بخشی از مقاله
چکیده
اقتباس به معنی گرفتن بخشی از فنون، شیوه ها و مضامین شناخته شده و موفق در هنرهای دیگر و تنظیم آن در هنر سینما است. یکی از روش های آفرینش و خلق آثار ادبی و هنری، روش بازآفرینی است. ازجمله مراحل اجرای بازآفرینی: چینش و تنظیم عناصر جدید است.
در این پژوهش تاریخ بیهقی به عنوان نمونه ای غنی از متون ادبیB تاریخی کلاسیک از جهت ظرفیّت های دراماتیک ساختار درونی پلات به تفصیل بررسی می شود و پرسش اصلی در اینجاست که آیا این اثر با وجود نگارش آن در قرن پنجم هجری عناصر ابتدایی لازم جهت بازآفرینی در سینما را دارد؟ برای تبیین این مسأله عناصر پلات بررسی و با ذکر نمونه هایی در تاریخ بیهقی از جهت داشتن ظرفیت دراماتیک بررسی می شود. این پژوهش نتیجه می گیرد این اثر تاریخی کهن مواد اولیه جهت تهیه دست نویس یک فیلم نامه را دارا می باشد.
مقدمه
برقراری ارتباط بین دو هنر سینما و ادبیات خدمتی دو سویه محسوب می شود از سویی منجر به معرفی هنر ادبیات از طریق رسانه ای همه گیر می شود و از سویی تقابل قدمت و غنای اثر ادبی بر سینما کمک بزرگی به سینماگر از جهت تقویت خلاقیّت های بصری و توسعه تصویرگری در سینما است. به این منظور پژوهش های میان رشته ای می تواند شالوده اولیه چنین خدمتی را فراهم سازد.
تاریخ بیهقی از جمله آثار ارزشمند ادب پارسی است که خواننده با خواندن آن پرده نمایشی از وقایع تاریخی را مشاهده می کند که به شکلی زیبا با ادبیاتی خاص به تصویر کشیده شده است و طرفه تر آنکه نویسنده این کتاب تمامی عناصر لازم که در علوم جدید شناسایی و نام گذاری گردیده است را در این اثر رعایت کرده است. در تبدیل سینمایی و نگارش دست نویس اولیه هر فیلم نامه مهم ترین و ابتدایی چیز داشتن ساختار پلات است که تمامی داستان بر آن بنا می گردد. به این منظور این پژوهش با طرح پرسش هایی به بررسی اثر می پردازد.
پرسش های پژوهش
- تاریخ بیهقی به عنوان گزارشی تاریخی از قرن پنجم کدام عناصر ساختار پلات را دارا می باشد؟
- به لحاظ ساختاری وجه اشتراک عناصر پلات با عناصر درام کدام است؟
- چارچوب داستان های تاریخ بیهقی چگونه قابلیت تطبیق با چارچوب اصلی یک فیلم نامه را دارد؟
پیشینه پژوهش
درباره ظرفیت های دراماتیک داستان هایی از تاریخ بیهقی مانند حسنک وزیر و افشین و بودلف مقالاتی نوشته شده است اما صحبت درباره چگونگی ساختار پلات و تطبیق آن با عناصر درام تازه و از دستاورهای این پژوهش است.
ساختار
نخستین گام در تشخیص ظرفیت های نمایشی تاریخ بیهقی بررسی ساختار است. ساختار چیست؟
»ساختار، چیزی محسوس و واقع در جهان خارج نیست بلکه صرفاً جنبه اعتباری و ذهنی دارد. ساختار سه ویژگی عمده و یک خصلت دارد. اولاً تغییر هر عنصر موجب تغییر دیگر عناصر می شود. برای نمونه اگر در یک اثر ادبی نثر تغییر کند مثلاً از عادی - هرچند آمیخته به کنایه و طنز - به شاعرانه تبدیل شود این امر به گونه ای روی شخصیت پردازی و توصیف رخدادها تأثیر می گذارد. ثانیاً هر ساختی می تواند به شکل مدلهای مختلفی از همان نوع موجودیت پیدا کند؛ مثلا داستان روشنایی ماه اوت اثر فاکنر را می توان با ساختارهای مختلف نوشت. در یک متن کنش و عمل بیشتر از گفت و گو باشد و در دیگری گفت و گو بیشتر از کنش ثالثاً اگر در یک یا تعدادی از عناصر ساختار تغییراتی صورت گیرد تمامی ساختار وادار به واکنش می شود.
خصلتی که بعضی متفکران آن را ویژگی چهارم و عده ای آن را خصلت الزامی ساختار می دانند، این است که عناصر متشکله ساختار به طور همزمان عمل می کنند نه به صورت در زمانی. مثلا در یک داستان، همزمان با کنش شخصیت اول ، شخصیت دوم فکر می کند، رخداد اول دعوای زن و شوهر - شخصیت های سوم و چهارم - در حال شدن است و باران شروع به باریدن می کند. در نتیجه، گرچه داستان به صورت توالی رویدادها روایت میشود، اما در امر مقوله شناسی می توان ساختار را به لحاظهویّت هندسی، به صورت یک مفهوم حجمی مجسم کرد نه سطح
پس بدین شکل که بیان شد ساختار به ابزاری می ماند که رابطه اجزا را در تقابل با یکدیگر و در ارتباط با کل شکل می دهد. و با این ترکیب بندی، ما با دو ساختار روبه رو هستیم: .1 بیرونی .2 درونی
ساختار بیرونی بیشتر به شکل ظاهری و خطوط داستانی می پردازد. و ساختار درونی بیشتر به کارکردها وجذابیّت های داستانی،شخصیّت پردازی، گفتگو، زمان و مکان، فضاسازی و درونمایه توجه دارد. کشمکش میان تفاوت ها و شباهت های ساختار درونی و بیرونی میان اثر ادبی و فیلمی که قرار است بر اثر آن متن ساخته شود مهم ترین عاملی است که ادبیات را به درام تبدیل می کند.
همانطور که می خواهیم ساختمانی را تحلیل کنیم ابتدا با نمای بیرونی و ظاهر آن رو به رو می شویم.
در این قسمت دربارهظرفیّت های دراماتیک اثر از جهت ساختار درونی سخن می گوییم. پیش از این ساختار را تعریف کردیم و آن را عبارت دانستیم از یک کل منسجم و مرتبط و تأثیر گذار بر یکدیگر که شکل ذهنی دارد نه عینی. در اینجا شباهت ها و تفاوتهای درونی متن را برای تبدیل به اثری سینمایی بررسی می کنیم.
