بخشی از مقاله
چکیده
مکانیابی فرآیندی که از طریق آن می توان بر اساس شرایط تعیین شده برای یک کاربری مشخص و با توجه به منابع و امکانات موجود، بهترین محل مناسب را تعیین نمود. یکی از کاربریها و فعالیتهای عمده کشور که نیاز به مکانیابی دارد فعالیتهای صنعتی است. از آنجایی که صنعت در مکان انتخاب شده برای مدت طولانی استقرار خواهد یافت و نیز تغییر مکان مستلزم صرف هزینه و زمان بسیار زیاد است،. از این رو توجه به مکان یابی صنایع در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی ضرورت داشته و حائز اهمیت فراوانی است. پژوهش مذکور از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوه گردآوری اطلاعات، کیفی و برای گردآوری اطلاعات از روش »کتابخانهای« استفاده شده است. نتایج بیانگر آن است که مکان یابی صنایع در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی از ضروریات امر است.
چرا که یکی از مهمترین فعالیتهای انسان در روی کره زمین فعالیتهای صنعتی است که احتیاج میلیاردها انسان را از لحاظ خوراک، پوشاک، مسکن و دیگر لوازم ضروری زندگی برطرف میسازد. فعالیتهای صنعتی بیشتر منطبق بر نقاطی است که در آنجا عدد جمعیت بیشتر، سطح زندگی بالاتر، حجم معاملات زیادتر، شبکه راههای ارتباطی وسیعتر و بازارهای داخلی قویتر و از لحاظ نظامی و سیاسی نیز قوی باشد و این موضوع ضرورت توجه به مکان یابی صنایع در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی را بیان میکند؛ چرا که مکان-یابی درست و اصولی صنایع، یکی از مهمترین اقداماتی است که موجب کاهش قابل توجه هزینههای بعدی مرتبط با فعالیتها و پیشامدهای مربوط به این صنایع در نیروهای مسلح خواهد شد.
واژگان کلیدی: مکانیابی، صنعت، صنایع، پیشرفت، اسلامی، ایرانی
مقدمه و بیان مسئله
مکان یابی از جمله تصمیم های بنیادین و استراتژیک است که تأثیر بسزایی بر جنبههای مختلف عملکردی سازمان دارد و مکانیابی صنایع به عنوان یکی از مهمترین ارکان بنیان اقتصادی کشور نقش بسزایی در تحقق اقتصاد مقاومت کشور ایفا می کند، از آنجایی که صنعت در مکان انتخاب شده برای مدت طولانی استقرار خواهد یافت و نیز تغییر مکان مستلزم صرف هزینه و زمان بسیار زیاد است، از این رو تصمیمگیری در مورد مکان یک صنعت دارای اثرات بلندمدت بوده و اثرات نامطلوب آن اغلب غیرقابل جبران است؛ به عبارت دیگر، در صورتی که مکان مناسبی برای یک فعالیت اقتصادی انتخاب نشود، ممکن است که تمام تلاشهای دیگر سازمان برای بهبود عملکرد، کاهش هزینهها و اجرای برنامهها تحت شعاع قرار گیرد - عباسی و ربیعی، - 160:1391 در واقع یکی از فعالیتهای عمده انسان در روی کره زمین فعالیتهای صنعتی است که ماحتیاج میلیاردها انسان را از لحاظ خوراک، پوشاک، مسکن و دیگر لوازم ضروری زندگی برطرف می-سازد.
فعالیتهای صنعتی بیشتر منطبق بر نقاطی است که در آنجا عدد جمعیت بیشتر، سطح زندگی بالاتر، حجم معاملات زیادتر، شبکه راههای ارتباطی وسیعتر و بازارهای داخلی قویتر و از لحاظ نظامی و سیاسی نیز قوی باشد. از طرفی در چند سال اخیر تهدیدات اقتصادی مورد توجه دشمن قرار گرفته و شدت یافته است و در نتیجه راهبرد اقتصاد مقاومتی توسط نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران مطرح شده و در دستور کار قرار گرفته است. یکی از ملاحظات مهم برای تحقق بخشی به اقتصاد مقاومتی در عرصه عمل مکانیابی صنایع است. لذا با در نظر گرفتن موارد فوق و اهمیت و ضرورت توجه به مکانیابی صنایع، محقق موضوع تحقیق خود را، تحت عنوان »ضرورت توجه به مکانیابی صنایع در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی در نیروهای مسلح« قرار داده است.
