بخشی از مقاله
مقدمه
میگوی وانامی - پاسفید یا سفید غربی - یکی از مهمترین گونهها، برای تولید تجاری است. این گونه بومی سواحل غربی اقیانوس آرام از جنوب پرو تا شمال کشور مکزیک بوده - روزنبری، - 2000، که در سال 1985 به آسیا معرفی شده است. با افزایش صید مولدین میگوهای وحشی از طبیعت جهت تکثیر نیمهمصنوعی، جمعیت این آبزیان در منابع آبی کاهش پیدا کرد و برای رفع این مشکل کارشناسان این بخش به فکر تولید مولدین در محیطهای محصور درآمدند
در محیطهای محصور تکنیک قابل استفاده برای تحریک بلوغ تخمدان و تخمریزی میگوی خانواده پنائیده بکارگیری قطع پایه چشمی بصورت یکطرفه است. اگرچه در سرتاسر جهان این تکنیک بهطور معمول در هچریها استفاده شده اما، بیشترین مشکلات وارده بر این تکنیک تباهی تخم، تخمریزی و همچنین پایین آمدن کیفیت لارو میباشد
بعلاوه قطع پایه چشمی قابل تکرار نیست. تکنیکهای جایگزین بهجای روش قطع پایه چشمی شامل دستکاریهای نوری و دمایی، تزریقهای هورمونی و استفاده از روش تلقیح مصنوعی است که در گونههای مختلف میگو بررسی شده است. دستکاری هورمونی میتواند روشی برای تکامل گنادها باشد اما متاسفانه اطلاعات تزریق هورمون برای رسیدگی جنسی مولدین میگوی خانواده پنائیده به خوبی احراز نگردیده است. محققین در راستای بهبود وضعیت تولیدمثل بهدنبال پروتکل جدید، مطمئن، سریع و دارای استرس کمتر میباشند. مطالعه مکانسیم درونی تولیدمثل میگو پس از قطع پایه چشم میتواند ما را در درک بهتر رسیدگی جنسی در میگوهای ماده کمک نماید
هورمون آزاد کننده گنادوتروپین هورمون پپتیدی مناسبی است که باعث تحریک گنادها و تنظیم تولیدمثل در مهرهداران و بیمهرگان میشود
در مولدین ماده میگوی مونودون تیمار شده با سه ایزوفرم GnRHs خارجی یعنی، هورمون آزادکننده گنادوتروپین پستانداران، ماهی آزاد و ماهی لامپری منجر به کوتاه شدن زمان بلوغ تخمدان شد - نجرنسونجرن و همکاران، . - 2008 بهطور مشابه، در میگوی آب شیرین rosenbergii Macrobrachium دوره بلوغ تخمدان مولدین ماده که تحت تاثیر هورمونهای اختوپوس، لامپری , و لامپری III بودند بهطور قابل توجهی نسبت به تیمار شاهد کوتاهتر شد
اگر چه هورمونهای آزاد کننده گنادوتروپین نقش مهمی در القاء بلوغ تخمدان بازی میکنند اما دوپامین موجود در پایه چشمی یکی از عوامل بازدارنده رسیدگی جنسی محسوب میشود - پولجارن و همکاران، . - 2011 به همین دلیل در این آزمایش از هورمون اواپریم - ترکیب گنادوتروپین ماهی آزاد و ضد دوپامین دوپریدون - استفاده شد. این مطالعه با هدف مقایسه اثرات قطع پایه چشمی، تزریق هورمون اواپریم و تزریق سرم فیزیولوژی بر روی عملکرد تولیدمثل میگوی مولد وانامی صورت پذیرفت.
مواد و روشها
تهیه و نگهداری مولدین میگو: پس از بررسیهای ظاهری و اطمینان از سلامت میگوها، مولدین جنس ماده با میانگین وزنی 44/05 ±7/64 گرم و جنس نر با میانگین وزنی 38/11 ±8/17 گرم تهیه و به کارگاه سنتدرف واقع در بندر جاسک- استان هرمزگان انتقال یافتند. این آزمایش از اوایل فروردین تا اوایل اردیبهشتماه سال 1394 انجام شد . بدینمنظور ابتدا 5 روز مراحل آداپتاسیون و سپس 30 روز آزمایش در تانکهای مدور تیره مولدین با تراکم 15 قطعه انجام شد. تعویض آب 100 درصد در روز بود.
