بخشی از مقاله
چکیده
درسالهای اخیر احداث و تخریب زودهنگام ساختمان ها هزینه های هنگفتی را به خود اختصاص داده است صرف انرژی های زیاد و رویارویی با حجم بالای پسماندها و نخاله های ساختمانی در پی تخریب بناهای ناپایدار بسیاری از جوامع بشری بخصوص کلان شهرها را با معضلات زیست محیطی مواجه کرده و این درحالی است که سیستمهای ساختمانی تکنولوژی ساخت جدید همگام با علوم دیگر به سرعت رشد داشته و امکان استفاده از سیستمهای متنوع کاربردی و انعطاف پذیر در طراحی معماری بویژه طراحی سازه فراهم است.
لذا شناخت و بررسی فناوری های جدید و الگوهای نوین بهینه سازی مصرف انرژی در عرصه معماری پایدار از جمله استفاده ازفناوری نانو تکنولوژی در مصالح ساختمانی برای از بین بردن آثار مخرب بر محیط شهری، سیستم بام و دیوار سبز برای جلوگیری از هدر رفتن انرژی در ساختمانها ، استفاده از سیستم فتوولتاییک برای تولید انرژی مصرفی ساختمانهای شهری به وسیله نورخورشید، و در نهایت برنامه ریزی و طراحی پایدار، از موضوع اصلی مقاله می باشد.
مقدمه
پایداری، استفاده مؤثر و بهینه از منابع شامل طبیعت، انسان و فناوری است؛ به نحوی که در عین تأمین نیازهای امروز بشر، متضمن برآورده شدن نیازهای آیندگان نیز باشد. واژه پایدار برای توصیف جهانی به کار میرود که در آن انسان و طبیعت بتوانند با در نظر گرفتن نیازهای حال و حقوق نسلهای آینده و با حفاظت از محیط زیست، بدون ایجاد آثار مخرب بر آن، ادامه حیات دهند. توسعه پایدار به معنی ارائه راهکارهایی در مقابل الگوهای فانی کالبدی _ اجتماعی و اقتصادی است.
مفهوم پایداری در معماری، توجه به شرایط اقلیمی و طبیعی و موقعیت مکانی ساختمان در تعریف معماری اهمیت ویژه ای دارد و به کاهش مصرف منابع طبیعی و انرژی با به کارگیری همسازی محیط و بنا با یکدیگر و استفاده از مصالح قابل بازیافت و انرژی های تجدیدپذیر اشاره میکند. هدف اصلی توسعه پایدار، تأمین نیازهای اساسی، بهبود و ارتقای سطح زندگی همه، حفظ و اداره بهتر اکوسیستمها و آینده امنتر و سعادتمندتر ذکر شده است.
از دیگر اهداف توسعه پایدار میتوان به کاهش اتلاف و پخش انرژی به محیط، کاهش تولید آلایندهها، استفاده از مواد و مصالح قابل بازگشت به چرخه طبیعت و بهره گیری از منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی باد خورشید و انرژی ×زمین- گرمایی اشاره کرد. در این مقاله سعی شده است نکاتی از اصول اساسی طراحی با رویکردی از فناوری های نوین در زمینه طراحی با طبیعت، طراحی با نیاز کم به منابع انرژی، استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر مانند باد و خورشید و بهره گیری از فناوریهای هوشمند، به منظور ارتقای ×امنیت و صرفه جویی در مصرف انرژی ارائه شود.
1-1پایداری از نظر لغوی
در لغت نامه دهخدا پایداری به معنای بادوام و ماندنی است. در فرهنگ معین این واژه به معنای پایدار بودن و مقاومت ازمصدر پایش ×به معنای پایداری کردن و استقامت نشان دادن است.
1-1-1 تعریف معماری پایدار
خلق محیط انسان ساخت بر مبنای اصول بوم سازگاری و بازدهی منابع. این اصول عبارتند از : به حداقل رساندن مصرف منابع تجدید ناپذیر، ارتقاء و بهبود شرایط محیط طبیعی و حداقل آسیب های بوم شناختی بر محیط - چارلز کی برت، . - 1994 اصطلاح پایداری - - sustainable برای نخستین بار درسال 1291 توسط کمیته جهانی گسترش محیط زیست تحت عنوان - رویارویی با نیازهای عصر حاضر بدون به ×مخاطره انداختن نیازهای منابع نسل آینده برای مقابله با نیازهایشان - مطرح گردید.
کاربرد مفاهیم پایداری و اهداف توسعه پایدار در جهت کاهش اتلاف انرژی و آلودگی محیط زیست در معماری، مبحثی به نام معماری پایدار یا معماری اکولوژیکی یا معماری سبز و یا معماری زیست محیطی را به وجود آورده است که همگی اینها دارای مفاهیم یکسانی بوده و بر معماری سازگار با محیط زیست دلالت دارند.در این نوع معماری، ساختمان نه تنها با شرایط اقلیمی منطقه خود را تطبیق میدهد،بلکه ارتباط متقابلی با آن برقرار میکند.
