بخشی از مقاله
چکیده:
مهارت سواد اطلاعاتی، از اهمیت بالایی در جامعه دانشجویی برخوردار است و با توجه به ضرورت وجود ابزارهای مناسب برای اندازهگیری آن، این پژوهش با هدف طراحی مقیاسی روا و پایا جهت ارزیابی مهارت سواد اطلاعاتی دانشجویان رشته فلسفه انجام شده است. برای انجام این پژوهش که از نوع ابزارسازی است، تعداد 235 نفر از دانشجویان رشته فلسفه دانشگاههای شهر تهران، با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی خوشهای به عنوان شرکتکنندگان در پژوهش انتخاب شدند و به پرسشنامهها پاسخ دادند . برای تهیه این ابزار، ابتدا با توجه به مفهموم سواد اطلاعاتی، عمدهترین شاخصها و معیارهای مرتبط با این مفهوم فهرست شدند و پس از جرح و تعدیلهای لازم، پرسشنامه اولیهای با 35 سؤال تنظیم گردید. برای تحلیل دادههای به دست آمده، از نرمافزار SPSS و روش آماری تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. پس از حذف 2 گویه، نتایج تحلیل عاملی اکتشافی، وجود یک عامل را نشان داد. ضریب پایایی ابزار به روش آلفای کرونباخ برابر با 0/96 بود. پژوهش حاضر نشان داد که ابزار طراحی شده از کفایت لازم برخوردار است و میتواند در پژوهشها مورد استفاده قرار گیرد.
کلیدواژه: سواد اطلاعاتی، ابزارسازی، روایی، پایایی، فلسفه
مقدمه:
نظام تعلیم و تربیت نقش مهمی در رشد و تقویت شایستگیهایی چون دانش، مهارت، نگرش و انگیزش دارد - پینتو، فرناندز -پاسکال و پوئرتاس1، . - 2016 عنصر مهمی که هسته مرکزی این شایستگیها را تشکیل میدهد، شایستگی اطلاعاتی است - گروس و لاتهام2، - 2012 که موجب شکلگیری مفهوم سواد اطلاعاتی شده است. سواد اطلاعاتی بیانگر مجموعه تواناییهایی است که به فرد امکان میدهد در دنیای به شدت متغیر امروز عملکرد مؤثری داشته باشد. در این راستا، نظام آموزش عالی از اهمیت ویژهای برخوردار است و نیاز دانشجویان به سطوح مناسبیاز سواد اطلاعاتی، یک ضرورت اجتنابناپذیر است - پینتو و همکاران، . - 2016
پژوهشها نشان میدهد، بسیاری از دانشجویان دانشگاهها از سواد اطلاعاتی قابل قبولی برخوردار نیستند. با وجود این، ارزیابی درستی نیز از سطح سواد اطلاعاتی خود ندارند - پیترمانک و سبجان3، . - 2017 تا کنون برای این مفهوم، تعاریف متعددی ارائه شده است. برخی بر این باورند که سواد اطلاعاتی میتواند عادت-های مطالعه و کیفیت مطالعه دانشجویان را بهبود بخشد - اسناولی وکوپر4، . - 1997 لاپتون، گلانویل، مکدونالد و سلزر - 2004 - 5 بیان بیان داشتند که سواد اطلاعاتی شامل مجموعه مهارتهایی است که از کسب اطلاعات و به کار بردن آنها فراتر میرود و یک توانایی مهم برای یادگیری سطوح بالا محسوب میشود که به دانشجویان دانشگاهها کمک میکند تا از تفکر انتقادی و توانایی حل مسأله برخوردار شوند و به آنها کمک میکند که مشارکت مدنی قابل قبولی داشته و احساس مسئولیت اجتماعی داشته باشند.
همچنین به دانشجویان کمک میکند تا پس از تحصیلات دانشگاهی و ورود به جامعه و بازار کار افراد موفقتری باشند. از این روی، سواد اطلاعاتی یک ضرورت غیر قابل اجتناب به منظور یادگیری مادام-العمر و رشد در عصر اطلاعات است. به این معنا که ارتقا مهارت سواد اطلاعاتی دانشجویان این امکان را برای آنان فراهم میکند تا پس از فارغالتحصیلی بتوانند برای تمام عمر و به صورت مستقل به فعالیتهای پژوهشی در حوزههای گوناگون بپردازند - آنیاکو، ایزینی واوسویجو6، . - 2015در سالهای اخیر، مفهوم سواد اطلاعاتی، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و مفاهیمی چون خودکارآمدی سواد اطلاعاتی معرفی شدهاند. - کاربانوگلا، آکویانلو و اومای7، 2006؛ کولتاوانیچ،کورانیکیچ و نا - سونگلا1، . - 2015
ورتز، فوسمیر، پارزر، اسراگی، وان اپس، نیلسون و دیلمن - 2013 - 2 در مطالعه خود به رابطه بین سواد اطلاعاتی و تفکر انتقادی پرداختند. به باور آنها تعامل این دو موجب رشد علمی، حرفهای و موفقیت دانشجویان میشود. مطالعات شائو و پارپور - 2016 - 3 نشان میدهد که مهارت سواد اطلاعاتی نقش مهمی در موفقیت تحصیلی دانشجویان ایفا میکند.با توجه به آنچه بیان شد و نظر به اهمیت سواد اطلاعاتی در جامعه دانشجویی و تأثیر آن در امور پژوهشی، وجود ابزاری روا و پایا به منظور سنجش سواد اطلاعاتی دانشجویان یک ضرورت محسوب میشود. با این توضیح که تا کنون در حوزه فلسفه، مطالعات بسیار کمی در زمیه سواد اطلاعاتی صورت گرفته است. به ویژه آنکه، پژوهشی با موضوع ابزارسازی مشاهده نگردید. لذا، هدف این مطاله طراحی و تدوین مقیاسی روا و پایا برای اندازهگیری سواد اطلاعاتی دانشجویان رشته فلسفه است.
