بخشی از مقاله
چکیده
هدف از اجرای این پژوهش، بررسی رابطه مدیریت سرمایه فکری با کیفیت زندگی کاری معلمان ابتدایی شهر بابل است. روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی است که بدین منظور نمونهای از جامعهای به تعداد 535 نفر از معلمان ابتدایی شهر بابل در سال تحصیلی 1395-96 به روش طبقهای تصادفی به تعداد 226 نفر انتخاب گردید. ابزار گردآوری اطلاعات شامل 2 پرسشنامه کیفیت زندگی کاری والتون - 1973 - و سرمایه فکری بنیتیس - 2004 - استفاده شد.
پایایی پرسشنامهها از طریق آلفای کرونباخ مورد سنجش قرار گرفت و به ترتیب 0/875 و 0/916 بدست آمد و از میزان قابل قبولی برخوردار است. به منظور بررسی فرضیههای پژوهش از روشهای ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون گام به گام و آزمون کولموگروف - اسمیروف با کمک نرم افزار spss استفاده شده است. یافتههای پژوهش نشان دادند که بین مدیریت سرمایه فکری و کیفیت زندگی کاری رابطه معنادار وجود دارد و همچنین مدیریت سرمایه فکری به عنوان متغیر پیش بین توانست تغییرات کیفیت زندگی کاری را تبیین نماید.
.1 مقدمه
در روزگار کنونی کمتر کسی میتواند با نگاه مکانیستی به مدیریت سازمانها بنگرد، به ویژه در دهه های اخیر و مخصوصاً ورود به هزاره سوم عواملی همچون آگاهی، اندیشه و آزادی، انسان گرایی و توجه به نقش نیروی انسانی در سازمانها به طور فزاینده ای مورد تاکید قرار گرفته است. امروزه در پرتو تحولات اجتماعی و پیدایش تئوریهای نوین مدیریت، ارزشهای نوین جهانی مطرح شدهاند لذا دیدگاه جهان شناختی و انسان شناختی مدیران تغییر یافته است؛ لذا سازمانهای مختلف به دنبال تربیت انسانهایی هستند که بتوانند در جامعه جهانی به دور از تعصب و کوته نگریها زندگی کنند، معتقد به اخلاقیات و ارزشهایی متعالی باشند و به حقوق و آزادی دیگران احترام بگذارند .[1]
کارکنان، نیروی محرکه سازمان های موفق هستند و کمبود خدمات و مزایای ارائه شده به آن ها می تواند اثرات زیان آوری را در تمامی زمینه ها بر جای بگذارد [2] لذا کلید موفقیت هر سازمانی بهبود کیفیت زندگی کاری کارکنان است .[3] ها امروزه از کیفیت زندگی کاری به عنوان ابزاری استراتژیک جهت جذب و نگهداری کارکنان با استعداد استفاده می کنند .[4]
تحقق اهداف سازمان بستگی به عواملی از جمله کیفیت زندگی کاری نیروی انسانی دارد؛ لذا در جهت تحقق اهداف سازمان و امکان خشنودی اعضای آن بر مدیران است تا کیفیت زندگی کاری کارکنان را شناخته و بر نحوه تأثیر آن بر سازمان آگاهی داشته باشند .[5] حیات مجدد بخشیدن به کارکنان از طریق بهسازی کیفیت زندگی کاری آنان کلید اصلی موفقیت مدیران در تحقق اهداف سازمانی است .[6] کیفیت زندگی کاری نوعی احساس مسئولیت اجتماعی در مدیران ایجاد می کند که به منافع کارکنان نیز بیندیشند تا کارکنان نیزمتقابلاً منافع سازمان را تضمین نمایند .[7]
بهبود و توسعه جامع سازمان و انجام فعالیت سازمانی با بهبود کیفیت زندگی کاری دارای همبستگی است .[8] فراهم کردن کیفیت زندگی کاری و کیفیت زندگی شخصی برای کارکنان به عنوان مهم ترین وظیفه مدیر مطرح شده است .[2] لذا توجه نزدیک مدیران به متغیر کیفیت زندگی کاری می تواند محیط کاری انسانی تری را تسهیل نماید که نه تنها نیازهای اساسی پرسنل بلکه نیازهای سطوح بالاتر، رشد مداوم و عملکرد پیشرفته را نیز در بر گیرد .[9]
هر چند تنوع و گستردگی در انواع سازمان ها و شیوه های عملکردی آنان وجود دارد، اما تمامی آنها حداقل در یک مورد مشترک هستند و این مورد چیزی جز مفهوم منابع انسانی نیست. این نقطه اشتراک، هم زمان با تغییر در شرایط سازمان ها - تاثیرات فناوری های نوین و رقابت های فزآینده - ، منجر به تغییر در نگرش به مفهوم نیروی انسانی شده است. در واقع نیروی انسانی، سرمایه های اصلی، مزیت رقابتی و عامل موفقیت سازمان است.
بنابراین، عدم برخورداری از کارکنانی با ویژگی های مناسب کاری و اخلاقی، موفقیت سازمان را تحت تاثیر قرار خواهد داد .[10] با توجه به گذار جوامع از عصر صنعت به عصر اطلاعات، اهمیت سرمایه های فکری نیز در دنیای تجارت بیشتر شده است. در طول عصر صنعت، بهای تمام شده دارایی ها، کارخانجات، تجهیزات و مواد خام بود که برای موفقیت یک تجارت لازم بود اما در عصر اطلاعات این استفاده موثر از سرمایه های فکری است که معمولا در موفقیت یا شکست یک مجموعه موثر است.
