بخشی از مقاله
چکیده: هدف پژوهش حاضر ارائه مدلی برای ارزیابی تاثیر اقتصادی حمل و نقل هوایی بر اقتصاد منطقه، مطالعه موردی استان آذربایجان شرقی می باشد. بخش حمل و نقل هوائی یکی از بخشهای مهم بوده که نقش مهمی در حمل و نقل و توسعه بخشهایی مانند گردشگری ایفا می نماید. رویکرد این تحقیق بر مبنای رویکرد داده و ستانده و برای بخشهای اقتصادی منطقه آذربایجان شرقی بوده است.
یافته های تحقیق نشان می دهد که اثرات مستقیم گسترش بخش حمل و نقل هوایی نقش مهمی در افزایش تولیدات استان آذربایجان شرقی داشته است. همچنین بخش حمل و نقل هوایی دارای پیوندهای پسین قوی در اقتصاد استان بوده که با گسترش این بخش باعث تحرک و پویایی ویژه ای در اقتصاد استان خواهد شد. همچنن این بخش دارای اثرات مستقیم و غیر مستقیم بالایی در رشد و افزایش تولید استان برخوردار می باشد.
بیان مساله
حمل و نقل هوایی در جوامع متمدن امروزی یکی از ضروریات زندگی ماشینی تلقی می شود .زیرا که تمایل به راحتی و سرعت در سفر گرایشی است که در این جوامع رو به رشد است و در نتیجه موجب تقاضای روزافزون به استفاده از این وسیله شده است .میل به جهانگردی در انسان ها و دیدن اماکن جدید و ابنیه های تاریخی می تواند عاملی برای سفر و رونق مسافرت های هوایی باشد .حمل و نقل هوایی در مقایسه با دیگر روشهای حمل و نقل دارای مزایای عمده ای می باشد که منجر به استفاده روزافزون از این روش برای جابه جائی مسافرین و کالا شده است این مشخصات عبارتند:
الف - گنجایش واحد حمل و نقل
ب - سرعت واحد حمل و نقل هوایی : سرعت مهمترین عامل برتری حمل و نقل هوایی نسبت به سایر وسایل حمل و نقل بوده است.
پ - شعاع عمل یا شعاع پرواز مستقل هواپیماها
ت - منظم بودن برنامه ریزی در سرویس دهی
ح - آسایش و راحتی
خ - ایمنی : ایمنی هواپیماها از ایمنی خودروهای زمینی بیشتر است .اگر ضریب ایمنی را تعداد حادثه منجر به مرگ برای 100 میلیون مسافر در کیلومتر تعریف کنیم رقم مربوط به مسافرت هوایی /6 برای راه آهن /24 وبرای اتومبیل 3/4 می باشد . پس ملاحظه می شود که ایمنی ترابری هوایی 5 تا 6 برابر ایمنی حمل و نقل زمینی و جاده ای است - شرکت مشاور هوایی ماب . - 1387
س - سهولت استفاده : سهولت استفاده از هواپیما را می توان بیشتر امری درونی دانست مثلا عبور راحت از اقیانوسها و عدم اجبار در تعویض وسیله حمل و نقل در خشکی و دریا از نکات بسیار مثبت هواپیما بشمار می رود.
ی - قیمت : اغلب مهمترین عامل انتخاب وسیله حمل و نقل، هزینه های آن است .سنگین بودن هزینه های هوایی از عوامل محدود کننده می باشد - مایکل هال، . - 1382 لذا می توان گفت گه حمل و نقل هوایی یکی از خطوط مهم حمل و نقل می باشد که دارای مزایای فراوانی می باشد.
توسعه منطقه ای به برنامه ریزی نه به مفهوم توسعه ملی که در سطح ملی که شامل برنامه های توسعه پنج ساله و یا چند ساله برای تمام یک سرزمین و نه به مفهوم برنامه ریزی بخشی و محلی که فقط به مسایل و پتانسیل های یک روستا یا بخش و یا شهرستان و استان بدون توجه با سایر نواحی انجام می شود، نیست بلکه به این مفهوم است که چگونه می توان برای یک منطقه که ممکن است شامل چند شهر بزرگ در یک منطقه و یا چند استان و یا ایالت، برنامه ریزی داشت تا در سطح ملی و جهانی به برتری های نسبی مورد نظر مسئولین و سیاستمدارن آن منطقه نایل شد و در این میان از توازن در پیشرفت و رشد آن منطقه بصورت همگن بهره مند شد.
تئوریهای توسعه منطقه ای عمدتاً ریشه در سه شاخه علمی علوم منطقه ای، اقتصاد منطقه ای و جغرافیای تئوریکی دارند دیدگاه های توسعه منطقه ای و مدل های مطرح شده در این حوزه به اوایل قرن بیستم باز می گردد؛ اما از دهه 1960 به بعد است که اکثر کشورها به نوعی از برنامه ریزی منطقه ای برای دستیابی به توسعه متعادل، کاهش شکاف توسعه درسطح کشور و توسعه مناطق عقب مانده و کاهش اختلاف طبقات اجتماعی دست زده اند، اما این برنامه ها عموماً فاقد استراتژی جامع و دارای پیوند با برنامه های ملی بوده اند، به طوری که در مواردی صرفاً به تعیین مکان سرمایه گذاری در درون یک بخش پرداخته اند.
