بخشی از مقاله
چکیده
روانشناسی محیطی دانش بنیادی را در راستای گسترش مطالعات محیطی- رفتاری - EB - در سال 1960 ارائه داد که هدف آن کاربردی کردن پژوهشهای محیطی در طرحهای اجرایی بود. با این حال در طول دهههای اخیر، رفتارهای محیطی تاثیر کمی بر روی طراحی داشته که موجب جدایی طرحهای اجرایی ازنیازهای واقعی کاربران محیطی شده. فضاهای درمانی با توجه به خصوصیت ویژه خود و روبهرو بودن با مخاطبان خاص نیاز حیاطی دارند که پژوهشهای محیطی در فرایند طراحی آنها وارد شوند. رویدادی که در صنعت بهداشت آمریکا در سال 1990 اتفاق افتاد مثل یک کاتالیزور برای انجام پژوهش های هدفمند و کاربردی کردن آنها عمل کرد.
طبق گزارشی که در آن سالها از سوی موسسه پزشکی این کشور اعلام شد، بسیاری از مرگ و میرها در مراکز بهداشتی، حاصل خطاهای پزشکی قابل پیشگیری بود که بسیاری از آنها نتیجه طراحی نامناسب فضاهای درمانی بوده تا عملکرد ضعیف مسئولان و دست اندر کاران درمانی. شواهد نشان داد محیط فیزیکی بیمارستان میتواند منجر به خطاهای پزشکی از جمله: افزایش ابتلا به عفونت، جراحت در اثر افتادن ابزار، کاهش سرعت بهبود بیمار و ترک خدمت سرپرستار شود. . استفاده از شواهد و پژوهشهای هدفمند با نام روش مبتنی بر شواهد - EBM - یک منبع الهام بخش برای طراحی فضاهای بهداشتی درمانی میباشد و یک نقش حیاتی در فرآیند طراحی این فضاها بازی میکند.
رویکرد جمع آوری اطلاعات و بررسی شواهد، سبب شناخت اطلاعات و شناخت محرکهای محیطی شده و این رویکرد تصمیماتی را که در طراحی گرفته می شود، تضمین خواهد کرد. با توجه به اهمیت موضوع و کمبود مطالعات در این زمینه در کشور این مقاله سعی دارد با تمرکز بر پژوهش های انجام شده در روش مبتنی بر شواهد و جمع بندی و تحلیل آن دسته از اطلاعات کاربردی به منظور طراحی مناسب فضای درمانی با هدف افزایش ایمنی بیمار و کاهش خطاهای پزشکی متغییر های تاثیر گذار بر روی محیط های درمانی در ارتباط با ایمنی بیمار را مورد ارزیابی قرار دهد.
کلمات کلیدی: روانشناسی محیطی، روش مبتنی بر شواهد، طراحی مراکز بهداشتی- درمان
مقدمه
در بیمارستانها بسیاری از عوامل مرگ و میر قابل پیشگیری است. طبق گزارش آماری اعلام شده درصنعت بهداشت آمریکا در سال 1990 مرگ و ممیر در اثر اشتباهات پزشکی بیشتر از مرگ و میر بر اثر حوادث رانندگی، سرطان پستان و ایدز که سه عامل مرگ میر بالا در این کشور هستند بوده است؛ و طبق این گزارشات ماندن در بیمارستان خطرناک تر از رانندگی است. از این زمان به بعد مطالعات هدفمند به منظور شناخت عوامل محیطی و انسانی که باعث کاهش کارایی و عملکرد پرسنل درمانی و در نتیجه خطاهای پزشکی میشود صورت پذیرفت . - Saarinen, 1995 - در سال 2004 بنیاد رابرت وود جانسون1 از طریق مرکز طراحی فضاهای بهداشتی، بودجه بیسابقه ای برای بررسی و تحقیق درباره نقش محیط فیزیکی بر افزایش ایمنی و بهره وری مراقبت از بیمار اختصاص داد.
در بررسی ادبیات تحقیق، توان بالقوه محیط فیزیکی در مراقبت های درمانی مورد ارزیابی قرار گرفته و آژانس تحقیقات و کیفیت سطح سلامت، دو گزارش از محیط فیزیکی ارائه داد که در آنها محیط فزیکی یکی از قطب های مهم در پژوهش های بهداشت و درمان مشخص شده است - آژانس تحقیقات بهداشت و درمان و کیفیت - 2 حاصل این پژوهش ها و مطالعات رسیدن به روش طراحی مبتنی بر شواهد بود که طراحی بر اساس ارزیابی دقیق شواهد قابل اندازهگیری صورت میپذیرد، که در این مقاله به شرح این روش و حوزه های عملکردی آن میپردازیم. زیربنای طراحی مبتنی بر شواهد، پژوهش و بکارگیری سیستم های ارزیابی و ارزش گذاری کارآمد می باشد که مشارکت مراکز پژوهشی و علمی تخصصی را در امر طراحی الزامی میکند و این مسئله بستر اقتصادی مناسبی را طلب میکند، همچنین رویکرد کاربر- محور در این سیستم هزینه های ساخت اولیه را افزایش میدهد و به مسئله اقتصاد در دراز مدت توجه میشود - . - Sommer, 1974;
Zeisel, 1984 متخصصان این سیستم طراحی، بر این نکته اتفاق نظر دارند که بکارگیری این سیستم زمانی کاربردی خواهد بود ،که بخش اعظمی از ساخت و سازهای درمانی یک کشور را تحت پوشش بگیرد . - Wiesman, 1998; Zeisel, 1984 - در کشور ما آمار و تحقیقاتی از این دست وجود ندارد و بایستی تحقیقات و پژوهشهای هدفمند در این حوزه صورت پذیرد و در برنامهریزیها و سیاستگزاریها، پژوهشهای روانشناسی محیط وارد شود و استانداردهای تازهای بر اساس این پژوهش ها تعیین و تثبیت گردد.
