بخشی از مقاله
چکیده
گاومیش یکی از دامهای مهم در کشورهای آسیای جنوبی و مدیترانه بهشمار میرود. امروزه بازده تولیدمثلی این حیوان به دلیل برخی مشکلات از جمله مسائل مدیریتی، تغذیه نامناسب، عدم درک کافی از فیزیولوژی این حیوان و همچنین شرایط زیست محیطی به خطر افتاده است. از این رو استفاده از برخی فنآوریهای کاربردی در زمینه پرورش این دام بسیار ضروری به نظر میرسد. استفاده از پروتکلهای هم زمانی فحلی به منظور افزایش بازده تولید مثلی در گاومیش اجرا شده که این روشها مشابه روشهایی است که در گاو مورد استفاده قرار میگیرد.
استفاده از این پروتکلها باعت افزایش نرخ بارداری 30 - تا 50 درصد - شده است، که این افزایش نرخ در مقایسه با شرایط فحلی طبیعی، بسیار قابل توجه میباشد. استفاده از اسپرمهای منجمد تعیین جنسیت شده در مقایسه با اسپرمهای معمولی در میزان باروری تلیسههای گاومیش تاحدودی رضایت بخش و امیدوارکننده گزارش شده است. در زمینه توسعه و تکامل فرآیند سوپراوولاسیون و انتقال جنین در محیط In vivo پیشرفتهای به دست آمده ولی در مقایسه با گاو کمتر موفق و موثر بوده است. در سالهای اخیر، استفاده از تکنیکهای اولتراسونوگرافی برای مطالعه فولیکولهای گاومیش، باعث مشخص شدن الگوهای رشد، تکامل و تحلیل فولیکول شده است که این موفقیت به نوبه خود می-تواند منجر به بهبود باروری در گاومیش ماده میگردد.
مقدمه
گاومیش نقش بسیار مهمی را در اقتصاد کشاورزی بسیاری از کشورهای در حال توسعه بازی میکند. بر اساس گزارشات فائو، جمعیت گاومیشهای دنیا حدود 199ملیون راًس میباشد که بیش از 96 درصد آن در آسیا پرورش داده میشود و کشورهایی مانند هند، پاکستان و چین به ترتیب دارای بالاترین جمعیت گاومیش هستند
در ایران گاومیش به عنوان یکی از دامهای مهم در 3 اقلیم متفاوت، مرتفع سردسیر شامل استانهای آذربایجان شرقی، غربی و اردبیل، اقلیم معتدل پست و مرطوب مدیترانهای شامل کنار دریای خزر یعنی استانهای گیلان، مازندران و گلستان و اقلیم پست جلگهای شامل استان خوزستان و قسمتی از لرستان زیست میکند. ایران از نظر تعداد گاومیش مقام شانزدهم را در دنیا دارد .
در دهههای اخیر پرورش گاومیش در مدیترانه، آمریکای لاتین و همچنین شمال اروپا گسترش پیدا کرده است . - 51 - گاومیشهای شیری بهمنظور تولید شیر در بعضی کشورها مانند هند، پاکستان، جنوب آسیا و ایتالیا مورد استفاده قرار میگیرند. مشخصات شیر این حیوان ناشی از تلاقی گاومیشهای منطقه جنوب آمریکا و برخی نقاط هند و چین با گاومیشهای نژاد مورای هندی و نیلی راوی پاکستان میباشد
گاومیشها به راحتی میتوانند از علوفههای فقیر استفاده نمایند، همچنین این حیوان به خوبی با اکوسیستم خود تطابق پیدا کرده و توانایی مقاومت به بسیاری از بیماریها را در شرایط گرمسیری دارد. با وجود داشتن این محاسن، بهرهوری تولیدمثلی ازاین حیوان در بسیاری از مناطق پایین میباشد. گاومیش بسیاری از اختلالات شناخته شده تولیدمثلی از جمله بلوغ دیررس، فحلیهای خاموش و از کار افتادن تخمدانها را بطور وسیعی بخصوص در زمان پروش نادرست نشان می-دهد . اما با این وجود با استفاده از تکنیکهای پرورشی و مدیریتی صحیح، مانند تغذیه مناسب و همچنین روشهای نوین پرورشی میتوان این مشکلات را به حداقل رساند
بنظر میرسد امروزه با توجه به کمبود برخی امکانات در کشورهای در حال توسعه و وجود گاومیش در برخی از این کشورها، اطلاعات محدودی در زمینهی شناخت فیزیولوژی پایه این حیوان، بهداشت، تغذیه و سایر نکات مدیریتی وجود داشته باشد . - 51 - هدف از این مطالعه بررسی شناخت برخی تکنیکهای کاربردی است که منجر به بهبود وضعیت تولیدمثلی گاومیش میشود.
