بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر طراحی نرمافزار آموزش خواندن کاربردی خانواده محور و ارزیابی اثربخشی آن بر مهارتهای زبان و گفتار در دانشآموزان با نشانگان داون بود. روش پژوهش نیمهآزمایشی با طرح پیشآزمون-پسآزمون با گروه گواه بود. تعداد 20 دانشآموز با نشانگان داون بهطور تصادفی انتخاب و در دو گروه آزمایش و گواه جایگزین شدند.
ابزارهای پژوهش شامل آزمون هوشی وکسلر، آزمون رشد زبان و آزمون درک واژگان تصویری پیبادی بود. نتایج تحلیل کوواریانس و تحلیل اندازهگیریهای مکرر درباره مهارتهای زبان بیانی، درکی و زبان گفتاری تفاوت معناداری را بین میانگین گروههای آزمایش و گواه، با برتری نمرات گروه آزمایش نشان داد و این تفاوت در مرحله پیگیری پایدار ماند.
بر این اساس میتوان نتیجه گرفت که نرمافزار آموزش خواندن کاربردی خانواده محور بر افزایش مهارتهای زبان بیانی، درکی و زبان گفتاری دانشآموزان با نشانگان داون تاثیر مثبت دارد و این اثر پایدار مانده است. توجه به آموزش توسط فناوریهای نوین در قالب نرمافزارها برای کودک با نشانگان داون بهویژه با تکیه مشارکت خانواده ضروری به نظر میرسد. نرمافزار آموزش خواندن کاربردی خانواده-محور میتواند برای کودک، خانوادهها و مربیان در جهت آموزش مورد استفاده قرار گیرد.
-1مقدمه
انسان موجودی اجتماعی است که به تبادل افکار، بیان احساسات و بهطورکلی ارتباط با دیگران نیاز دارد. فرایند ارتباط بین دو نفر شامل فرستادن پیام و دریافت و درک پیام است - لرنر1، . - 1997 پیام دریافتی میتواند بهصورت نمادهای صوتی یا بهصورت نمادهای نگارهای- دیداری - نوشتن - باشد - یاو2و اسمیت3، . - 2007 در دنیای کنونی خواندن ابزار مهمی است که موجب انتقال اندیشهها و برقراری ارتباط میشود. انسان از طریق خواندن میتواند اطلاعات نوشتاری موجود در کتابها، مجلات و دیگر متون چاپی را رمزگشایی کند - مستقیمزاده و سلیمانی، . - 2010
مهارت خواندن در کسب مهارتهای زبانی نقش اساسی دارد. برین در بررسی بر روی کودکان با نشانگان داون نشان داد که در کودکان با نشانگان داون مهارتهای زبانی و خواندن 9 ماه دیرتر از کودکان عادی رشد میکند. همچنین مشخص شده است که بین مهارتهای زبانی و مهارتهای خواندن رابطه وجود دارد - برین1 و همکاران، 2014؛ ونسا2 و همکاران، . - 2016 بسیاری از کودکان با نشانگان داون در رشد زبان تاخیر شدید دارند؛ اما بیشتر موارد آسیب شدیدتر متوجه زبان بیانی و گفتاری در مقایسه با زبان درکی است - لاو، . - 2009 بر اساس نتایج پژوهشها واژگاندرکیِ افراد با نشانگان داون در مراحل اولیه دوران کودکی و مراحل نوجوانی متناسب با سن تقویمی است؛ درحالیکه زبان بیانی و گفتاری تاخیر دارد.
در سالهای اخیر به انواع روشهای آموزشی و مداخلهای در کودکان با نشانگان داون و تاثیر این آموزشها بر وضعیت زبان درکی، بیانی و گفتاری این کودکان توجه فراوانی شده است - کامنی4، . - 2012 از آن دسته میتوان به استفاده از فناوریهای نوین در آموزش و مداخله و تاثیر آن بر گسترش مهارتهای زبان و حافظه در این کودکان اشاره کرد.
از جمله آنها گزارش روزن، کوتلینسکی و همکاران بهطور جداگانه نتایج حاصل از آموزش خواندن به دو کودک با نشانگان داون را گزارش دادند. هر دو در گزارشها خود عنوان کردند که نوشتن گفتوگوهای کوتاه با دستور زبان درست، گفتار شفاهی متشکل از جملات کامل با نشانهها، افعال ربط و کمکی کاملا صحیح، بهطوریکه مهارتهای زبانی این کودکان متناسب با سن تقویمیاش رشد داشته است - برین، . - 2014
زمانی که کودک با نشانگان داون در مرحله یادگیری واژگان در معرض آموزش خواندن قرارمی گیرند سرعت یادگیری آنها افزایش مییابد و زودتر از جملات کامل استفاده میکنند - چاپمن5، 2001؛ آبتور6، 2005؛ کارن،. - 20157 از طرف دیگر عمده پژوهشهای انجام شده در گروه کودکان با نشانگان داون گزارش کردهاند که این کودکان یادگیرندگان دیداری هستند. درواقع یک تصویر بهاندازه هزار کلمه شنیداری میارزد. امروزه در بسیاری از کشورهای پیشرفته با توجه به رشد فناوریهای نوین و نیز با توجه به مشکلات یادگیری این کودکان در زمینه زبانآموزی از این فناوری استفاده میشود.
