بخشی از مقاله
چکیده
نقاشیهای به کار رفته در بقعهها روایاتی تصویری از مضامین مورد علاقهی توده مردم شیعه مذهب ایرانی هستندکه به طرز پیچیدهای با دیگر سنتها و فرهنگ اجتماعی مناطق مختلف ایران آمیخته شدهاند. این نقاشیها همواره معنای فراتر از زیباییهای ظاهری را به نمایش گذاشته و مفاهیم آن، ریشه در باورهای دینی مذهبی و اسطورهای داشته و در بردارنده نوعی هویت فرهنگی و تاریخی میباشند.
این پژوهش – که به روش توصیفی و تحلیلی انجام گردید - تلاش دارد تا مفاهیم نهفته در مضامین تصویرهای به کار رفته در دیوارنگارههای بقعه امام موسی کاظم لشت نشا گیلان را استخراج کند و تاثیرپذیری این نقاشیها از اعتقادها و آئین های مذهبی مردم را مورد بررسی قرار دهد. بررسی متغیرهائی موجود در این پژوهش نظیر نقوش و ارتباط آنها با داستان، روایات مذهبی و اعتقادات مردم منطقه، نشان می دهد که نقاش این بقعه تحت تاثیر تفکر مردم زمان خود قرار گرفته و سعی داشته تا عقاید دینی و آئینی آنان را در دیوارنگاره های خود به تصویر بکشد.
پرسش: تنوع مضامین موجود در بقعه امام موسی کاظم لشت نشا گیلان بیان کننده چه مولفه هائی است؟
مقدمه
نقاشیهای به کار رفته در بقعه امام موسی کاظم لشتنشا گیلان روایات و داستانهای مذهبی را شامل میشوند که بیان-کننده سنتها و فرهنگ و آداب اجتماعی مردم، باورهای دینی و مذهبی آنان است. نقاش دیوارنگاره های بقعه امام موسی کاظم سعی داشته روایات و داستانهای عامیانه و روزمره مردم را به تصویر بکشاند. نقاشی ها از سادگی، بی پیرایگی و بی تکلفی خاصی برخوردار است و نقاش سعی داشته داستانها و روایتها را هر چه ساده تر و تاثیرگذار تر بیان کند.
هنگامی که تصاویر بقعه را نگاه میکنیم، درمییابیم که نقاش خیالپرداز ماهری بوده است. همانطور که در تصویر پل صراط مشاهد میشود، صحنههای واقعه کربلا و پل صراط با جزییات ریز ولی شگفت انگیز به تصویر در آورده میشود، رنگها و تصاویر کوچک و بزرگ و دوری و نزدیکیشان همه نشاندهنده خیال نقاش است و حتی رنگهای که نقاش برای مضامین استفاده کرده، نشان دهنده ویژگیهای شخصیتها و مضامین آنها است. به طور مثال افرادی را که با رنگهای تیره تصویر کرده، دشمنان شکست خوردهاند و افرادی که رنگ روشن دارن، پیروز میدانند و این سادگی در بیان به نوعی خلاقیت نقاش بقعه را نشان میدهد.
با بررسیهایی که در بقعه امام موسی کاظم لشت نشا گیلان انجام شده است و کیفیت بیانی تصاویری از جمله امام حسین - ع - در ظهر عاشورا و پل صراط که در اندازه و موقعیت مطلوب که به چشم میخورد، چنین نتیجهای قابل دستیابی است که نقاش با شناخت و درک درست از رویدادها و روایات مذهبی، سعی داشته است تا با سادهترین شیوه به انتقال مفاهیم و مضمونهای مورد توجه مردم اطراف خود بپردازد. این پژوهش میکوشد تا مفاهیم و مضمونهای نهفته در محتوای دیوارنگارههای بقعه امام موسی کاظم دشت نشا گیلان را مورد طبقه بندی و تحلیل قرار دهد.
پیشینه پژوهش
جستجوهای علمی در کتابخانه ها و پایگاه های معتبر نشان می دهد که در خصوص بقاع گیلان منابع زیادی در دست نیست. اما منابع اندکی که موجود است، از ارزش خاصی برخوردارند. میرزایی مهر در کتاب نقاشیهای بقاع متبرکه در ایران - 1386 - به طبقه بندی کلی بقاع ایران میپردازد و آنها را به طور جامع و کلی توصیف می کند. محمود نژاد در کتاب نقاشیهای بقعههای گیلان - 1389 - به طور کلی تمام مضامین بقاع گیلان را تحلیل و بررسی میکند. ضیاپور در جلدسوم کتاب گیلان - 1374 - ارتباط بین مکتب قزوین و بقاع گیلان را مورد کنکاش قرار می دهد.
فرضیه پژوهش
دیوارنگارههای بقعه امام موسی کاظم لشت نشا گیلان، تفسیر تصویری روایات عامیانه مذهبی مردم روزگار خود بوده اند و نقاش با به کار بردن مضامین متعدد در این دیوارنگاره ها سعی در بازگو کردن دغدغه های اعتقادی و آئینی نهفته در بطن جامع داشته است.