در طی دوره آزمایش شوری به میزان 31-32 گرم در لیتر، درجه حرارت 29 تا 31 درجه سانتیگراد، pH حدود 7/5 تا 8/5، میزان الکالینیتی حدود 150-175 و دوره نوری 12 ساعت روشنایی و 12 ساعت تاریکی تنظیم گردید. تغذیه مولدین با اسکوئید، صدف ملالیس و همچنین پودر کرم با نام تجاری - ZM mate - به میزان حدود 15 درصد وزن بدن - سیری کامل - در 5 وعده برنامهریزی شد.
طرح آزمایش: در این آزمایش از هورمون اواپریم - Ovaprim - ترکیبی از هورمون آنالوگ آزاد کننده گنادوتروپین ماهی آزاد و ضد دوپامین به نام دومپریدون ساخت شرکت علوم زیستی آبزیان کشور کانادا استفاده شد. تعداد 60 مولد ماده در 4 تیمار آزمایشی جایابی شدند. تزریق سرم فیزیولوژی و هورمون اواپریم در ناحیه پشتی بین اولین و دومین حلقه شکمی میگوی توسط سرنگ انسولین 1 میلی لیتری با سرسوزن شماره 26 انجام شد.
ارزیابی تولیدمثل: پس از گذشت دوره آزمایش مولدین مادهای که به مرحله کامل جنسی - دوره بلوغ - رسیده بودند به تانکهای مولدین نر انتقال تا عمل جفتگیری انجام شود، آنهایی که جفتگیری کرده بودند به تانکهای 300 لیتری تخمریزی انتقال یافتند. بعد از تخمریزی، نمونهبرداری از تخم-ها بهصورت تصادفی انجام 100 - میلی لیتر آب حاوی تخم در 3 زمان - و سپس شمارش کل تخمها صورت پذیرفت.
بعد از تخم گشایی، از ناپلیها بصورت تصادفی 3 نمونه 1 میلیلیتری نمونهبرداری و تعداد ناپلیها شمارش شدند. شاخص گنادوسوماتیک - GSI - بهعنوان یکی از شاخصهای ارزیابی عملکرد تولیدمثل میباشد بنابراین با تقسیم وزن تخمدان به وزن کل بدن میگو در هر تیمار و ضرب آن در عدد 100 بدست میآید. برای سنجش قطر اووسیت، تخمدانها در محلول فرمالین 4 درصد فیکس گردیدند و سپس قطر 30 اووسیت از هر تخمدان میگو با استفاده از میکرومتر چشمی در زیر میکروسکوپ مدرج اندازهگیری و میانگین قطر اووسیتها ثبت شدند.
آنالیز آماری: از نرم افزار Excel برای ثبت دادهها و از نرم افزار آماری Spss برای آنالیز دادهها استفاده شد. تجزیه و تحلیل دادههای بدست آمده از ارزیابی تولیدمثلی مولد وانامی از واریانس یکطرفه و از آزمون دانکن برای بررسی وجود یا عدم وجود اختلاف معنیدار بین میانگین تیمارها در سطح - p =0/05 - استفاده شد.
نتایج و بحث
نتایج بدست آمده نشان داد که قطع پایه چشمی نسبت به تیمارهای تزریق هورمون و تزریق سرم، توانست دوره بلوغ یا مدت زمان سپری شده برای رسیدن به بلوغ جنسی را کوتاه کند 9/±00 1/32 - روز - . در بین تیمارهای تزریقی، مولدین تیمار شاهد با سپری کردن بیشترین زمان ممکن ±6/02 26/40 روز به بلوغ جنسی رسیدند، اختلاف آماری معنیداری بین تیمارهای آزمایشی وجود داشت
مولدین ماده بر اساس توانایی فیزیولوژیکی و فراهم شدن شرایط محیطی مناسب میتوانند تخمریزی نمایند. بیشترین تعداد تخم بدست آمده - 83100 ± 16993 - متعلق به تیمار قطع پایه چشمی و کمترین تعداد تخم متعلق به تیمار تزریقی سرم فیزیولوژی - 30412 ± 4996 - بود. میانگین شاخص تخمدان - درصد - در تیمارهای مختلف تفاوت آماری معنیداری وجود داشت - P<0/05 - ، و بیشترین میزان آن در تیمار قطع پایه چشمی مشاهده شد.