کاربرد این فناوری-ها شامل استفاده از برنامههای رایانهای و برنامههای گوشی تلفن همراه و تبلت است که بهطور ویژه برای کودکان با نیازهای ویژه طراحی شدهاند - هاول8، 2010 و ونسا و همکاران، . - 2016 بودریا9 در سال 2002 گروهی از کودکان با نشانگان داون که آموزش آنها توسط روشهای دیداری بودند با گروهی دیگر که این آموزشها را دریافت نکردند مقایسه کرد. در پایان دوره مشخص شد گروهی از کودکان با نشانگان داون که با روشهای دیداری آموزش دیده بودند در مقایسه با گروه دیگر در خزانه واژگان و خواندن عملکرد بهتری نشان دادند - بودریا، . - 2002
به نقل از لندیس1 و همکاران، . - 2013 اورتگا-تادلا و گومز-آریزا - 2006 - آثار آموزش بهوسیله رایانه را بر یادگیری دانش پایه در کودکان با نشانگان دوان بررسی کردند. نتایج این پژوهش بهوضوح مشخص کرد که آموزش بهوسیله چندرسانهای، کسب مهارتهای دانش پایه در کودکان با نشانگان داون را تسهیل میکند و این چیزی است که در آموزش سنتی و با استفاده از اجزای شنیداری بهدست نمیآید - اورتگا-تادلاو گومز-آریزا، 2006 به نقل از کارن2، . - 2015 در پژوهش اسپارک - 2008 - مشخص شد که آموزش بهوسیله فناوریهای رایانهای بیشترین اثربخشی را در دوره ابتدایی و در سطوح بالاتر کمترین اثربخشی را خواهد داشت.
آموزش رایانهای در آموزش ویژه اثربخشی فوقالعادهای دارد. برتری آموزش رایانهای ناشی از برتری روشی است که مواد چندرسانهای استفاده میکنند. در این الگوی آموزشی از روشهای دیداری، شنیداری، پویانمایی و حرکت استفاده میکنند و این امر قادر است فرایند یادگیری افراد با نشانگان داون را تسهیل کند - اسپارک، 2008 به نقل از ورسا3و ویکاری4، . - 2012 پاتریا اولوین بررسیهای خود را در زمینه مهارتهای زبان و خواندن از سالهای 1995 تا سال 2009 ادامه داد.
نتایج این پژوهشها در کتابی با عنوان آموزش خواندن به کودکان با نشانگان داون منتشر شد و پس از آن آموزشها را به همراه فناوریهای روز دنیا حرکت داد و بهصورت برنامههای رایانهای در اختیار خانوادهها و مربیان کودکان با نشانگان داون قرار داد. فناوریهای نوین میتواند بهعنوان یک ابزار سودمند در کنار آموزش این کودکان قرار گیرند - اولوین، 2009 به نقل از فینس 5 و همکاران، . - 2013
مگنا، سانتاناو موروهرو - 2013 - تاثیر روشهای مختلف آموزشی در روند رشد مهارتهای خواندن کودکان با نشانگان داون را آزمایش کردند. گروهی از این کودکان آموزش معمول مدارس و آموزشگاهها و گروهی دیگر آموزشهای شنیداری و عملی و گروه سوم آموزش دیداری - نوشتن به همراه تصویر - و شنیداری - بهصورت خواندن با صدای بلند - و کاربردی - قرار دادن کودک در موقعیت واقعی - را دریافت کردند. پس از دوره آموزش 4 ماه و بررسی گروههای مختلف مشخص شد کودکان با نشانگان داونی که هر سه آموزش - دیداری، شنیداری، کاربردی - را دریافت کرده بودند بهطور چشمگیری در زمینه مهارتهای خواندن نسبت به گروههای دیگر تفاوت نشان دادند - مگنا6 و همکاران، . - 2013 احمد - 2014 -
با استفاده از برنامههای گوشی تلفن همراه به طراحی نرمافزار آموزشی گوشی همراه برای کودکان با نیاز ویژه اقدام کرد و با استفاده از آموزش توسط معلمین و خانواده این کودکان به بررسی روند فرایند یادگیری این کودکان پرداخت. نتایج نشان داد که این برنامهها در فرایند یادگیری کودکان تاثیرگذار است و رضایت خانواده و معلمین را در کنار کودک در پی داشت - احمد، . - 2014 دهقانی - 1391 - پژوهشی را با عنوان ساخت برنامه کل خوانی و بررسی تاثیر آن بر واژگان بیانی کودکان با نشانگان 3-2 سال عقلی انجام داد. این پژوهش تک موردی روی 3 کودک با نشانگان داون انجام شد و 20 جلسه درمانی داشت. نتایج نشان داد که توانایی بیانی هر 3 کودک با نشانگان داون نسبت به گروه گواه افزایش یافته و همچنین کودکان به حفظ کلمات درمانی نیز پرداخته بودند - دهقانی، . - 1391
