بخشی از مقاله
چکیده
کاهش وسعت اراضی از موانع جدی توسعه مکانیزاسیون می باشد . این تحقیق کاربردی با هدف شناسایی علل کاهش وسعت اراضی و ارائه راهکارهای مناسب به منظور جلوگیری از این روند انجام شد. جامعه آماری به روش نمونه گیری تصادفی از 12 روستای مسکونی جیرفت انتخاب گردید، که براساس فرمول کوکران حجم نمونه 130نفر برآورد شد . جهت تحلیل داد ه ها و دستیابی به اهداف مذکور از روش های آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد.
نتایج نشان می دهد که عوامل فردی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، گرایش شهری بر کاهش وسعت اراضی تاثیرگذار است همچنین بین سن کشاورز، سطح تحصیلات، تعداد محصولات کشت شده ، دریافت وام و کاهش وسعت اراضی کشاورزی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.به منظور اشاعه فناوری مناسب و افزایش میزان مکانیزاسیون باید پس از شناسایی تکنولوژی مناسب منطقه به وسیله مراکز پژوهشی، تسهیلات لازم برای بهبود یکپارچه سازی اراضی فراهم شود.
مقدمه و هدف
از آن جایی که واحدهای بهره برداری خرد دهقانی توان تأمین حداقل مواد غذایی جامعه را ندارند و برای حصول به مازاد کشاورزی قابل قبول و قدم گذاردن در مسیر رشد و توسعه، باید به کشاورزی مطابق با استانداردهای اقتصاد کشاورزی اندیشید، لذا یکپارچگی اراضی یکی راهکارهای دگرگونی در بخش کشاورزی به شمار می رود .در ایران به علت کمبود مطالعات اجتماعی، اقتصادی و فنی این امر نتوانسته است توفیق مورد نظر را بدنبال داشته و پراکندگی قطعات اراضی یکی از عناصر ساختار سنتی کشاورزی کشور است که به تدریج کارکردهای مثبت خود را از دست داده تا جایی که در شرایط حاضر مانع اساسی در پیشرفت و ترقی بهره برداری های دهقانی و به تبع آن در جامعه روستایی و توسعه کشاورزی تبدیل شده است .
اجرای یکپارچه سازی اراضی نه تنها برای حل مشکل پراکنش، بلکه دستیابی به توسعه اقتصادی در نواحی روستایی از طریق فراهم شدن زمینه های بهر ه برداری بهینه ازعوامل تولید و افزایش ارزش افزوده بخش کشاورزی ضرورت دارد. تحقق هدف فوق زمانی میسر است که یکپارچه سازی را به عنوان یک نگرش سیستمی و فرایندی در مطالعات و برنامه ریزی ها، تصمیم گیری ها و اقدامات عملی موردتوجه قرار گیرد و همراه با سایر طرح های توسعه روستایی و توسعه کشاورزی توأم و یکپارچه به کار گرفته شود. عوامل مختلفی مانند : اصلاحات ارضی ، ارث، خرید و فروش، عوامل محیطی و بوم شناختی ، عوامل اجتماعی و فرهنگی ، عامل کالبدی - دخالت های انسان در شکل طبیعی زمین - در پراکندگی اراضی مؤثرند.
تئوری و پیشینه تحقیق
حسن نجیبی خیرآبادی و همکاران با اجرای طرح خردشدن اراضی کشاورزی چالش توسعه کشاورزی - عوامل و راهکارها - در شهرستان دزفول به این نتاج رسیدند که خردشدن اراضی کشاورزی یکی از موانع جدی توسعه پایدار کشاورزی محسوب می شود و مانعی در استفاده بهینه و مطلوب از زمین، آب، نیروی انسانی، نهاده ها، مکانیزاسیون، ایجاد طرح های نو، کشاورزی دقیق و دیگر عوامل مؤثر درتولید محصولات کشاورزی است.
این وضعیت در استان خوزستان که دارای اراضی حاصلخیز و مستعد و آب کافی می باشد مشاهده می شود. در این راستا این تحقیق با هدف شناسایی عوامل موثر بر خردشدن اراضی و ارائه راهکارهای مناسب به منظور جلوگیری از این روند انجام شد. این تحقیق از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ میزان و درجه کنترل، میدانی و از لحاظ نحوه جمع آوری اطلاعات نیز از نوع تحقیقات توصیفی می باشد، جامعه آماری شامل کلیه کشاورزان دهستان شمس آباد شهرستان دزفول می باشد
آوات ابن عباسی و همکاران با اجرای طرح یکپارچه سازی اراضی کشاورزی، الفبای توسعه پایدار در بخش کشاورزی به این نتایج رسیدند که اندازه و بستر کار عملیات کشاورزی دارای ارزش و اهمیت فراوانی است. چرا که برنامه ریز ی، استفاده بهینه از ادوات کشاورزی ، و در نهایت بهره وری بیشتر از آن بستر را تحت الشعاع خود قرار خواهد داد. لذا کارشناسان بخش کشاورزی جهت حل مشکل ، یکپارچه سازی اراضی کشاورزی را در دستور کار مدیریتی این بخش قرار داده اند .