همچنین میانگین قطر اووسیت-ها در بین تیمارهای مختلف میگوی وانامی اختلاف معنیداری وجود داشت - P<0/05 - که بیشترین میانگین قطر اووسیت در تیمار قطع پایه چشمی و کمترین آن در تیمار تزریق سرم فیزیولوژی بدست آمد. همانگونه که در شکل 1 مشاهده میشود بین میانگین تعداد ناپلی بدست آمده در تیمارهای مختلف، تفاوت معنیداری وجود دارد - P<0/05 - ، و بیشترین تعداد ناپلی متعلق به تیمار قطع پایه چشمی است.
شکل :1 نمودارهای مربوط به عملکرد تولیدمثلی میگوی مولد ماده وانامی - میکرومتر - ها اووسیت قطر میانگین
در مطالعات گذشته بیشتر تحقیقات بر اثر بخشی تزریق هورمون سروتونین در گونههای مختلف میگو و دیگر سختپوستان متمرکز بوده است و بررسی میزان اثرگذاری هورمون گنادوتروپین بر روند تولیدمثل محدود به پژوهشهای نجرنسونجرن و همکاران 2008 - ؛ - 2009 بر روی میگوی ماده مونودون و میگوی روزنبرگی و همچنین میگوی وانامی - تنیکول و همکاران، - 2014 در سالهای اخیر بوده است. هدف اصلی استفاده تزریقی از هورمونهای محرک بلوغ تخمدان جایگزینی این روش بهجای تکنیک قطع پایه چشمی بهمنظور کوتاه کردن زمان بلوغ جنسی و افزایش کارایی تولیدمثل مولدین ماده با کمترین میزان استرس میباشد
آدینه و همکاران - 1394 - گزارش دادند که، تزریق هورمون اواپریم در روزهای 0، 7 و 14 باعث تحریک رسیدگی تخمدان در مقایسه با تیمار شاهد شد اما نتوانست نسبت به تیمار قطع پایه چشمی رسیدگی اووسیتها را کامل نماید.
مطالعات صورت گرفته بر روی سختپوستان نشان داد که سروتونین باعث تحریک بلوغ تخمدان درحالیکه دوپامین باعث جلوگیری از تحریک تخمدان در هر دو جنس نر و ماده میگو میشود. بدلیل هزینه بالای تهیه هورمون سروتونین و عدم دسترسی به این هورمون در این پژوهش با توجه به اینکه مطالعات اخیر نشان داده بود که ایزوفرمهای هورمونهای گنادوتروپین هم قابلیت تحریک تخمدان میگوها را دارند از هورمون اواپریم که ترکیبی از هورمون گنادوتروپین ماهی آزاد و ضد دوپامین است، استفاده شد.
در این مطالعه علاوه بر تیمار قطع پایه چشمی، تیمارهای تزریقی هورمون اواپریم توانستند باعث تحریک رسیدگی جنسی نسبت به تیمار شاهد در زمان کوتاهتری شوند که با پژوهش مرتانا و همکاران - 2006 - مطابقت داشت.
میانگین تعداد ناپلی بدست آمده بین تیمارهای آزمایشی تفاوت معنیدار داشت - p <0/05 - بطوریکه بیشترین میانگین ناپلی بدست آمده مربوط به تیمار قطع پایه چشمی بود و کمترین تعداد ناپلی در تیمار تزریق سرم فیزیولوژی بدست آمد.
مطابق با این یافتهها محققین با بررسی میانگین تعداد ناپلی بدست آمده در پایان آزمایش دریافتند که، تیمار قطع پایه چشمی نسبت به تیمارهای تزریقی از وضعیت مطلوبتری برخوردار هستند - آکتاز و کومولو، . - 2005 اگرچه تزریق هورمون میتواند منجر به تحریک تخمریزی و تولید ناپلی شود اما باید توجه داشت که این تحریک پذیری موقتی است