مبانی نظری تحقیق
در بحث مبانی نظری تحقیق ابتدا کلیدواژههای تحقیق بصورت مختصر تعریف میگردد سپس روند تحولات نظریههای مکان یابی مطرح میگردد و در انتها مختصری از پیشینه تحقیقات انجام شده در خصوص مکان یابی صنایع بیان می-گردد.
الف - تعریف کلیداواژه های تحقیق
در مبحث مربوط به تعریف کلیداواژه های تحقیق کلیدواژههای مرتبط مانند: تحقیق مانند: صنعت و صنایع، مکانیابی، اقتصاد، مقاومت و اقتصاد مقاومتی بصورت مختصر تعریف میگردد
- صنعت و صنایع: واژه صنعت از ریشه صنع - عربی - به معنی ساختن یا آفریدن گرفته شده است. در زبان انگلیسی واژه Industry از واژه لاتین industria گرفته شده و به معنی بازرگانی یا ساختن و ساخت است و منظور از ساخت ایجاد دگرگونی در شکل یا ترکیب مواد است. در فرهنگ معین، صنعت چنین تعریف شده است: کار، پیشه، حرفه، کلیه تغییراتی که بشر در مواد طبیعی میدهد تا بهتر و بیشتر از آنها استفاده کند. صنعت مجموعهای است از فعالیتهایی که با استفاده از منابع موجود - مواد، سرمایه، نیروی انسانی، انرژی، تکنولوژی، اطلاعات، ابزار - کالا یا خدماتی را تولید میکند که نیازهای انسان و جوامع انسانی را برطرف می کند، در واقع تلاشی است مستمر در جهت بهبود کارایی و بهرهوری.
به این معنا که با استفاده ار منابع کمتر، بازده بهتری به دست دهد. از این جهت، پویایی، نوسازی و نوجویی یکی از ویژگی های صنعت است. صنعت شامل شماری سازمان تولیدی، مانند موسسات یا بنگاههای اقتصادی است که به منظور بررسیهای تحلیلی یا سیاست گذاری، براساس ضابطههای معینی در یک گروه گرد آورده میشوند. بنا بر سنت ضابطه معمول برای گروهبندی صنعت همانا مشخصات فرآوردههایی بود که از طریق سازمانهای تولیدی عرضه میشدند، بنابراین به روال آلفرد مارشال اگر تعدادی از بنگاههای اقتصادی محصولاتی فراهم آورند که در ذهن خریداران بالقوه جایگزین هایی کامل یا نزدیک برای یک دیگر باشند در این صورت تمام واحدهای تولیدی را میتوان متعلق به صنعت واحدی دانست.
اگر تنها یک تولید کننده عهده دار کل تولید یک نوع محصول باشد که در ذهن خریدار از سایر کالاها در زنجیره ی کالای جایگزین ممکن جدا شود آن گاه آن تولید کننده انحصارگری محسوب میشود که بر تمامی آن صنعت احاطه دارد. به عبارت دیگر صنعت عبارت است از سازماندهی کلیه عوامل تولید - سرمایه، مدیریت، مواد اولیه و نیروی انسانی - به منظورسازندگی، رشد و توسعه زندگی بشری که درترکیب و تحلیل و شکل دهی و استخراج مواد اولیه محصول جدیدی را بوجود میآورد.