بطوریکه بر اساس گفته ریچارد راجرز، »ساختمانها مانند پرندگان هستند که در زمستان پرهای خود را پوش داده وخود را باشرایط جدید محیط وفق میدهند و بر اساس آن سوخت و سازشان را تنظیم میکنند.« بناهای پایدار بناهایی تلقی می شود که کمترین تأثیرات مخرب را بر محیط های ساخته شده - مصنوع - و طبیعی مجاور خود و نیز ناحیه اطرافشان وهمچنین زمینه کلی خود داشته باشند. ساختمان های پایدار به تمام چرخه حیات ساختمان، محیط با کیفیت، ×کارکرد مطلوب و آینده توجه می کند.
2-1-1 رویکردهای معماری پایدار
در عصر مدرن تأمینرفاه جامعه سرلوحه توسعه بود، امّا با مطرح شدن مباحث مربوط به رابطه میان انسان، محیط زیست و توسعه در دهه 1970، مفهوم توسعه پایدارمورد توجه جدّی قرار گرفت. با فعّالیتهای علمی دانشگاهها و متخصصّان علوم انسانی در کنار کمیسیونِ جهانیِ »محیط زیست و توسعه« سازمان ملل در سال 1987، اصولی برای توسعه پایدار تعیین گردید.
امّا ورود رسمیِ مفاهیم توسعه پایدار به مسائل روز جهان در سال 1992 در کنفرانس محیط زیست و توسعه ریودوژانیرو اتفاق افتاد. شهرنشینی بعنوان یکی از چهار رکن اصلیِ دنیای کنونی، باعث شده تا مباحث میان رشتهیِا مختلفی در شهرسازی برای نیل به توسعه پایدار مد نظر قرار گیرد - امروزه شهرها بعنوان متن مناسبی جهت تحقق سیاستهای توسعه پایدار در نظر گرفته میشود - ، که مهمترین آنها اقتصاد، محیط زیست و جامعه است.
البته معماری با رویکرد پایداری نیز از مؤلّفههای پایداری شهر است که در متن آن از مفاهیم مشترکی تبعیت مینماید. محیط زیست، اقلیمِ زیستی و تغییرات آن، کاهش مصرف انرژی، ساختمان سبز و مسائل بوم شناختی از مهمترین عوامل تأثیرگذار در شکل گیری رویکردهای معماری پایدار در لایههای گوناگون فرایند طراحی، فرایند ساخت و تولید مصالح میباشند. مفهوم معماری پایدار ادامه گزارش گرُوهالم برانتلَند در سال 1987 بروز مینمایدو عمدتاً بر دو اصل تکیه دارد؛ گروهی که به طراحی ساختمان بر اساس ارتباط و تأثیر آن بر محیط زیست توجه داشته و گروه دیگری که به کاهش مصرف انرژی در ساختمان اشاره دارد.
بررسی جریانهای گوناگون طراحی پایدار معماری و معماریِ پایدار جهت دستیابی به دستورالعملهای راهبردیِ اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی پایدار، نیازمند شناخت مفاهیم پایداری و مطالعه تجربیات اجرائی چهار دههٔ اخیر است. آنچه در مورد اصول و روشهای معماری پایدار میتوانمطالعه کرد عمدتاً در نشریات علمی و قوانین ساختمانی کشورهای پیشرو - آلمان، ×آمریکا، کانادا، دانمارک ،... - در این زمینه و تجربههای عملی آنها قابل بررسی است.
3-1-1 اصول معماری پایدار
معماری پایدار مانند سایر مقولات معماری، دارای اصول و قواعد خاص خود است و این سه مرحله را در برمیگیرد: .1×صرفه جویی در منابع .2×طراحی برای بازگشت به چرخه زندگی .3×طراحی برای انسان صرفه جویی در منابع - - Economy of Resources اصل صرفه جویی در منابع از یک سو به بهرهبرداری مناسب از منابع و انرژیهای تجدیدناپذیر مانند سوختهای فسیلی، در جهت کاهش مصرف میپردازد و از سوی دیگر به کنترل و به کارگیری هرچه بهتر منابع طبیعی به عنوان ذخایری تجدید پذیر و ماندگار ×توجه جدی دارد.
به عنوان مثال، یکی از منابع سرشار و نامیرا، انرژی حاصل از نور خورشید است که امروزه توسط تکنولوژی فتوولتاییک برای فراهم ×کردن آب و برق مصرفی در ساختمان، از آن استفاده میشود. برای کنترل منابع، سه نوع استراتژی میتواند مورد توجه قرار گیرد که شامل حفظ انرژی، حفظ آب و حفظ مواد است. همان گونه که ×مشاهده میشود، تمرکز براین سه منبع، به دلیل اهمیت آنها در ساخت و اداره ساختمان است.
طراحی برای بازگشت به چرخه زندگی - - Life Cycle Design اصل طراحی برای بازگشت به چرخه زندگی دومین اصل از معماری پایدار است و بر این فکر و یا نظریه استوار شده است که ماده از ×یک شکل قابل استفاده تبدیل به شکل دیگری میشود، بدون اینکه به مفید بودن آن آسیبی رسیده باشد. از سوی دیگر به واسطه این اصل، یکی از وظایف طراح، جلوگیری از آلودگی محیط است. این نظریه برای رسیدن به این منظور در سه مرحله، ساختمان را مورد بررسی قرار میدهد. این مراحل به ترتیب عبارتند از: ×مرحله پیش از ساخت، مرحله در حال ساخت و مرحله پس از ساخت.