نتایج بدست آمده از تحقیقات ، مبین این واقعیات است که یکپارچه سازی در سایه آماده سازی کشاورزان به لحاظ پذیرش ضرورت انجام یکپارچه سازی اراضی،همکاری نهادها و سازمان های مختلف درگیر در مسائل مربوط به این موضوع وزارت جهاد کشاورزی ، سازمان اسناد و املاک ، سازمان نقشه برداری و ... صرف هزینه زیاد با توجه به مقرون به صرفه بودن آن و ... امکان پذیر است
داریوش حیاتی و همکاران با اجرای طرح یکپارچه سازی اراضی چالش پیش روی پروژه های عمران روستایی و کشاورزی به این نتایج رسیدند که پراکندگی اراضی دلالت بر وضعیتی دارد که در آن اراضی متعلق به کشاورزان درمحدوده یک روستا در چندین نقطه مختلف پراکنده است یکپارچه سازی اراضی کشاورزی در جهان امروز یکی از سازه های عمده دگرگونی در بخش کشاورزی به شمار می رود به نحوی که کشورهای توسعه یافته با توجه درست به این مهم توانسته اند بیشترین سهم تولید فراورده های کشاورزی را به خود اختصاص داده و بالندگی را در دیگر بخش های اقتصادی ایجاد نمایند دراین تحقیق که به روش کتابخانه ای انجام گرفته است
پس از بیان اشکال پراکندگی اراضی عوامل موثر برخرد شدن و پراکنش اراضی زراعی معرفی و مروری بر مطالعات انجام شده است در زمینه یکپارچه سازی اراضی در بعضی از کشورها و همچنین ایران صورت گرفته است. سپس معایب پراکنش اراضی از سه دیدگاه اقتصادی اجتماعی و اکولوژیکی برشمرده شده و نقش عاملان اجرایی و گزینه های دراین ارتباط مورد بحث قرارگرفته اند در پایان در راستای امکان پذیری پروژه های یکپارچه سازی اراضی با حمایت نظام ترویج پیشنهاداتی ارایه گردیده است.
تحقیق گونزالس گارسیا در اسپانیا نشان میدهد که برنامه های یکپارچه سازی گامی مهم در بهبود کارآیی نیروی کار و بهره وری بهینه اراضی زراعی است، و افزایش آگاهی کشاورزان در مورد نتایج اقتصادی و اجتماعی یکپارچه سازی اراضی، انتقال اطلاعات مفید از مروجان به کشاورزان، و برنامه های حمایتی دولت، عوامل مؤثر در پذیرش یکپارچه سازی هستند
علیرضا جمشیدی، مصطفی تیموری، محمد حاضری، کورش روستا رؤسا و فلوریان در مطالعه خود در رومانی نشان می دهند که بررسی ظرفیت های مناطق، توسعه روشهای ارزشیابی زمین، افزایش دانش ارزیابان زمین، و وضع یک چارچوب حقوقی مناسب در مورد یکپارچه سازی برای اجرای طرح های یکپارچه سازی ضروری است
مواد و روشها
روش تحقیق مورد استفاده در این مطالعه از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ میزان و درجه کنترل، میدانی و از لحاظ نحوه جمع آوری اطلاعات نیز از نوع تحقیقات توصیفی و غیرآزمایشی می باشد. درتحقیق حاضر به واسطه نیاز و ضرورت در مراحل مختلف تحقیق از روش نمونه گیری تصادفی برای کلیه روستاهای دارای سکنه کشاورز در منطقه مورد مطالعه استفاده شده است.
در این تحقیق نمونه مورد مطالعه از 12 روستای منطقه مورد مطالعه انتخاب شد، تا ضمن آنکه گویای شرایط کشاورزی منطقه باشد از قابلیت تعمیم دیدگاه، بهره برداران نیز اطمینان حاصل شود. بنابراین ابتدا لیست کشاورزان هر روستا از مرکز ترویج جهاد کشاورزی اخذ شد، سپس با توجه به حجم نمونه هرروستا به روش نمونه گیری طبق های با انتساب متناسب کشاورزان شناسایی شدند وسپس پرسش نامه های تحقیقی در اختیار این گروه از کشاورزان برای جمع آوری اطلاعات قرار گرفت. به منظور برآورد حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده گردید، که در نهایت 130 نفر به عنوان نمونه انتخاب و مورد پرسشگری قرار گرفتند.
ابزار اصلی جمع آوری داده ها و اندازه گیری متغیرها پرسشنامه بوده است و باتوجه عوامل مطرح شده در چارچوب نظری و فرضیات تدوین گردید و برای جمع آوری داده ها مورد استفاده قرارگرفت.
نتایج و بحث
الف - خصوصیات شخصی و شغلی : بررسی نتایج بدست آمده از کشاورزان جیرفت نشان می دهد که میانگین سن کشاورزان در منطقه حدود45 سال است که نشان می دهد اکثر بهره برداران منطقه وارد دوره کهنسالی شده اند و این مسئله می تواند یک هشدار برای کشاورزی منطقه در آینده برای تامین نیروی کار کشاورزی باتجربه باشد. بین کشاورزان جیرفت % 14/5 بیسواد ،% 27 دارای تحصیلات پایان دوره ابتدایی، و %26 ، دارای زیر دیپلم و % 32/5 آنها دارای تحصیلات دیپلم و بالاتر از دیپلم بودند.
ب - تحلیل وابستگی : در این قسمت رگرسیون چندگانه برای بررسی تاثیرمتغیرهای مستقل مورد مطالعه بر متغیر کاهش وسعت قطعات اراضی کشاورزی استفاده گردید. هدف اندازه گیری واقعی تأثیر هر کدام از متغیرهای مستقل برمتغیر وابسته کاهش وسعت قطعات اراضی کشاورزی و پیش بینی تغییرات متغیر وابسته و تعیین سهم هر کدام از متغیرهای مستقل در تبیین واریانس متغیر وابسته می باشد .خلاصه نتایج تحلیل رگرسیونی در جداول - 1 - و - 2 - آورده شده است .
جدول - 1 - ضرایب تعیین متغیرهای تاثیرگذار درخردشدن قعطات اراضی کشاورزی