این موضوع تا به آنجا پیش می رود که بحاردواج در مقالات و اظهارات خود ارزشمندترین و مهمترین منابع یک شرکت را سرمایه های فکری و دارایی های نامشهود آن می داند. به نظر وی دارایی های مشهود می توانند براحتی کپی برداری شوند و یا در یک بازار آزاد خریداری گردند. بنابراین آنها نمی توانند دارایی های استراتژیک یک شرکت باشد و مزیت های رقابتی برای آن شرکت ایجاد کنند.[11]
سرمایه فکری فراهم کننده یک پایگاه منابع جدید است که از طریق آن سازمان می تواند به رقابت بپردازد. بنتیس معتقد است سرمایه فکری عبارت از تلاش برای استفاده موثر از دانش - محصول نهایی - در مقابل اطلاعات - ماده خام - است. سرمایه فکری اصطلاحی برای ترکیب دارایی ناملموس بازار، دارایی فکری، دارایی انسانی و دارایی زیرساختاری است، که سازمان را برای انجام فعالیتهای خود توانمند می سازد.
- مشبکی و قلیچ لی، - 1385 در دو دهه گذشته به سمت اقتصادی حرکت کرده ایم که سرمایه گذاری در منابع انسانی، فناوری اطلاعات، تحقیق، توسعه و تبلیغات به منظور حفظ برتری رقابتی و تضمین زیست پایی سازمان ها ضروری به نظر می رسد. با توجه به این امر، می توان بیان داشت که منبع خلق ارزش اقتصادی، ایجاد و مدیریت دارایی های نامشهودی است که از آن به عنوان سرمایه فکری یاد می شود.
مدیریت این سرمایه استراتژیک به منظور رقابت پذیری سازمان ها به امری حیاتی مبدل شده است. مدیریت سرمایه فکری به سازمان اجازه خواهد داد که توانایی ها و شایستگی هایش را به منظور بهره برداری از آن ها طی زمان، شناسایی، حفظ و بازسازی کند. مدیریت سرمایه فکری، نه تنها به دنبال آن است که موجودی و ذخیره دانایی سازمانی را تعریف و به شیوه مناسبی اندازه گیری کند، بلکه موضوع
کنترل و هدایت جریان دانایی در سطوح متفاوت سازمان به منظور بهبود و ارتقای عملکرد را نیز پیگیری می کند .[12] در پژوهشی [13] به بررسی وضعیت کیفیت زندگی کاری و مؤلفه های آن بر حسب ویژگی های جمعیت شناختی در بین معلمان دوره ابتدایی ناحیه 5 شهر اصفهان پرداختند. نتایج نشان داد که کیفیت زندگی کاری معلمان پایین تر از میانگین است و آن ها از کیفیت زندگی کاری شان رضایت ندارند؛ بیش ترین میانگین کیفیت زندگی کاری متعلق به بعد میل و انگیزه و کم ترین میزان رضایت از کیفیت زندگی کاری مربوط به حقوق بود.
یافته ها همچنین نشان داد که معلمان زن از کیفیت زندگی کاری بالاتری نسبت به معلمان مرد برخوردار هستند. تفاوت معناداری بین کیفیت زندگی کاری بر اساس وضعیت تأهل مشاهده نشد. بین دیدگاه های معلمان دارای تحصیلات کم تر از لیسانس و لیسانس و بالاتر از وضعیت کیفیت زندگی کاری شان تفاوت معناداری وجود نداشت اما بین کیفیت زندگی کاری افراد با سابقه کاری مختلف تفاوت معناداری یافت شد.
در پژوهشی دیگر [14] با هدف بررسی رابطه بین بکارگیری مؤلفه های سازمان یادگیرنده - شامل 5 مؤلفه ی قابلیت های شخصی، مدل های ذهنی، آرمان مشترک، یادگیری تیمی و تفکر سیستمی - و کیفیت زندگی کاری، بر روی اعضای هیأت علمی دانشگاه های آزاد اسلامی غرب استان مازندران انجام دادند. نتایج پژوهش نشان می دهد که بین تمامی مؤلفه های سازمان یادگیرنده و کیفیت زندگی کاری اعضای هیأت علمی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد و در میان مؤلفه های سازمان یادگیرنده مؤلفه مدل های ذهنی می تواند بهترین پیش بینی کننده کیفیت زندگی کاری اعضای هیات علمی باشد.
در تحقیقی [5] که به اندازه گیری میزان کیفیت زندگی کاری کارکنان فناوری اطلاعات و نیز بررسی رابطه بین کیفیت زندگی کاری و ویژگی های دموگرافیک پرداختند. نتایج نشان داد که کیفیت زندگی کاری در حد متوسط است و لازم است مدیران توجه بیش تری به بهبود آن مبذول دارند. هیچ رابطه معناداری بین جنسیت و کیفیت زندگی کاری یافت نشد که این بدان معناست که زنان و مردان سطح یکسانی از کیفیت زندگی کاری را تجربه می کنند، اما رابطه بین کیفیت زندگی کاری و سن، تجربه کاری و درآمد معنادار بدست آمد.
