بخشی از مقاله
چکیده
هدف این مقاله بررسی شیوه های تربیتی والدین است. روش پژوهش توصیفی از نوع مروری و تحلیلی است. خانواده مهمترین و اصلی ترین عنصر جامعه است. سلامت جامعه وابسته به سلامت خانواده و فضای ارتباطی و عاطفی حاکم بر آن است. اگر خانواده نقش خود را به بهترین شکل انجام دهد خروجی آن فرزندانی است که در تمام زمینه ها می توانند یاریگر جامعه در آینده باشند.
در این بین روش های تربیت والدین نقش بسزایی دارد. ارتباط والدین با هم و با فرزندان و مجموع رفتار ها و قوانینی که در خانه وضع می کنند به نوعی روش تربیتی آنها را شکل می دهد. اما بسیاری از والدین آشنایی لازم با روش های تربیتی صحیح را ندارند و آموزش ندیده اند. برخی از والدین استقلال را از کودکان خود سلب می کنند و برخی نیز وظیفه خود را تنها به دنیا آوردن کودک می دانند. پیچیدگی های دنیای مدرن نیز به این مسأله افزوده شده و دنیای فرزند پروری را تحت تأثیر قرار داده است. پیامد کاربرد شیوه های تربیتی نامناسب هم برای خانواده و هم جامعه بسیار ناگوار و هزینه های زیادی را به این دو نهاد تحمیل می کند.
مقدمه
خانواده یکی از ارکان اصلی جامعه به شمار می رود. دستیابی به جامعه سالم، آشکارا در گرو سلامت خانواده و تحقق خانواده سالم منوط به برخورداری افراد آن از سلامت روانی، روابط مطلوب - افشاری و دلاور، - 1385 و آموزش های مناسب، به موقع و با کیفیت است. احدی و بنی جمالی - - 1368 درباره اهمیت خانواده چنین بیان می کنند که خانواده اولین و مهم ترین محیطی است که کودک را از کیفیت روابط انسانی آگاه می سازد.
طبق نظر اکثر روان شناسان، تجارب چند سال اول زندگی هک غالباً در محیط خانواده اتفاق می افتد، زیر بنای شخصیت و رفتار بعدی فرد را تعیین می کند. این تجارب به هویت کودک شکل می دهد و او به تدریج از خود تصویری به دست می آورد که زیر بنا و شالوده شخصیت او را تشکیل می دهد. صافی - - 1373 نیز خانواده را مؤثر در تربیت آدمی و مهم ترین تکیه گاه و محور زندگی اجتماعی فرد می داند، چرا که خانواده با دوام ترین عامل در تکوین شخصیت کودکان و نوجوانان و زمینه ساز رشد جسمانی، اخلاقی، شناختی و عاطفی آنان است. اهمیت خانواده بعنوان یک نهاد اجتماعی مساله ای غیر قابل تردید است.
اگرچه کودک از جامعه و همسالان تاثیر می پذیرد ولی بیشتر تحت تاثیر خانواده است. تاثیر خانواده در کودک و نقش های مهم آن در جنبه های سازندگی، فرهنگی، اجتماعی، اخلاقی و ... بسیار مهم و عظیم است - قائمی، . - 1370 تاثیر خانواده در رشد همه جانبه کودک از لحظه تولد آغاز شده و با قدرت و فراگیری خاصی آشکار می شود و در سراسر زندگی باقی می ماند. روابط صحیح و متعادل والدین و فرزندان یکی از عوامل مؤثر در سلامت و بهداشت روانی آنان است.
