بخشی از مقاله
چکیده
خشکی یکی از فاکتورهاي بسیار مهم و مؤثر بر رشد و نمو گیاهان می باشد که سبب تغییرات فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی زیادي در گیاهان میگردد .کمبود آب آبیاري در مواقعی از سال که گیاه در حالت رشد و نمو است، اجتناب ناپذیر بوده و مهمترین مانع بر سر راه تولید محصولات زراعی به حساب میآید. در این میان مدیریت تنش آبی در شرایطی که مقدار محدودي آب دراختیار است، از اهمیت زیادي برخوردار خواهد بود.
در شرایطی که حجم مخازن ذخیره آب کشاورزي مشخص است، میتوان با اعمال روشهاي مدیریتی، تنش آبی را در موقعی از رشد گیاه اعمال نمود که حداقل کاهش محصول در مزرعه صورت گیرد. کدوي دارویی - Cucurbita pepo convar. pepo var. styriaca - ، گیاهی است علفی، یکساله از خانواده کدوئیان که بومی مناطق در جنوب شرقی اتریش بوده و از گیاهان دارویی بسیار ارزشمند در صنایع داروسازي کشورهاي توسعهیافته میباشد. یکی از پارامترهایی که بر عملکرد کمی و کیفی کدوي دارویی مؤثر است، میزان آبیاري میباشد.
در این پژوهش اثر تنش آبی در شرایط مزرعه و با بافت خاك سیلتی لومی رسی با توجه به شرایط منطقه و در 3 سطح 100، 80و 60 درصد نسبت به ظرفیت زراعی مزرعه، در مرحله نهایی رشد مورد آزمایش قرار گرفت. آزمایش در قالب فاکتوریل بر اساس طرح بلوك کامل تصادفی در ردیفهاي جوي پشتهاي به طول 8 متر و با سه تکرار انجام گردید.
نتایج بدست آمده از تعیین وزن هزار دانه کدو پوست کاغذي نشان داد که اثر کم آبیاري - تیمار شاهد - در مقایسه با تیمار 60 درصد نیاز آبی در سطح 1 درصد معنیدار و تیمار 80 درصد نسبت به تیمار 60 درصد، در سطح 5 درصد معنیدار میباشد. اما براي تیمار شاهد و تیمار 80 درصد عدم معنی داري بدست آمد. با این نتایج کم آبیاري در مرحله نهایی رشد کدو پوست کاغذي در سطح 80 درصد جهت کاهش آب مصرفی توصیه می-گردد.
-1 مقدمه
گیاهان دارویی، گیاهانی هستند که "مواد موثره "موجود درآنها به صورت مستقیم یا غیرمستقیم اثر درمانی دارند و به عنوان دارو به کار می روند. در این میان گیاه کدو تخم کاغذي از جمله گیاهانی است که از دیرباز مورد توجه بشر بوده است. با اینکه از گذشته بسیار دور مصارف خوراکی این نوع کدو مرسوم بوده است، ولی بعدها به اثر دارویی آن پی برده شد. اولین بار در بین سالهاي 1963- 1863 از دانههاي این گیاه به عنوان یک داروي سمی در درمان انگلهاي روده اي - کرم نواري و کرم هاي گرد - استفاده شد.
بعدها با پیشرفت علم پزشکی و شناخت بیشتر اثر درمانی این گیاه، پزشکان نخست در درمان مشکلات دستگاه ادراري، شب ادراري در کودکان، التهابات و سنگهاي مثانه از این گیاه مدد جستند. امروزه از دانههاي این گیاه به واسطه وجود مواد موثره حائز اهمیت نظیر بتاسیتوسترول، اسیدهاي چرب و ویتامین E براي تولید دارو و در درمان بیماريهاي نظیر تورم پروستات و سوزش مجاري ادرار استفاده می شود
کدوي تخم کاغذي به خانواده Cucurbitaceae - کدوییان - تعلق دارد، که حداقل داراي تعداد 119جنس و 825 گونه است. درداخل این خانواده تنوع ژنتیکی زیادي وجود دارد. گیاهان این خانواده شامل گونههاي یکساله و چند ساله، علفی و چوبی، معمولا داراي ساقه هاي بلند و پیچک دار هستند. این خانواده از نظر شیمیایی حاوي ترکیبات تري ترپن هاي تتراسیکلیک، ساپونین ها، اسیدهاي چرب، فیتوسترول ها، پروتئین ها و مواد معدنی - مس، سلنیوم و غیره - هستند
شرایط محیطی بندرت در وضعیت بهینه قرار دارند، به طوریکه گیاهان بتوانند به پتانسیل ژنتیکی و عملکرد مطلوب خود دست یابند. گیاهان تنش هاي مختلفی را بواسطه عوامل زنده و غیر زنده تجربه می کنند که این تنش ها می توانند فرآیندهاي فیزیولوژیک و رشد گیاهان را مختل کن . دن در نتیجه گیاهان تحت تنش دچار کمبود عملکرد می شوند. گیاهان نسبت به تنش هاي غیر زنده واکنش نشان می دهند و این واکنش بستگی به زمان وقوع و همچنین طول دوره تنش دارد. خشکی اغلب جدي ترین تنش غیر زنده است که رشد و تولید گیاهان را کاهش می دهد و کمبود آب یکی از مهم ترین عوامل بازدارنده رشد گیاهان بویژه در شرایط بدون آبیاري است.