روش پژوهش:
به منظور تهیه این ابزار ابتدا، ضمن بیان تعریفی کاربردی از مفهموم سواد اطلاعاتی، عمدهترین شاخصها و معیارهای مرتبط با این مفهوم فهرست گردید . در طول این فرایند از دانشجویان کمک گرفته شد تا دریافت خود را از جملات و پرسشها بیان کنند. با توجه به گویههای تنظیم شده و بازخوردی که از دانشجویان دریافت میشد، سرانجام پرسشنامه اولیهای با 35 سؤال تنظیم گردید.جامعه آماری این پژوهش شامل دانشجویان کارشناسی و تحصیلات تکمیلی رشته فلسفه دانشگاههای شهر تهران بودند که تعداد 235 نفر از آنها با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی خوشهای به عنوان شرکتکنندگان در پژوهش انتخاب شدند و به پرسشنامهها پاسخ دادند.
ملاک حجم نمونه انتخابی، استناد به این باور بود که برای انجام تحلیل عاملی بر روی دادهها، حضور حداقل 200 نفر مورد نیاز است - بریس، کمپ، سنلگار،. - 1388 در همین رابطه پالانت - 1389 - ، بیان میدارد که حجم نمونه باید بیشتر از 150 شرکتکننده باشد و نسبت حداقل 5 شرکتکننده برای هر گویه یا هر سؤال رعایت گردد. به شرکتکنندگان در پژوهش توضیح داده شد که اطلاعات به دست آمده از پرسشنامهها محرمانه خواهد بود و در یک کار پژوهشی مورد استفاده قرار خواهند گرفت. همچنین یادآوری شد که مشارکت آنها در طرح داوطلبانه است.
ازمجموع 235 پرسشنامهای که وارد تحلیل شدند و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند؛ تعداد 167 نفر - %71/1 - از آزمودنیها زن و 58 نفر - %24/6 - مرد بودند و 10 نفر - %4/3 - نیز جنسیت خود را گزارش نکردند. میانگین سنی دانشجویان 27/19 سال - S =6/49 - با حداقل سن 18 و حداکثر سن 53 سال بود. ضمن آنکه، تعداد 103 نفر - %45/8 - از شرکتکنندگان، دانشجوی کارشناسی؛ 106 نفر - %47/1 - دانشجوی کارشناسی ارشد و 16 نفر - %7/1 - دانشجوی دوره دکترا بودند.
یافتهها: فرایند تحلیل دادهها طی دو مرحله صورت گرفت. به این صورت که ابتدا تمام گویههای پرسشنامه، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از این بود که یک سؤال از مجموع سؤالات، روی هیچیک از عاملها بارگزاری نشده است و بنابر این از تحلیل نهایی حذف گردید. با حذف این سؤال، در نهایت 33 گویه که واجد کفایت لازم برای تحلیل نهایی بودند مورد بررسی قرار گرفتند.تحلیل نهایی دادهها با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی به روش مؤلفههای اصلی و با چرخش واریماکس4 انجام گرفت. نمودار اسکری و سایر یافتههای پژوهش، بیانگر وجود یک عامل کلی بود.
مقدار ضریب KMO برای این تحلیل برابر با 0/97 بود که کفایت دادههای گردآوری شده برای تحلیل عاملی را تأئید میکرد. مقدار آزمون کرویت بارتلت نیز برابر با p< /001 - 4963/94، 528 - df = به دست آمد. مقدار %47/89 از واریانس کل مقیاس توسط اینعامل کلّی ارزیابی میگردید.جدول 1 نشانگر محتوای گویهها، بار عاملی آنها و ارزش ویژه مقیاس است. همانگونه که جدول 1 نشان میدهد بار عاملی سؤالات، بین 0/80 تا 0/57 متغیر است. ملاک انتخاب هر گویه، بار عاملی بیش از 0/40 بوده است. با توجه به اینکه سؤالات در یک طیف لیکرت 4 درجهای از 1 - کاملا مخالفم - تا 4 - کاملا موافقم - تنظیم شدهاند بنابراین، مقیاس طراحی شده میتواند دارای حداکثر نمره 132 و حداقل نمره 33 باشد.
