بخشی از مقاله
چکیده
فرهنگ مفهومی وسیع است که گستره آن باورها، افکار، ارزشها، احساسات، رفتارها و نمادها را شامل میشود. فرهنگ در بستر جوامع پدید آمده و رشد میکند. بر همین اساس، کارکرد آن نیز برآوردن نیازها و برقراری روابط است. با شکل گرفتن پدیدههای نوظهور فرهنگی به عنوان نمایشی از رویکردهای جدید دنیای کنونی زمینهساز تحولات آینده و آینده فرهنگ ایران نیز بر مبنای برنامهریزی قابل تصویرپردازی میباشد. حال با توجه به مسأله فوق سوال این است که آینده پدیدههای نوظهور فرهنگی ایران چه سناریوهایی میتواند داشته باشد؟
بر همین اساس در این مقاله با توجه به ادبیات و مطالعات انجام گرفته به طراحی سناریوهای آینده پدیدههای نوظهور فرهنگی انقلاب اسلامی ایران پرداخته میشود. بدین صورت که پس از شناخت روندهای کلان و پیشرانهای راهبردی در زمینه موضوع پژوهش جایگاه پیشران-هایی با عدم قطعیت بالا که در عین حال با اهمیتترین آن نیز هستند با استفاده از نظر خبرگان مشخص گردید. عدم قطعیتهای "جریان فرهنگی- اجتماعی- اقتصادی- سیاسی و تغییر در سبک زندگی و افزایش انتظارات - نگرش مادی -نگرشارزشی - " به عنوان با اهمیت-ترین عدم قطعیتها شناخته شدند.
همچنین با توجه به ارتباط معنادار این عدمقطعیتها فضای سناریو روش استنتاجی یا تشکیل ماتریس 2*2 شکل گرفته است. با در نظر گرفتن ترکیب مناسب برای فضای مطرح شده فضای سناریوی آینده پدیدههای نوظهور فرهنگی انقلاب اسلامی ایران تبیین شده و در انتها راهکارهای مورد توجه آن نیز بیان میشود.
-1 مقدمه
باور و معرفت جوهر اصلی فرهنگ میباشد به عبارت دیگر فرهنگ باورها و ارزش هایی است که از جهان بینی انسان متبلور شده. لذا جهانبینی مبدأ و منشا فرهنگ انسانی به شمار میآید و تجلی فرهنگ در آرمانشهر تصویرپردازی در اذهان میباشد، ساختار معرفتی این آرمان شهر در غرب بر اساس اومانسیم و عقلانیت ابزاری - علم مداری و عدالت محوری بنا نهاده شده است. باید توجه داشت که در دیدگاه آرمانشهری همه انسانها در پرستش خدای یگانه متفق هستند و ساختار معرفتی آرمانشهر در جوامع اسلامی آرمانشهر مهدوی که ساختار معرفتی آن بر پایه خدا محوری - توحید محوری- انسانشناسی و عدالت مهدوی میباشد
در جامعهی آینده ریشههای توسعهی واقعی در حوزههایی همچون اقتصاد- سیاست- فناوری و سایر امور مشابه، در مقولهی "پدیدههای نوظهور فرهنگی" نهفته است. واقعیت این است که برنامهریزی برای آیندهی فرهنگ بر پایهی نیازهای فعلی و یا کمبودهای خدماتی فرهنگی فعلی سرمایهی مناسبی جهت حضور موفق در جامعهی فرهنگی جهان آینده نیست و برای ایفای نقش موثر در شکل بخشیدن به فرهنگ آیندهی جهان ضرورت دارد با اتکا به رویکردهای جدید، به شکل جدی پیشرانهای توسعه و تحولات فرهنگی آینده را بر پایهی کلان روندها و روندهای ناپیوسته شناسایی کنیم تا بتوانیم هرچه بیشتر برای راهنمایی افراد اجتماع خود به سوی الگوی مناسب فکری و فرهنگی جامعه که همان الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت را در بر میگیرد، حرکت نمود.
