مقاله صنعتی شدن و تأثیر آن بر مرگ و میر کودکان در مناطق ایران

بخشی از مقاله

چکیده

برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هر کشور را میتوان از زوایای گوناگون نسبت به یکدیگر متمایز نمود. در این میان، یکی از وجوه تمایز برنامه های توسعه، محوریت بخش های مختلف اقتصادی در آن ها است. با این وجود، شواهد موجود نشاندهنده آن است که در ایران اکثر برنامه های توسعه با محوریت بخش صنعت تدوین شدهاند.

این در حالی است که آثار و پیامدهای محوریت این بخش بر سایر بخش های اقتصادی همواره مورد بحث و گاهی مناقشه های اساسی بوده و تأثیر بخش صنعت بر سلامت از جمله زوایای پنهان این تأثیرگذاری و مناقشه ها است. بنابراین، این مقاله کوشیده است تا تأثیر صنعتی شدن را بر نرخ مرگ و میر کودکان و بهویژه کودکان زیر یک سال در مناطق ایران مورد بررسی قرار دهد.

برای این منظور، داده های مورد نیاز در بخش صنعت از مرکز آمار ایران و دادههای مربوط به نرخ مرگ و میر کودکان زیر یک سال از سازمان ثبت احوال کشور طی سال های 1384-92 جمع آوری و برای تخمین مدل از روش اقتصادسنجی پنل دیتا استفاده شده است.

نتایج تحقیق نشان داده است که بهبود وضعیت صنعتی مناطق باعث کاهش نرخ مرگ و میر کودکان زیر یک سال و در نتیجه بهبود وضعیت سلامت آن ها شده است. از نظر سیاست گذاری، توسعه همگن مناطق در بخش صنعت امری لازم برای دست یابی بهتر به سلامت بوده و به عبارتی، رشد متوازن بخش صنعت در مناطق ایران میتواند زمینه را برای بهبود سلامت کودکان فراهم نماید.

مقدمه

تجربه اکثر کشورهای توسعه یافته نشان داده است که بخش صنعت در روند رشد و توسعه اقتصادی دارای اهمیتی اساسی است و صنعتی شدن از پیش نیازهای توسعه اقتصادی قلمداد میگردد.

به طور کلی، صنعتی شدن از سه جهت قابل اهمیت است :

اول این که صنعت به عنوان یک زیرمجموعه از اقتصاد، با رشد و شکوفایی خود، درآمد آحاد جامعه را افزایش میدهد.

دوم، صنعت به عنوان محمل تحولات تکنولوژیک، از طریق ایجاد روش ها و اختراع ابزارهای نوین تولید، درآمدزایی در بخش های کشاورزی، خدمات و ساختمان را افزایش می دهد.

سوم، توسعه صنعت ناگزیر در گرو رشد مهارت ها و توانمندی های علمی و فنی نیروی انسانی است که ارتقای سطح دانش، خود موجب افزایش درآمد می شود

بنابراین اهمیت صنعتی شدن، تنها رشد و توسعه بخش صنعت یا ایجاد مجموعهای از کارخانجات و ماشین آلات صنعتی نیست، بلکه اهمیت آن به خاطر این است که رشد و توسعه بخش صنعت، دیگر فعالیتهای اقتصادی را نیز تحت تأثیر قرار میدهد

این در حالی است که میتوان بین درآمد سرانه و میزان سلامت مناطق نیز ارتباط مثبت و معنیداری را انتظار داشت و شواهد موجود نیز نشاندهنده آن است که مردم در کشورهای ثروتمند در مقایسه با کشورهای فقیر، عمر و سلامتی بیش تری را تجربه نمودهاند. از این رو، تأثیر صنعتی شدن بر سلامت جامعه موضوعی است که از دو نگاه قابل تجزیه و تحلیل است. در نگاه نخست، صنعتی شدن زمینه را برای افزایش سلامت - افزایش درآمد، افزایش پس انداز و ... - فراهم می سازد، در حالیکه از نگاه دیگر، صنعتی شدن از طریق ایجاد آلاینده ها و فشارهای روانی زمینه را برای کاهش سلامت فراهم میکند.