تحقیقات نشان می دهند که در بین عوامل مختلفی که در پرورش و شخصیت سالم در کودکان و نوجوانان موثرند، تاثیر متقابل کودک و والدین و نحوه برخورد و ارتباط والدین و کودک از مهم ترین و بنیادی ترین عوامل محسوب می شود - نوابی نژاد، . - 1375 یکی از عوامل مؤثر در شکل دهی به رفتار انسانها به موازات وراثت، محیط زندگی است. کنش ها یا شیوه های فرزند پروری که از کارکردهای موضوعه خانواده است، بعنوان نخستین اثرات محیطی شناخته شده اند که مبانی اولیه شخصیت هر فرد را تعیین می کنند و بالطبع بسیاری از ارزشها، نگرشها و انگیزه های کودک در خانواده است که رشد و تکوین می یابد - ملک مکان، . - 1378
والدین زمان بسیار طولانی را برای انتخاب بهترین، صحیح ترین و مؤثرترین الگوهای ارتباطی و شیوه های تربیتی صرف می کنند - یوسفی، - 1383، اما اینکه چه روشی برای فرزند پروری1 مؤثرترین قلمداد می شود از فرهنگی به فرهنگ دیگر فرق می کند و در درون هر فرهنگ نیز خانواده های مختلف روشهای مختلفی دارند. علاوه بر این، دیدگاه ها در مورد روشهای فرزند پروری مؤثر در طول زمان تغییر می کند - کاوه، . - 1382 بدین معنا که ممکن است یک روش برای کودک مؤثر و نافذ باشد اما همان روش برای کودکی دیگر غیر مؤثر و حتی مضر باشد. همچنین ممکن است یک روش تربیتی از سوی مادر نافذ باشد ولی همان روش از جانب پدر اثر بخش نباشد - کریمی، . - 1378
شیوه های فرزند پروری
نخستین نهاد اجتماعی که کودک در آن وارد می شود و زندگی خویش را در آن شروع می کند، خانواده است که هسته اصلی جوامع بشری می باشد. شاید بتوان گفت که خانواده بعد از عوامل وراثت نخستین تشکیل دهنده رفتار و شخصیت آدمی است. پیدایش و گسترش عادات و گرایشهای کودک از خانواده آغاز می شود و او از خانواده - پدر و مادر ... - می آموزد که چگونه سخن بگوید، چگونه و چه چیز و چه وقت غذا بخورد، چگونه به همنوعان خود رابطه برقرار نماید و چگونه مسئولیتها و وظایف اجتماعی خود را انجام دهد. خلاصه اینکه کودک از خانواده می آموزد که چگونه زندگی کند - شعاری نژاد، . - 1372
منظور از شیوههای فرزند پروری روشهایی است که والدین در تربیت فرزندانشان به کار میبرند - برجعلی، . - 1378 مایز2 و پتیت1997 - 3؛ نقل از یوسفی، - 1382 شیوه فرزندپروری را مجموعهای از رفتارهای به هم پیوسته میدانند که تعامل کودک- والد را روی طیف خاصی نشان میدهد و تعامل فراگیر را ایجاد میکند. شریعتمداری - 1381 - چنین مینویسد: »منظور از جو عاطفی خانواده نحوه ارتباط و طرز برخورد افراد یک خانواده با هم است.
نظر افراد خانواده نسبت به هم، احساسات و علاقه آنها به یکدیگر و چگونگی دخالت یا عدم دخالت آنها در کارهای هم و همکاری یا رقابت با یکدیگر نحوه ارتباط ایشان را نشان میدهد« - ص . - 211 شیوه فرزندپروری عبارت است از روشی که کودک به طور معمول بر اساس آن در خانه پرورش مییابد و میتواند بر عملکرد کودکان در مدرسه تاثیرگذار باشد - استینبرگ، 1996؛ نقل از کیلی،. - 1997 4
شیوههای فرزندپروری منظومهای از گرایشات، اعمال و جلوههای غیر کلامی است که ماهیت تعامل کودک و والدین را در تمامی موقعیتهای گوناگون مشخص میکند - دارلینگ و استینبرگ، 1993؛ نقل از مهر افروز، . - 1378 مفهوم دیانا بامریند" از شیوههای فرزندپروری تکیه کردهاند؛ از نظر او شیوه فرزندپروری شامل رفتارهای متنوع بهنجار و طبیعی است که والدین به منظور کنترل و اجتماعی کردن کودکانشان به کار میبرند - بامریند، 1991؛ روشهای والدین در پرورش فرزند تحت تاثیر عوامل قرار دارد که این عوامل در هم تاثیر میگذارند، زمینه فرهنگی یکی از نای عوامل است، مثلاً، والدین ژاپنی بیشتر از احساس شرم برای منضبط کردن فرزند خود استفاده میکنند.
در برخی از خردهفرهنگها در آمریکا والدین فرزندان خود را به خاطر بد رفتاری تنبیه بدنی میکنند. عامل دیگری که در روشهای انضباطی تاثیر میگذارد سطح رشد کودک است. به طور کلی بتدریج که کودکان بزرگتر میشوند والدین کمتر متوسل به تنبیه بدنی میشوند و ابراز محبت والدنی به کودکان که قبلاً به شکل در آغوش گرفتن بود کمکم جای خود را به اشکال دیگر ابراز محبت میدهد، همین که مهارتهای زبانی کودک پیشرفت میکند والدین از راهنمایی کلامی، توضیح و استدلال بیشتر استفاده میکنند - یاسایی، . - 1382