نمونه اینگونه برنامه ها سیاست ها را در تشویق و ترغیب صنایع به استقرار در نواحی فراتر از پایتخت و یا مادر شهرها می توان دید و یا در مکانیابی مناسب برای مراکز بازار یا توزیع بهینه تسهیلات اعتباری و گسترش شبکه راه ها در یک منطقه به منظور شتاب به توسعه بخشها جستجو کرد. در این تحقیق نیز یکی از اهداف بررسی جایگاه بخش حمل و نقل هوایی در توسعه منطقه ای استان آذربایجان شرقی می باشد.
با عنایت به عملکرد مالی شرکت به عنوان یک شرکت درآمد/هزینه می بایست بر روی کلیه فرودگاه ها بالاخص فرودگاه های بین المللی به منظور کسب در آمد جهت پوشش اهداف، تعهدات و ماموریت های خود برنامه ریزی کند که دراین راستا در این پژوهش موردی در مورد صنعت حمل و نقل هوائی استان، با تحقیقات میدانی و بررسی وضعیت ارایه خدمات باری و مسافری و بهره گیربی از داده های ثانویه و بانک های اطلاعاتی کلیه شرکت های هواپیمایی و هندلینگ و در مجموع استفاده از آمار بار ومسافر از طریق تجزیه و تحلیل داده/ستانده به عنوان نقاط قوت و ضعف صنعت حمل و نقل - فرودگاه بین المللی شهید مدنی تبریز - را شناسایی نموده و با تعیین مقدار تاثیر آیتم ها و فاکتورها و متغیرهای تاثیرگذار ناشی از آنها ، تاثیر اقتصادی فعالیت این فرودگاه بر اقتصاد منطقه شهر تبریز و نهایتا عملکرد و تاثیر این صنعت بر اقتصاد کل منطقه تحت پوشش را به دست آورد.
با گسترش بخشهای حمل ونقل، مواد غذایی، سوخت و انرژی، صنایع دستی، بخش ساختمانی و به تبع آن فعالیتهای گردشگری، رونق مییابد. از اثرات سازنده اقتصادی گردشگری میتوان به : ایجاد اشتغال، درآمدزایی، اخذ مالیات از فعالیتهای متنوع گردشگری و توسعه امکانات عمومی، حفظ آثار باستانی و جاذبه های طبیعی به عنوان منابع درآمدزای اقتصادی، توسعه صنایع دستی و جلوگیری از فراموشی آنها و... اشاره کرد.
لذا با توجه به اهمیت موضوع در این تحقیق علاوه بر اثرات مستقیم تاثیر فرودگاه در منطقه آذربایجان به بررسی اثرات غیر مستقیم تاثیر فرودگاه بر اقتصاد منطقه ای پرداخته می شود.بررسی مطالعات صورت گرفته نشان می دهد هرچند اهمیت بخش حمل و نقل در برخی از استانهای کشور مورد مطالعه قرار گرفته است ولی مطالعه ای که اهمیت بخش حمل و نقل هوایی را در استان آذربایجان شرقی نشان دهد صورت نگرفته است لذا این تحقیق از دو جهت دارای نو آوری می باشد :
-نو اوری از جنبه محیطی بطوریکه چنین مطالعه ای تا کنون برای استان آذربایجان شرقی صورت نگرفته است.
-نو آوری روش شناسی بطوریکه تا کنون مطالعه اهمیت حمل و نقل هوایی بر اقتصاد منطقه ای با رویکرد داده و ستانده در مطالعات داخلی مشاهده نشده است.
فرضیههای تحقیق فرضیه اصلی:
اقتصاد حمل و نقل هوائی تاثیر مثبتی بر اقتصاد منطقه آذربایجان شرقی دارد
فرضیه های فرعی
1 -اثرات مستقیم افزایش تقاضای نهایی بخش حمل و نقل هوائی بر اقتصاد مثبت می باشد.
2 -اثرات مستقیم و غیرمستقیم افزایش حمل و نقل هوائی بر اقتصاد مثبت می باشد.
-3 بخش حمل و نقل هوائی دارای پیوند پسین قوی در اقتصاد آذربایجان شرقی می باشد.
-4بخش حمل و نقل هوائی دارای پیوند پیشین قوی در اقتصاد آذربایجان شرقی می باشد.
متغیر های تحقیق
در مطالعات مربوط به مطالعات داده و ستانده بر خلاف مطالعات پرسش نامه ای و رگرسیونی ، متغیرها بصورت متفاوت تعریف می شوند و در اینجا بیشتر بحث در باراه اثر گذاری می باشد لذا در ابن چهارچوب متغیر مستقل تحقیق بخش حمل و نقل بوده که تاثیر گذاری آن بر روی اقتصاد منطقه - مانند درآمد - مورد بررسی قرار می دهیم لذا متغیر وابسته تحقیق را می توان اقتصاد منطقه گفت در همین راستا نیز اقدام به محاسبه موارد ذیل می نماییم :
اثرات مستقیم افزایش تقاضای حمل و نقل اثرات مستقیم و غیرمستقیم افزایش تقاضای حمل و نقل جایگاه پیوند پسین بخش حمل و نقل هوائی جایگاه پیوند پیشین بخش حمل و نقل هوائی پیوندهای پسین و پیشین در تمامی بخشها مورد محاسبه قرار میگیرد و سپس جایگاه حمل ونقل هوائی در بین سایر بخشها مورد تجزیه و تحلیل و بررسی و مقایسه و نهایتا رتبه بندی میگردد .