بر این اساس، از تأثیر صنعتی شدن بر سلامت مناطق به عنوان تأثیری پارادوکسی یاد شده و از این رو، این مقاله میکوشد تا ارتباط بین صنعتیشدن و سلامت، تجلی یافته در نرخ مرگ و میر کودکان را و با تأکید بر نرخ مرگ و میر کودکان زیر یک سال مورد بررسی و کنکاش قرار دهد. برای دست یابی به این هدف، مطالب این مقاله در پنج بخش تنظیم شده است. پس از مقدمه در بخش دوم به دادههای آماری و توصیف آن ها پرداخته می شود. بخش سوم به روش تحقیق اختصاص دارد. در بخش چهارم یافته های پژوهش ارائه میگردد و بخش پایانی نیز شامل جمعبندی، نتیجهگیری و ارائه پیشنهادها است.

توصیف دادهها

همان گونه که پیش تر نیز اشاره گردید، این مقاله می کوشد تا ارتباط بین صنعتیشدن و نرخ مرگ و میر کودکان زیر یک سال را به عنوان معیاری که مبین عدم سلامت در مناطق است مورد بررسی و کنکاش قرار دهد. بر این اساس، متغیر وابسته در این پژوهش نرخ مرگ و میر کودکان زیر یک سال در استان های کشور و طی دوره زمانی 1384-92 است. علاوه بر آن، در این پژوهش برای اندازهگیری میزان صنعتی شدن مناطق ایران از 12 نماگر:

1.    نسبت جوازهای تأسیس صادره در هر استان به جوازهای تأسیس در کشور؛

2.    تعداد بنگاههای موجود بر حسب جمعیت استان؛

3.    سرمایهگذاری صنعتی به ازای هر ده هزار نفر جمعیت به تفکیک استان؛

4.    سهم ارزش سرمایهگذاری صنعتی در هر استان به کل ارزش سرمایهگذاری صنعتی کشور؛

5.    تعداد شاغلین در بخش صنعت هر استان به ازای هر ده هزار نفر جمعیت استان؛

6.    متوسط شاغلین هر بنگاه در هر استان؛

7.    سهم شاغلان متخصص - بر حسب مهارت - بخش صنعت از کل شاغلان بخش صنعت هر استان؛

8.    متوسط دستمزد و حقوق کارگران شاغل در بخش صنایع تولیدی هر استان؛

9.    سرانه تولید نیروی انسانی بخش صنعت در هر استان - بهرهوری نیروی کار بر حسب تولید - ؛

10.    سهم ارزش افزوده صنعتی استانها؛

.11 ارزش افزوده به ازای هر ریال دستمزد پرداختی؛

.12 سودآوری سرانه نیروی انسانی، استفاده شده است. لازم به یادآوری است داده های آماری مورد نیاز بخش صنعت از سالنامه های آماری و نتایج آمارگیری

از کارگاه های صنعتی 10 نفر کارکن و بیشتر مرکز آمار ایران و داده های مربوط به نرخ مرگ و میر کودکان زیر یک سال از سالنامه های آماری سازمان ثبت احوال کشور جمع آوری گردیده است. جدول شماره - 1 - نماگرهای صنعتی و نرخ مرگ و میر کودکان زیر یک سال را برای سال میانی دوره مورد بررسی - 1388 - و به تفکیک مناطق کشور نشان میدهد.. به منظور ارائه تصویری مناسب تر و فراهم شدن امکان مقایسه بهتر استان ها، نمودارهای - 1 - و - 2 - ترسیم شده و همانگونه که مشاهده می شود، استان های کشور از منظر شاخص های مورد بررسی استانهایی کاملاً ناهمگن بوده اند.

دامنه تغییرات در نمودار - 1 - بسیار گسترده بوده به طوری که اختلاف بین بیشترین استان با کمترین آن حدود 36 برابر می باشد و میزان بالا باعث ایجاد دامنه تغییرات 23500 نفری شده است. در نمودار - 2 - استان کهگیلویه و بویراحمد با سهمی تقریباً سه برابر میانگین در صدر قرار گرفته و از طرف دیگر استان کرمان با کمترین مقدار، بهترین جایگاه را داشته و پراکندگی زیاد این شاخص در میان استانها باعث دامنه تغییرات حدود 40 واحدی شده است.