طراحی مبتنی بر شواهد
طراحی مبتنی بر شواهد - EBD - به عنوان یک تغییر بزرگ درتاریخچه مراقبتهای بهداشتی به حساب میآید. در طراحی معماری و برنامهریزی حرفهای، نگرانی اصلی محققان، جدایی میان طراح و کاربر ساختمان است. تغییر ساختار اقتصادی در طول زمان، رابطه بین کاربر واقعی بنا و طراح آن را کاهش داده است. و در عوض معماران سعی کرده اند این فاصله را با نصب تابلوها علائم هشدار دهنده و ...که جایی در ساختمان اشغال نمیکنند، پر کنند . اما تطبیق رفتار کاربران بنا با محیط طراحی شده نیاز به درک ویژهای دارد و برای انتقال این درک و دانش در تصمیم گیریهای طراحی در دهه های متوالی، تلاشهای بسیار شده است. نکته حائز اهمیت در به کارگیری پژهشهای محیطی در فرایند طراحی و ساخت است.
بحث قابل توجه در ادبیات تحقیق در این حوزه چگونگی ارزیابی پس از ساخت - POE - ، و همچنین ادغام - POE - در فرآیند طراحی است ، و این تحقیقات تمرکز بر عدم توانایی - POE - در روند برنامه ریزی و مراحل طراحی معماری دارند. طراحی مبتنی بر شواهد پاسخگو این دو کمبود است و حاصل تلفیق دو رویکرد علمی"طراحی ساختمان مبتنی بر کارآیی" - P.B.B.D - 7 و "پزشکی مبتنی بر شواهد" - E.B.M - 8 می باشد. طراحی مبتنی بر کارآیی، رویکردی در فرآیند طراحی است که سعی در بکارگیری روابط آماری و صریح بین تصمیمات طراحی و درجه مطلوبیت پاسخگویی به نیازها دارد. هدف این رویکرد، ارزیابی کارآیی تصمیمات اتخاذ شده در مرحله طراحی ساختمان از طریق آنالیز ، ارزیابی و تحقیقات می باشد.[3]
پزشکی مبتنی بر شواهد به صورت فرآیندی سیستماتیک جهت ارزیابی پژوهش های عملی و تجربی برای استفاده در تصمیم گیری و تشخیص پزشکی تعریف می شود.[2] طراحی مبتنی بر شواهد، فرآیند تصمیم گیری برای طراحی بیمارستان بر اساس شواهد معتبر و بکارگیری تمامی امکانات محیطی و ابزارها با رویکرد بیمار محور، برای حداکثر کارآیی می باشد.در این روند تمامی مسائل و تصمیم گیری های مربوط به طراحی در 10 مرحله زیر انجام می شود و طرح کلی بیمارستان شکل می گیرد.
1. بیان و تعریف دقیق مسائل مربوط به طراحی - شامل مسائلی همچون سازه، انرژی، کیفیت فضاهای فیزیکی و... - .
2. همکاری و مشارکت دادن تمامی افراد و تخصص های مربوط برای تصمیم گیری و تبیین اهداف طراحی.
3. ارزیابی کارآیی تصمیمات و اهداف طراحی با رویکرد بیمار- محور. 4. ارزیابی کارآیی اقتصادی تصمیمات، نه تنها از نقطه نظر هزینه ساخت اولیه بلکه در دراز مدت. - چرخه حیات پروژه- شکل - 1
5. بکارگیری مدیریت و مهندسی ارزش و استفاده از ابزارهای تصمیم گیری نظیر آنالیز SWOT، درخت ها و فرآیندهای تحلیلی سلسله مراتبی و... جهت ارزیابی تصمیمات. 6. تعریف معیارهای کمی و قابل اندازه گیری برای مسائل کیفی و ارزیابی آنها از طریق چک لیست های از قبل تهیه شده ، برای کاربران بیمارستان. 7. کمک گرفتن از تجربیات پرسنل و نظرات متخصصین و پژوهشگران برای نوآوری و دستیابی به برخی راهکارهای جدید.
8. استفاده از ابزارهای مدل سازی و شبیه سازی تصویری. 9. بررسی نتایج بدست آمده در طول چرخه حیات پروژه - 30-50سال - از مرحله طرح ریزی استراتژیک تا نگهداری و... .10 نهایی کردن تصمیمات و در میان گذاشتن اثرات مثبت آن ها با کاربران و افراد مربوط، جهت نتیجه گیری بهتر.
برای کسب بهبود نتایج درمان از طریق طراحی مبتنی بر شواهد علمی باید به سه عامل زیر مورد توجه قرار گیرد:
· تخصص فردی بالینی · ارزش ها و انتظارات بیماران
· بهترین شواهد بالینی در دسترس.
بخش های زیر برخی از برنامه های مهم روانشناسی محیط در طراحی بهداشت و درمان مبتنی بر شواهد را توصیف میکنند.
