بخشی از مقاله
چکیده
کشاورزی و دامداری به عنوان مشاغل اصلی روستائیان؛ همواره تحت الشعاع مخاطرات طبیعی قرار دارد و سالانه خسارت قابل توجهی به اصل سرمایه در این بخش وارد می گردد. در این تحقیق سعی به معرفی صندوق بیمه محصولات کشاورزی به عنوان یکی از راهکار اساسی جهت حفظ سرمایه بخش کشاورزی و منابع طبیعی و نقش آن در توسعه اقتصاد ملی شده است. این تحقیق از جنبه جمع آوری اطلاعات کتابخانهای و اسنادی است.
صندوق بیمه محصولات کشاورزی به منظور حمایت و مشارکت بهره برداران در جبران زیان های ناشی از خطرات تهدیدکننده سوانح طبیعی و حوادث قهری، به عنوان وسیله ای برای نیل به هدف ها و سیاست های خودکفایی در تولیدات کشاورزی و منابع طبیعی، با استقلال مالی و شخصیت حقوقی طبق مقررات شرکتهای دولتی با سرمایه اولیه یک میلیارد ریال در سال 1363 تحت حمایت بانک کشاورزی تأسیس شد و با تحت پوشش قرار دادن 66 محصول، موجبات امنیت نسبی برای سرمایه گذاری در بخش کشاورزی و منابع طبیعی فراهم آمده است.
صندوق بیمه محصولات کشاورزی ابزار مؤثری برای اجرای سیاست های توسعه بخش کشاورزی و منابع طبیعی، منطقه ای کردن کشت، ترکیب کشت مطلوب، اشاعه روش های نوین زراعی و دامی، جلوگیری از مهاجرتهای بیرویه روستائیان و درنهایت رسیدن به اهداف خودکفایی بخش کشاورزی است. با توجه به نتایج کلی تحقیق پیشنهاد می گردد ضمن توجه بیشتر دولت در زمینه ترویج صنعت بیمه، رویکرد جدید و موثری را در جهت حمایت از سرمایه گذاری بخش کشاورزی و منابع طبیعی داشته باشد.
مقدمه
ریسک واژه ای فرانسوی است که در فارسی به خطر ترجمه شده است - رحمانی کرچگانی، . - 1386 همچنین فرهنگنامه وبستر، ریسک را به عنوان احتمال ضرر و زیان جانی و مالی تعریف کرده است - ترکمانی، . - 1377 به نقل از میرزاد - 1394 - کمیته اصطلاح شناسی انجمن بیمه و ریسک آمریکا در سال 1996 تعریف ریسک را با مضمون »نبود اطمینان از پیامد حادثهای که دو احتمال یا بیشتر دارد« تائید و تصویب کرده است.
ریسک در فعالیتهای کشاورزی و منابعطبیعی حالتی است که در آن مقدار دقیق یک متغیر تصادفی مشخص نیست اما توزیع احتمالی آن متغیر مشخص است
در واقع ریسک شرایط ناپایداری است که تولید محصولات کشاورزی و منابع طبیعی را به مخاطره می اندازد و باعث ایجاد خسارت مالی و احساس ناامنی در روحیه و زندگی بهرهبرداران خواهد شد
تقسیم بندی های مختلفی از ریسکهای کشاورزی و منابع طبیعی صورت گرفته است. کوپاهی - 1386 - ریسک را به دو دسته عام و خاص تقسیم کرده است؛ ریسک های عام، ریسک هایی هستند که در صورت تحقق بر گروه کثیری از مردم اثر نامطلوب می گذارند، فولادی زاده - 1395 - ، مصادیق آن را خشک سالی، یخبندان، سرمازدگی، سیل، زلزله و غیره برشمرد و ریسک های خاص، ریسک های هستند که اثر نامطلوب بر گروه کوچکی از افراد تحمیل میکنند - مثل آتش سوزی در یک یا چند مزرعه - . بی گمان، تولید در بخش منابع طبیعی، پیوسته در شرایط ناپایدار و دشواری قرار دارد.
