بخشی از مقاله
چکیده:
این پژوهش با هدف طراحی مدل دانشگاه مجازی با رویکرد سیستم های اطلاعاتی با تطبیق از کشورهای پیشرو در این زمینه تدوین شده است.
دانشگاه مجازی نوعی از آموزش از راه دور است که در آن تکنولوژی وب و اینترنت برای آموزش و ارزشیابی دانشجو به کار می رود. برای این آموزش محدودیت مکانی و یا زمانی وجود ندارد. امروزه روش یادگیری الکترونیک به عنوان یکی از مهمترین روشهای یادگیری جایگزین برای روش یادگیری سنتی و حضوری مطرح می باشد درکشورهای توسعه یافته مخصوصا برای افراد شاغل، متاهل و دور از مراکز آموزشی این روش از اهمیت زیادی برخوردار است.
روش جمع آوری اطلاعات توصیفی بوده و با مروری بر ادبیات و پیشینه موضوع تدوین شده است. از بررسی ادبیات موجود در زمینه آموزش الکترونیکی یا مجازی می توان به این نتیجه گرفت که ایجاد و گسترش دانشگاه های مجازی از ضروریت های عصر حاضر می باشد. و در جهت اسقرار این مدل پیشنهاداتی مطرح شده است.
مقدمه
امروزه فناوری اطلاعات دارای آنچنان پتانسیل حضور در عرصه های مختلف حیات بشر است که بدون تردید می توان آن را نماد یک تمدن جدید یا ظهور یک موج تمدنی جدید دانست . این موج با تعابیر و اصطلاحاتی همچون "ما بعد صنعتی " و مشخصه هایی همچون " جامعه اطلاعاتی "و "اقتصاد دانش" شناخته شده است . و در اقتصاد عصر اطلاعات که معرفت و دانش به عنوان ماده ی خام مطرح می باشد ، آموزش نیروی کار در بازار مشاغل جامعه اطلاعاتی ضرورت حیاتی دارد. این امر، باز آموزی کارگران و کارکنانی که کار یا نحوه کارشان عوض می شود را هم شامل می شود یعنی "آموزش" ، "ابزاری برای تغییر " است.
در اقتصاد جامعه مابعد صنعتی ، تحقیقات خود یکی از عوامل ایجاد ارزش افزوده است . تحقیقات نیز به آموزش پیشرفته نیاز دارد . در جامعه اطلاعاتی ،تولید دانش یک فعالیت محوری است و این کار همراه با آموزش محققان ، هدف جدی نهاد "دانشگاه " است.
در کنار ایجاد تفکرات ، تصورات ، انگاره ها و شیوه های جدید و جایگزین در عرصه های علمی ، صنعتی ، اقتصادی ، فرهنگی ، اجتماعی و سیاسی که به تدریج و به شکل فزاینده ای در حال شکل گیری و استقرارند ، نظامهای آموزشی را هم دستخوش تغییر و تحول قرار داده و آنچنان آنها را دچار چالشهای جدید ساخته که ندای "انقلاب آموزشی " به عنوان یک چشم انداز یا ضرورت ، فضای نظامهای آموزش و پرورش دنیا را تسخیر کرده است
تحقیقات و یافته ها بطور قطعی نشان می دهند که آموزش های آنلاین و یا مجازی در مقایسه با آموزش سنتی هیچ کمبودی ندارد و ارزیابی ها شاهد این هستند که نتیج بدست آمده در هر دو روش تفاوت چندانی ندارند وحتی در برخی موارد هوشیاری و اثر بخشی در آموزش آنلاین بالاتر از روش سنتی می باشد.
نظریه پردازان "نظریه شناختی" درباره ی یادگیری دیدگاه های خود را چنین مطرح می کنند که "تحصیل یا سازماندهی مجدد ساختارهای شناختی که از طریق آنها اقدام به پردازش و ذخیره ی اطلاعات می کنند" این نظریه بر فرایند تفکری که در ورای رفتار است مبتنی می باشد. بنابراین تغییراتی که در رفتار بوجود می آید در اثر آنچه که در ذهن یادگیرنده اتفاق می افتد می باشد.
در جهت تحقق " انقلاب آموزشی " کشورهای مختلف طی دهه های گذشته کوشش های گسترده ای انجام داده اند حال نیز این پدیده یعنی فناوری اطلاعات و ارتباطات جایگاه خود را به عنوان یکی از محورهای اساسی تغییر و نو آوری در حوزه " آموزش " و"یادگیری " حفظ کرده است. فصل مشترک کوشش های به عمل آمده در این جهت ، فراهم کردن زمینه استفاده از قابلیت های شبکه ، استفاده از نرم افزارهای آموزشی ، تدارک محیط های مجازی برای یادگیری الکترونیکی و سرانجام تلاش برای ایجاد "دانشگاههای مجازی " است.
