 تا 2016 در پایگاه گوگل اسکولار، حاصل جستجوی عبارت حاکمیت، بیش از دو میلیون مقاله میباشد.گاهی حاکمیت با توجه به سطح سازمانی تعریف و دستهبندی میشود - شامل حاکمیت عمومی/ دولتی1، حاکمیت جهانی2، حاکمیت غیر انتفاعی3، حاکمیت شرکتی4، حاکمیت پروژهای - 5، گاهی در ارتباط با خروجی یا فعالیتی تعریف میشود - شامل حاکمیت محیطی6، حاکمیت اینترنت7، حاکمیت فناوری اطلاعات8، حاکمیت داده - 9 و برخی از مدلهای خاص حاکمیت نیز برگرفته از نظریهای هنجاری یا تجربی است - مانند حاکمیت نظم10، حاکمیت مشارکت11، حاکمیت چندسطحی12، فراحاکمیت13، حاکمیت تعاونی. - :LNLSHGLD' 2016D - - 14
.3 حاکمیت فناوری اطلاعات
تعاریف مختلفی از حاکمیت فناوری اطلاعات ارائه شده است. در جدول 1 تعاریف پژوهشگران و مؤسسات مختلف درباره حاکمیت فناوری اطلاعات آورده شده است.