مخاطره آمیز بودن این شرایط، تولید در این بخش را بهصورت فعالیتی همراه با ریسک در آورده است. از این رو، ریسک در فعالیت های کشاورزی و منابع طبیعی عبارت است از شرایط ناپایداری که تولید محصولات را به مخاطره می اندازد و باعث ایجاد خسارات مالی و احساس ناامنی در روحیه و زندگی خواهد شد
احمدی - 1378 - به نقل ازهزل1 مهم ترین ریسک هایی - خطراتی - که بهره برداران با آن روبه رو هستند را خطرات اقتصادی، اجتماعی، طبیعی و بازار عنوان می کند و غیرقابل کنترل ترین آن ها را مخاطرات طبیعی می داند. دامدارن همواره با درجات متفاوتی از ریسک روبرو هستند و با توجه به نوع ادراکشان از ریسک، رفتار و عکس العمل های متفاوتی از خود نشان می دهند، این رفتارها به طور کلی شامل پیشگیری، تعدیل، پذیرش و انتقال ریسک میباشند
پیشگیری به عنوان اساسی ترین رفتار در مقابله با شرایط توأم با ریسک و عدم اطمینان می باشد، اما اکثر ریسک های کشاورزی و منابع طبیعی در طبیعت به گونه ای هستند که نمی توان بهطور کامل از آنها جلوگیری کرد. بهطور مثال برای مرتعی که سیل گیر است، می توان با احداث سیل بند از وقوع خسارت های ناشی از سیل به مرتع و دام تا حدی جلوگیری کرد، اما یک دامدار هیچ گاه نمی تواند جلوی وقوع خشک سالی یا بارش تگرگ را بگیرد
بنابراین راهکارهای دیگر مواجهه با ریسک اهمیت پیدا میکنند. در روش تعدیل ریسک فنهای مورد استفاده عموماً میزان ریسک را کاهش می دهند. مرتعداران به صورت سنتی در تعدیل ریسک از روش های تنوع کشت، کشت توأم و استفاده از واریته های مقاوم "حتی با بازدهی کمتر" استفاده میکنند. اقداماتی نظیر تنوع کشت و کشت توأم، سبب تخصیص منابع کمیاب با کارایی بالاشودمی.
نتایج پِِِژوهش پاتریک - 1979 - 6 نشان داد که کشاورزانی که ترکیبی از محصولات را کشت می کنند، متوسط درآمد ناخالص پایین تری نسبت به آن هایی که محصول تخصصی تولید می کنند، به دست می آورند.
در واقع پذیرش ریسک به منزله نشان دادن مقاومت کم در مواجهه با نامعلومی آن است. پذیرش ریسک ممکن است به علت قابل توجه نبودن خسارت باشد و درنتیجه پذیرش آن ارزان ترین راه باشد یا ممکن است راه حل اقتصادی برای مواجه شدن با ریسک موجود نباشد و شخص مجبور به پذیرش آن باشد.
بهطور مثال مزرعهای که در حاشیه رودخانه واقعشده را در نظر می گیریم، برای کشت در چنین مزرعه ای ممکن است که زارع مجبور به پذیرش ریسک طغیان رودخانه باشد. یکی دیگر از روشهای رویارویی با ریسک، انتقال نامحسوس ریسک به افراد و موسسه های دیگر است. کشاورزان و مرتعداران از راه کشت اشتراکی، استفاده از بازارهای سلف، قرارداد پیشفروش محصول، قیمت تضمینی و بیمه، میتوانند ریسک را به افراد یا مؤسسات دیگر انتقال دهند
عوامل اقتصادی، اجتماعی و بازار، تولیدکننده ریسک تحت تاثیر مستقیم و غیرمستقیم سیاست های دولت قرار دارند و بعضا قابل پیشگیری یا کنترل می باشند اما عوامل خطر طبیعی نشات گرفته از طبیعت و غیر قابل پیشگیری می باشد. وابستگی بخش منابع طبیعی به طبیعت موجب شده است که فعالیتهای این بخش، تحتالشعاع تغییرات مداوم و مستمر محیط زیست قرار گرفته و تولید محصولات آن تحت طیف وسیعی از خطرات طبیعی قرار گیرند
این خطرات موجب می شوند که بهره برداران به طور معمول نگران بازپرداخت هزینه های مختلف از جمله هزینه های ضروری زندگی خود و خانواده هایشان باشند. افزون بر این؛ نهادهای روستایی و وام دهندگانی که با این بهره برداران در تماس هستند، نیز نگران بازپرداخت وام ها هستند. از این رو بقا و دوام فعالیتهای تولیدی در این بخش نیازمند حمایت های جدی از تولیدکنندگان و سرمایه گذاران می باشد.
در بین سیاستهای مختلف حمایتی، بیمه محصولات کشاورزی و منابع طبیعی به عنوان راه حل مفید و مناسب جهت مقابله با خطرات طبیعی همواره مورد توجه و تأکید بوده است. بیمه محصولات کشاورزی و منابع طبیعی به بهره برداران کمک می کند تا به منظور کاهش ریسک، بهترین برنامه های مدیریتی و استراتژی های پایدار را به کار ببرند
بیمه محصولات کشاورزی و منابع طبیعی سازوکاری برای مشارکت در پذیرش ریسک است که از راه مشارکت تولیدکنندگان در پذیرش ریسک، در هنگام پدید آمدن خطر، از ضرر و زیان وارد شده بر تولیدکننده جلوگیری میکند و یا به درآمد وی ثبات میبخشد. از سوی دیگر، بیمه محصولات کشاورزی و منابع طبیعی، نوعی سازوکار مالی است که به جبران خسارتهای برخاسته از تغییرات اقلیمی و پدیدههای طبیعی خارج از کنترل بشر میپردازد
در این راستا این تحقیق به ترویج و شفاف سازی در خصوص صندوق بیمه محصولات کشاورزی به عنوان یکی از سیاستهای حمایتی در بخش کمتر توسعه یافته کشاورزی و منابع طبیعی پرداخته و نقش آن را در توسعه اقتصاد ملی مشخص نموده است.