ویژگیهای اساسی یادگیری در دید گاه سازاگرا
بطوریکه گفته شد، یکی از وجوه تمایز دو دیدگاه سنتی وجدید در معلم یا یاد گیرینده محور بودن آنهاست .
شکل : 3 الگوی معلم محور بعضی از اشکال آموزش الکترونیکی این الگو را پذیرفته و بکار می گیرند که نشان دهنده ی درک نادرست آنها از آموزش الکترونیکی وتوانمندیها و قابلیتهای آن و مصداق بارزی از عدم تجانس بین نظریه و فناوری آموزشی است. چرا که آموزش الکترونیکی صرفا وسیله ای برای تسهیل و تسریع اطلاعات نیست بلکه ابزاری برای ارتقاء کیفیت آموزش از طریق تسهیل تعامل و هموار نمودن راه تفکر خلاق و مباحثه انتقادی بین خود فراگیران و به ویژه بین معلم و فراگیران است .
در الگوی "یادگیرنده محور" معلم به عنوان مربی، یکی از منابع یادگیری فراگیر را تشکیل می دهد و یادگیرنده از طریق ابزار دیگری از قبیل : مراکز یادگیری ، طرحهای آموزشی ، آموزش مبتنی بر کامپیوتر اینترنت ، کنفرانس کامپیوتری و پست الکترونیکی به یادگیری می پردازد. آموزش الکترونیکی ابزار مطلوبی برای پیاده کردن این الگو می باشد. البته قبل از دهه 1950 ، یعنی قبل از اینکه کامپیوتر که ذاتا یک ابزار تعاملی است ، بطور وسیعی در دسترس باشد ، نمونه هائی از سیستمهای آموزشی مبتکر وجود داشته اند که رویکرد " یادگیرنده محور" را با سیستم آموزشی سنتی ترکیب نموده بودند تا بدین طریق فرایند یادگیری را غنی تر و پر بارتر سازند.
شکل : 2 الگوی یادگیرنده محور
طبق نظر دونالد تاپسکات ، با توجه به تغییر بنیادینی که در جهت یادگیری تعاملی و از طریق بکارگیری رسانه های دیجیتالی در موسسات یادگیری در حال وقوع است ، اینک زمان تحقق آرزوها و آرمانهای دانشمندان و نظریه پردازان نظریه سازاگرا فرا رسیده و هر چه افراد بیشتری با قدرت فن آوری کامپیوتر آشنا می شوند ، امکان تحقق اهداف آرمانی دانشمندان سازگرایی مثل پاپرت بیشتر می شود. این دانشمندان آرزو داشتند که فراگیران به یادگیرندگانی پرانگیزه ، متفکران نقاد ، و انسانهائی فراشناختی که خود ،حل کننده مسائل و مشکلات باشند، تبدیل شوند. پاپرت عقیده داشت که رایانه وسیله مناسبی برای دستیابی به این تغییر آرمانی است و می بینیم که امروزه فناوری اطلاعات ، فراگیران را به ابزاری مجهز می کند که بتوانند خلاقانه در تولید دانش مشارکت نموده و کنترل فرایند یادگیری را خود به دست گیرند.
به بیان دیگر ، این تغییرات یا این اصول ،مفاهیم و ارزشها را می توان به عنوان قابلیتها و توانمندیهای رسانه های دیجیتالی جدید بر شمرد که تاییدی بر رابطه ی تجانس و همخوانی بین نظریه، هدف و فن آوری در آموزش و یادگیری است.
اشکال دانشگاه مجازی
نوع اول : جایگزینی نرم افزار هوشمند به جای استاد و عامل انسانی می باشد که از نقایص عمده این شکل از دانشگاه های مجازی نداشتن شخصیت انسانی و در نتیجه برقرار نشدن ارتباط کافی با مخاطب خود است نوع دوم : در دانشگاه مجازی فضای چهره به چهره کلاس در دنیای مجازی شبیه سازی می شود به گونه ای که محدودیت مکانی محو می شود دراین حالت نیز بازسازی سنتی و چهره به چهره در فضای مجازی مطلوب نمی باشد و بایستی روش های آموزشی نیز تغییر یابند.
