بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به سیاست های استعماری کشورهای غربی و استعمارگر مبنی بر تفرقه اندازی میان مسلمانان و عملی نمودن این شعار که "تفرقه بنداز و حکومت کن"و ایجاد تفرقه و اختلاف میان مذاهب و خصوصاً فرقه های مختلف اسلامی، این پرسش مطرح است که مهمترین تعالیم قرآنی و علل و عواملی که در آموزه های قران و احادیث اسلامی است و باعث تقریب، همدلی و همگرایی میان امت و فرقه های اسلامی می شود، کدامند؟
این نوشتار در پی پاسخ به سوال فوق با استفاده از شیوه توصیفی- تحلیلی، با استناد به منابع کتابخانه ای و روایی و با تأسی به تأکیدات قرآن مبنی بر وحدت و همدلی میان مسلمانان و مومنان، به بررسی اهمیت ضرورت وحدت میان مسلمانان و حمایت از ملت های مظلوم مسلمان و نقش این وحدت در پیشرفت و توسعه ی جامعه ی اسلام می پردازد.
نتایج پزوهش نشان داد که آیات متعددی در قرآن مومنان و مسلمانان را به وحدت و پرهیز از تفرقه سفارش می نمایند و در احادیث مختلف و سیره ی معصومین علیهم السلام به شیوه های گوناگون بر ضرورت و اهمیت وحدت و پرهیز از تفرقه اشاره شده است و رویکرد اکثر مراسم و عبادات مسلمانان به سمت وحدت و یکدلی می باشد.
مقدمه
دین اسلام به عنوان کامل ترین دین الهی، دین غالب مناطق وسیعی از کره خاکی است که امروزه از آنها با عنوان کشورهای اسلامی - جهان اسلام - یاد میکنند. از نظر موقعیت جغرافیایی اکثر کشورهای اسلامی در خاورمیانه، آسیای میانه، شمال آفریقا و جنوب شرقی آسیا واقع شدهاند. کشورهای اسلامی کشورهای هستند که دین رسمی یا دین اکثر جمعیت آن کشور، دین اسلام است. وسعت کشورهای اسلامی 52 میلیون کیلومتر مربع در قالب 57 کشور با جمعیتی حدود یک میلیارد و نیم نفر است.
علاوه بر ظرفیت نیروی انسانی قابل توجه کشورهای اسلامی، وجود 74 درصد از ذخایر نفت شناخته شده در جهان، 50 درصد ذخایر گاز جهان، در اختیار داشتن تنگه ها و آبراهه ها و در مجموع 20 درصد از مناطق آبی و خاکی مهم جهان و ...، اهمیت نقش کشورهای مسلمان را در سراسر کره خاکی دو چندان کرده است - نوراللهی و فتحی، - 1-7 :1390 و ضرورت توجه به آنها و اتحادشان با همدیگر و پرهیز از اختلاف و تفرقه آنان را در مقابل دشمن و دشمنان مشترک، بیشتر می کند.
در آیات مختلف قرآن؛ کتاب مسلمانان، مسأله اتحاد و مبارزه با هرگونه تفرقه بیان شده و شاید آیه 103 سوره آل عمران از مهمترین آیات دال بر این مسأله باشد - مضمون آیه؛ پرهیز از اختلاف و تفرقه - . تاریخ، نیز گویای این حقیقت است که شخصیتهای زیادی بودهاند که در جهت وحدت کلمه مسلمین با فکر و عمل اقدام کردهاند. قبل از همه پیامبر اسلام - صلی االله علیه و اله - با نفی هرگونه اختلافی با هر بهانه و شعاری، در دعوت مسلمین به وحدت و اتحاد همه جانبه اسلامی، توجه خاصی مبذول داشته است.
همچنین، از منظر آن حضرتعزّت، و اقتدار همه جانبه مسلمانان در پرتو وحدت و همبستگی، در برابر دشمنان مشترک است - جمینی و همکاران، - 1393 در دین اسلام به اتحاد و برادری و همگرایی تأکید بسیاری شده است. قرآن کریم به مسلمانان صدر اسلام آموخت که از تفرقه بپرهیزند - سوره آل عمران، آیه - 103، وگرنه شکست خواهند خورد - سوره انفال، آیه - 46، در راستای این پیام راهبردی، پیامبر اکرم - صلی االله علیه و اله - همواره بر یکپارچگی اسلامی تأکید داشتند و هیچ فضلی را جز در سایه ارتقای معنوی یعنی »تقوی« بر اقوام و نژادها، جایز ندانستند. - گیلانی و همکاران، - 1394
امروزه، بسیاری از پژوهشگران، دین و بزرگان دینی را به عنوان عاملی تأثیرگذار در رخدادهای جهانی پذیرفته و آن را عامل مهمی در سیاستگذاری میدانند و حتی برخی از نویسندگان و نظریهپردازان غربی پس از اشاره به پیشینه ی موضوع و تحولات جاری پیشبینی میکنند که یک جنبش جهانی و نیرومند به سود حاکمیت دین در پیش است. این پژوهشگران برخلاف واقعگرایان، تنها به کارکردهای ابزارگونه ی دین در سیاست خارجی بسنده نمیکنند، بلکه در وجه ایجابی به نقش مذهب به عنوان یک متغیر مستقل در ایجاد یکپارچگی ملی، ]همدلی و همگرایی[ و عامل ثبات سیاسی بینالمللی میپردازند.