چرخه فحلی
به منظور افزایش بازده تولید مثلی در گاومیش، یک درک کامل از عوامل تاثیرگذار بر چرخه فحلی مورد نیاز می-باشد. مدت زمان چرخه فحلی در گاومیش مشابه گاو بوده و زمان آن 17 تا 26 روز و بطور متوسط 21 روز گزارش شده است . - 22 - با این حال چرخه فحلی گاومیش در مقایسه با گاو به سختی شناسایی میشود و همچنین این دام دارای چرخههای غیر نرمال بیشتری میباشد که ممکن است به عوامل مختلف از جمله شرایط نامطلوب زیست محیطی، تغذیه و بینظمی در ترشح هورمون های استروئیدی تخمدان نسبت داده شود
در گاومیش، دینامیک فولیکولی تخمدان در طول چرخه استروس مشابه گاو در نظر گرفته شده است. مطالعات در هند - 45 - ، برزیل - 4 - و پاکستان - 49 - ، به وضوح نشان میدهد که اکثر گاومیشها دارای دو موج فولیکولی در هر چرخه فحلی میباشند. با این وجود مطالعات بیشتری در زمینه تاثیر سیستم اندوکرینی بهخصوص هورمون محرک فولیکولی و همچنین نحوهی تغذیه در ارتباط با تعداد موج فولیکولی باید انجام گیرد. مطالعات مختلف بر روی سیستم اندوکرینی و همچنین رفتارهای چرخه فحلی 37 - ، - 43 نشان میدهد، زمانی که هیچگونه رفتار فحلی در دام دیده نشده، فعالیت غدد جنسی تغییرات قابل توجهی می-کند، که اصطلاحاً به آن فحلی خاموش میگویند. پایین آمدن نرخ فحلی در گاومیش میتواند به دلیل کاهش سطح -17بتا استرادیول در مقایسه با گاو شیری باشد . - 41 -
تکنیک همزمانسازی چرخه فحلی
همزمان کردن فحلی روشی است که با بکارگیری آن، گروهی از مادههای که در گامههای گوناگون چرخه تخمدان هستند، در فاصله زمانی کوتاهی از یکدیگر فحل شده و تخمک ریزی کنند . - 1 - استفاده از پروتکلهای همزمانسازی فحلی بر اساس پروژسترون، هورمون آزاد کننده گنادوتروپین و به همراه آن استفاده از پروستاگلندینها در مطالعات مختلف نتایج امیدوار کنندهای را در جهت بهبود باروری گاومیش نشان داده است - جدول - 1اخیراً. در مطالعهای نرخ آبستنی حاصل از تلقیح در زمان معین پس از همزمانی موج فولیکولی و تخمکریزی گاومیشهای خوزستانی با روش-های اوسینک+سیدر و کوسینگ+سیدر در مقایسه با تلقیح پس از مشاهده فحلی در برنامه سلکت سینک+سیدر پرداخته شد، نتایج اینگونه بود که نرخ آبستنی در گروه اوسینگ+سیدر، کوسینگ+سیدر و در گروه سلکت سینک+سیدر تفاوت معنیداری با هم نداشتند
ولی بهطور کلی میتوان نتیجه گرفت پروتکل کوسینک+سیدر با توجه به اینکه بهطور غیر معنیداری نرخ آبستنی بالاتری ایجاد کرده و عدم نیاز به تشخیص فحلی و نیروی کارگری کمتر در مقایسه با دو روش دیگر برتری دارد - . - 1 برخی از محققین گزارش کردند که نرخ باروری تلقیح مصنوعی در گاومیش-هایی که همزمانسازی فحلی در آنها با استفاده از PGF2 انجام شده بود، طی فصول پایین جفتگیری 22/8 درصد، و در اوج فصل جفتگیری 53/3 درصد میباشد
اگرچه در مطالعهای دیگر محققین گزارش کردند که پس از استفاده از PGF2 طی فصول گرم درصد بالایی از گاومیشها فحلی را نشان میدهند . - 38 - زمان ایدهآل شروع درمان را میتوان با بررسی فعالیت تخدان توسط سونوگرافی بدست آورد . - 12 - بطور کلی حضور فولیکول غالب و جسم زرد فعال نشان دهنده یک برنامه همزمانسازی موفق چرخه فحلی میباشد. با توجه به محدودهی فعالیت فاز فولیکولار و لوتئال در گاومیش برنامه همزمانسازی ناشناخته مانده است، اما به احتمال زیاد، با توجه به داشتن دانش کافی از تغذیه این حیوان و همچنین برآورد نیاز پروتئینی آن، تکنیکهای جدیدی در خصوص برنامههای همزمانسازی ارائه خواهد شد
جدول .1 نرخ زاد و ولد گاومیش با استفاده از روشهای مختلف همزمانسازی فحلی در برخی از پژوهشهای صورت گرفته