مقام معظم رهبری میفرمایند: "فرهنگ یک ملت است که میتواند آن ملت را پیشرفته، عزیز، عالم، فناور، نوآور و دارای آبروی جهانی کند. اگر فرهنگ در کشوری دچار انحطاط شد حتی پیشرفتهایی که دیگران به آن کشور تزریق کنند نخواهد توانست آن کشور را از جایگاه شایستهای در مجموعه ی بشریت برخوردار کند و منافع آن ملت را حفظ کند
در این راستا، برای تبین فرهنگ ایران در گام اول نیازمند توجه به مبانی روش شناختی و تدوین روشها و الگوهای بومی میباشیم. بر مبنای تجربه عملی کنش با پدیدههای اجتماعی و تسلط بر مبانی نظری و بینرشتهای این حوزه میتوان رویکرد جدیدی را مبتنی بر تعاریف جدید مبانی هستیشناسی و معرفتشناسی ارائه نمود. در غالب آثار پرداخته شده به موضوع فرهنگ میتوان زوایای مختلفی مورد توجه قرار داد و از منظر مختلفی مسئله را واکاوی نموده اما نکته مورد توجه ضرورت شناخت این گستردگی فرهنگی نوظهور در دنیای کنونی است و ایجاد راهکارهای مناسب برای مقابله با خطرات و افزایش توان اسلامی و ایرانی در این حوزه
حال با توجه به مسأله فوق سوال این است که آینده پدیدههای نوظهور فرهنگی انقلاب اسلامی ایران چه سناریوهایی می تواند داشته باشد؟
در این نوشتار برای پاسخ به این سؤال، ابتدا با توجه به ادبیات مطالعات و بررسی های انجام گرفته عوامل و روندهای موثر مورد بررسی قرار میگیرد، سپس با توجه به عدم قطعیتهای به دست آمده و رتبهبندی آنها دو عدم قطعیت اصلی را مشخص نموده و بر اساس آن به طراحی سناریوهای آینده پدیدههای نوظهور فرهنگی میپردازیم.
-2اهمیت و ضرورت پژوهش
در جهان متغیر کنونی عرصهی فرهنگ نیز با دگرگونیهای شگرفی روبهرو شده این دگرگونی به کدام سمت پیش می رود؟ کدام آینده را هدف گرفته است؟ چه کسی روندهای فرهنگی جاری در اجتماعات را طراحی کرده است؟ آیا منافع و مصالح ما نیز در این طراحی دیده شده است؟ بیشک آینده ی مطلوب فرهنگی جوامع گوناگون متفاوت و به دلیل عوامل عاطفی یا حتی عقیدتی بلکه منافع مادی جوامع گوناگون اقتضائات متفاوتی در مورد آینده-ی مطلوب به همراه دارند، حتی در یک جامعه نیز طبقات و اقشار متفاوت ممکن است آیندهی مطلوب همسانی نداشته باشند. ما ناچار هستیم درباره آیندهی فرهنگ خود بیندیشیم منافع مادی و معنوی ما در گرو طراحی صحیح برای آیندهی فرهنگی است.
لحظهای ناآگاهی کافی است تا جهان سریع و کوچک امروز با ابزارهای گوناگون خود ما را در جریان پرشتاب آیندهی فرهنگی نامطلوب بیندازد. این قبیل موضوعات مهم، از ضرورت توجه به آیندهنگری در عرصه فرهنگ به عنوان مقولهای با دو مؤلفه اثرگذار در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، حکایت دارد. به عبارت دیگر، این الگو از یک سو ریشه در آینده دارد و از سوی دیگر تحقق و حرکت به سمت آن نیازمند تمرکز بر فرهنگ است. تضارب این دو مؤلفه مهم ما را با مقوله اثرگذار و حیاتی »آیندهپژوهی فرهنگی« مواجه میسازد.