به همین دلیل همگرایی و همزیستی مسالمت آمیز در میان فرق و مذاهب اسلامی، امری گریزناپذیر و غیرقابل چشم پوشی به شمار می آید و نه موضوعی از سر مصلحت، بلکه لازم است به عنوان یک ضرورت دائمی، به آن نگریست و در جهت تحقق هرچهبیشترِ آن بهجدّ و جهد کوشید. - سیاوشی و سلیمانی فر، . - 74 :1394 تعالیم اسلام و قرآن با سیره ی معصومین علیهم السلام سرشار از مفاهیم و اصولی است که در پی ایجاد اتحاد و برقرای همدلی و همگرایی - راز زندگی اجتماعی شایسته و دست یابی به موفقیت، پیروزی در برابر دشمنان و نهایتاً سعادت و قرب الهی - میان مسلمانان و طرفداران خویش می باشد، و پژوهش ها و تحقیقات مختلف عوامل و مؤلفه های وحدت و همگرایی در میان مسلمانان و فرقه های گوناگون را بیان کرده اند.
به عنوان نمونه؛ شمشیری و شاه سنی - - 1392 مولفه های وحدت اسلامی نامبرده شده در کتب دین و زندگی دوره ی دبیرستان - اصول دین مشترک، آداب و آیین مشترک - را بررسی کرده اند. یافتههای پژوهش قاسمی و مظاهری - 1392 - نیز حاکی از آن بود که پرهیز از تفرقه، توجه به قرآن و مبانی اسلامی، پرهیز از قومیت گرایی، از مهمترین مولفههای تحکیم وحدت اسلامی و همدلی و همگرایی میان پیروان ادیان و مذاهب گوناگون می باشد .
دانش - 1393 - ، در پژوهشی به بررسی راهکارهای وحدت اسلامی و انسجام و همدلی در سیره پیامبر اکرم - صلی االله علیه و اله - پرداخت. نتایج پژوهش او نشان داد در سیره پیامبر اسلام - صلی االله علیه و اله - راهکارهای اندیشیده و موثری از جمله ایجاد پیمان دوستی و وحدت بین گروه های مختلف اسلامی و پیروان ادیان و مذاهب مختلف، ایجاد قراردادهای اخوت و برادری در میان مسلمانان و تقریب آنان به یکدیگر، نفی تعصبات ملی و نژادی با اعلام حمایت از قشر محروم و ستمدیده، مدارا و گذشت از مسایل شخصی بخاطر مصالح امت و ...، از سوی رسول اکرم - صلی االله علیه و آله - وحدت اسلامی را تحقق بخشیده است.
همچنین، نتایج پژوهشی دیگر نشان داد مهمترین راهبردهای پیامبر اسلام - صلی االله علیه و آله - جهت تقویت و توسعه وحدت در بین امت اسلامی، عبارتاند از: آگاهی بخشی به جامعه، مبارزه با تعصبات غیرمنطقی جاهلانه، طرد قومیت گرایی افراطی، ارائه اعتقاد به توحید بهعنوان محور وحدت و تأکید بر اینکه هدف و مقصود یکی است، طرح حقوق مشترک انسانی و بهکارگیری وحدت اسلامی - شاهرخی، . - 1390 که نتایج تمام تحقیقات از ضرورت و اهمیت اتحاد و تقریب و پرهیز از واگرایی از صدر اسلام تا کنون دلالت دارد.
بنابراین و با توجه به اینکه وحدت و اتحاد یک مسئله ی اساسی برای مسلمانان و جامعه اسلامی است، هدف پژوهش حاضر بررسی و مطالعه ی اهمیت و ضرورت تحکیم وحدت میان مسلمانان با توجه به آموزه های قرآن و احادیث می باشد. چرا که اتحاد و وحدت دروازه ی ورود به پیشرفت و توسعه و تمدن سازی می باشد و مهمترین چاره و اندیشه در مقابل توطئه های دشمنان جهان اسلام که در پی تجزیه و تضعیف قدرت و ایدوئولوژی مسلمانان هستند، برقراری اتحاد و همدلی و تحکیم وحدت میان مسلمانان و حمایت از یکدیگر خصوصاً کشورهای ضعیف و مظلوم می باشد.
مبانی و مفاهیم پژوهش وحدت و همدلی
وحدت، »و ح د« یکی از پرمعناترین و قابل تأملترین ریشههای لغت عربی است که در کتب لغت به یک معنا بهکار رفته و آن یکی بودن و یگانه بودن و یگانگی است و لغت شناسان بر این معنا اتفاق نظر دارند - ساکی، . - 11 :1392 »وحدت« به معنای مصطلح، بر همبستگی عمومی میان مسلمانان و مردم یک ملت و جامعه بر اساس وجود اشتراکات، خصوصاً اشتراک ملی- مذهبی آنها تأکید میکند که پیامدهای آن میتواند بسیار مهم باشد، مانند زندگی مسالمت آمیز پیروان آیین های مختلف درکنار یکدیگر، زندگی اقوام مختلف مانند، ترک، لر، کرد، فارس، بلوچ و ... در مرزهای جغرافیایی یک کشور و عدم توهین و تکفیر یکدیگر، پرهیز از خشونتهای مذهبی، حفاظت همگانی از مسلّمات، هویت و مقدسات دینی، حمایتهای تودهای از ملت های مسلمان و همنوعان خود در ابعاد گوناگون یا مقابله عمومی با دشمن یا دشمنان مشترک - جمینی و همکاران،. - 1393 این وحدت تقویت کننده ی همدلی میان افراد متحد می گردد.