-مکانیابی: مکانیابی، انتخاب بهترین و مطلوب ترین نقطه و محل استقرار است؛ بهطوری که پنهان و مخفی کردن نیروی انسانی، وسایل و تجهیزات و فعالیت ها را به بهترین وجه امکانپذیر سازد - موحدینیا، - 75 :1386 به عبارت دیگر،در نظر گرفتن کلیه عوامل جغرافیایی برای پیدا کردن محل مناسب، برای انجام فعالیت خاص را مکانیابی گویند. - حسینیامینی و پریزادی،. - 69:1389 مکانیابی فرآیندی که از طریق آن می توان بر اساس شرایط تعیین شده برای یک کاربری مشخص و با توجه به منابع و امکانات موجود، بهترین محل مناسب را تعیین نمود. مکانیابی درست و اصولی مراکز حساس، یکی از مهمترین اقداماتی است که موجب کاهش قابل توجه هزینه های بعدی مرتبط با فعالیتها و پیشامدهای مربوط به این مراکز خواهد بود و با افزایش قابلیت پدافند غیر عامل این مراکز، ضریب امنیتی آنها را افزایش و احتمال حملات دشمنان و اثرات تخریبی حملات احتمالی را کاهش خواهد داد - نصیری، . - 2 :1388
مکانیابی در واقع تجزیه و تحلیل توامان اطلاعات فضایی و دادههای توصیفی به منظور یافتن یک یا چند موقعیت فضایی با ویژگیهای توصیفی مورد نظر میباشد - حنفی، - 10:1392 - اقتصاد: برای اقتصاد تعاریف متعددی شده است. آدام اسمیت علم اقتصاد را علم تحقیق در ماهیت و علل ثروت ملل تعریف نموده، مارشال اقتصاد را علم مطالعه بشر در زندگی، شغل و حرفهی وی است. کنیز اقتصاد را علم تولید، توزیع و مصرف است. علم اقتصاد مطالعه ی چگونگی استفاده ا منابع کمیاب جامعه به منظور تولید کالاهای با ارزش و توزیع بین افراد مختلف است - به نقل از سنایی فر و همکاران، - 20:1391 - مقاومت و فرهنگ مقاومت: مقاومت یعنی استقامت، صبر و ایستادگی و »معنای ایستادگی در همه جا یکی است؛یعنی همان قوت انسانی و استقامت و پافشاری.
«1 فرهنگ مقاومت مجموعه دستاوردهای نظری و فکریی است که قابلیت اکتساب داشته و براساس موازین الهی و از طریق همسان کردن رفتارها با ارزش ها و هنجارها در جامعه موجب انسجام یک جامعه ولایی میشود و نیز به سبب نوع نگرش مسیر بهتری از کمال و حرکت به سوی قرب الهی را برای افراد مهیا سازد؛ که همین امر جامعه ولایی را از جوامع دیگر متمایز میسازد. به تعبیر دیگر فرهنگ مقاومت ارزشهایی را مطرح و نهادینه میسازد که در آن افراد جامعه برای تحقق خواسته ها و اهداف الهی خود براساس قراردادهای الهی حاضر به جان فشانی و حضور در صحنه های اقتصادی شایسته میشود. مقاومت دارای آثاری روانی چون پیدایش روح شکستناپذیری، بروز نشاط و احساس عزت و اقتدار درونی و روشنایی در ادراک است. - رشیدزاده،. - 358:1389
- اقتصاد مقاومتی: اقتصاد مقاومتی مفهومی است که در پی مقاوم سازی، بحرانسازی و ترسیم ساختارها و نهادهای فرسوده و ناکارآمد موجود اقتصادی مطرح میشود که قطعاً باور و مشارکت همگانی و اعمال مدیریتهای همگانی و مدبرانه، پیش شرط و الزام چنین موضوعی است. اقتصاد مقاومتی کاهش وابستگیها و تأکید روی مزیتهای تولید داخلی و تلاش برای خود اتکایی است - فولادگر،. - 10:1391 اقتصاد مقاومتی نتیجه و ثمره اقتصادیی است که با تکیه بر حرکت-های جهادی و فداکارانه در برابر احتکار و انحصار قَد عَلم میکند و با تورم و گرانی مقابله میکند تا مردم به آسایش نسبی در زندگی برسند - آهنیها،. - 1:1391 این نوع اقتصاد معمولاً در روریارویی با اقتصاد وابسته و مصرف کننده یک کشور قرار میگیرد که منفعل نیست و در مقابل اهداف اقتصادی ایستادگی نموده و سعی در تغییر ساختارهای اقتصادی موجود و بومیسازی آن براساس جهانبینی و اهداف دارد - بزرگ نیا،. - 20:1391
ب - روند تحولات نظریههای مکانیابی
در این قسمت از نوشتار به صورت خلاصه روند تحولات نظریه های مکان یابی در غالب جدول زیر بیان میگردد که از ایده مربوط به این موضوع که »عوامل مؤثر در مکانیابی را عوامل تقاضا و بازار معرفی می کند« در سال 1878 تا ایده مربوط