با وجود اینکه آب از فراوانترین ترکیبات روي زمین می باشد و دو سوم از سطح زمین را آب فرا گرفته، اما در بخش عمده اي از جهان کمبود آب عامل محدود کننده ي تولید محصولات کشاورزي شناخته می شود. گیاهان با ایجاد تغییرات مورفولوژیک و فیزیولوژیک قادرند در مناطقی که بارندگی ناکافی و رطوبت خاك اندك است به حیات خود ادامه دهند. خسارت ناشی از تنش آب در ارتباط با اثرات زیان بار پسابیدگی بر پروتوپلاسم است. یکی از اولین اثرات کمبود آب کاهش رشد رویشی است.
با این حال کاهش رشد برگ ها در شرایط تنش گاهی به نفع گیاه تمام می شود، چرا که با کاهش سطح برگ تعرق گیاه نیز کاهش می یابد و از خسارت شدید کمبود آب آسیب نخواهد دید. فتوسنتز نیز حساسیت زیادي به تنش آب دارد. تشخیص اولیه تنش کمبود آب در برگ ها از راه تاثیر آن در فتوسنتز صورت می گیرد
قسمت اعظم ایران در قلمرو آب و هواي خشک جهان قرار دارد. با توجه به وجود نوسانات شدید در بارش هاي مناطق مختلف کشور، وقوع خشکسالی هاي ضعیف تا شدید در کشور امري اجتناب ناپذیر محسوب می شود، وقوع این خشکسالیها اثر زیانباري را بر بخش هاي کشاورزي و اقتصادي کشور تحمیل می کند. بنابراین بخش کشاورزي با مصرف بیش از90 درصد از آب مصرفی کشور، در هنگام خشکسالی بیشترین آسیب را خواهد دید. لذا کشت گیاهان مقاوم به خشکی و شوري اهمیت به تحقیقات و پژوهش هاي مربوطه در کشور باید در اولویت قرار گیرد. تحقیقات در رابطه با تاثیر رژیم هاي رطوبتی بر گیاهان مختلف هر منطقه، امکان استفاده بهتر از امکانات بخش کشاورزي را میسر نموده و موجب افزایش بازده تولید در مناطق خشک و ین مه خشک کشور می گردد.
نظر به اهمیت جهانی و بویژه ملی گیاهان دارویی و اجتناب ناپذیر بودن وقوع تنش کم آبی براي گیاهان و همچنین عدم وجود گزارشات کافی علمی در مورد اثرات تنش خشکی بر جنبه هاي فیزیولوژیک گیاه کدو تخم کاغذي، مطالعه حاضر جهت بررسی تاثیر سطوح مختلف آبیاري در مرحله نهایی بر برخی صفات فیزیولوژیک، عملکرد کدوي تخم کاغذي انجام گرفت
کدوي تخم کاغذي از یک واریته خاص در بین زیر گونه هاي Cucurbita pepo subsp. Pepo است، که براي اولین بار در نیمه اول قرن 19 در منطقه "استریا" کشور اتریش شناسایی شد، که به آن کدو تخم کاغذي استرین یا Cucurbita pepo convar. pepo var. styriaca نیز گفته می شود. بر اساس شواهد باستان شناسی، این گیاه در حدود هزار و چهارصد سال پیش توسط بومیان مکزیک و امریکاي شمالی کشت می شده است. این گیاه از قرون شانزدهم یا هفدهم میلادي به بعد به اروپا آورده شد و بعد از نیمه دوم قرن هیجدهم میلادي به طور گسترده مورد کشت و کار قرار گرفت
-2 گیاهشناسی کدوي تخم کاغذي
کدوي تخم کاغذي 1متعلق به خانواده کدوئیان ،2راسته کوکوربیتالها، زیر خانواده کوکوربیتیوایده ، طایفه کوکوربیته و زیر طایفه کوکوربیتینه می باشد. این گیاه در گروه بندي کدوها، در گروه پامپکین ها قرار می گیرد. این کدو از واریته هاي کدوي مسمایی است. کلمه پامپکین داراي ریشه یونانی می باشد که به معنی "ملون بزرگ" ذکر شده است. در زبان فرانسه - پیمپون - نام داشته و بعد به پامپیون تغییر یافت که معنی آن "خوردنی پخته شده توسط خورشید یا خوردنی رسیده" می باشد.
پژوهشگران معتقدند کدوي تخم کاغذي بر اثر یک جهش ژنتیکی طبیعی بوجود آمده است. این گیاه داراي 20 جفت کروموزم می باشد - . - 2n =40 و گیاهان متعلق به جنس کوکوربیتا اگرچه با هیچ یک از جنس هاي دیگر این خانواده مانند هندوانه، خیار و خربزه نمی توانند تلاقی داشته باشند، اما گونه هاي این جنس با کوکوربیتا موشاتا 9می تواند تلاقی یابد، اما لقاح آن با کوکوربیتا ماکسیما 10ممکن نیست و در صورت امکان بذور ایجاد شده عقیم و فاقد قوه نامیه می باشند. گیاه کدو تخم کاغذي - نام ها دیگري آن کدوي بذر برهنه، کدو پوسته کاغذي، کدو دانه روغنی، کدو استرین و کدوي دارویی می باشد - از جمله گیاهانی است که از دیر باز مورد توجه بشربوده است.
گیاهان این خانواده شامل گونه هاي یکساله و چند ساله، علفی و چوبی و معمولا داراي ساقه هاي بلند و پیچک دار هستند. این خانواده از نظر شیمیایی داراي تري ترپن هاي تتراسیکلیک، ساپونین ها، اسیدهاي چرب، فیتوسترول ها، پروتئین ها و مواد معدنی - مس، سلنیوم و غیره - هستند. کدوي دارویی یک گیاه یکساله است که در دهه ها ي اخیر وارد فلور گیاهی یا ران شده و در مناطق مختلفی کشت می شود. این گیاه بر اثر موتاسیون طبیعی که منجر به تغییرات شگرف مورفولوژیک در ساختار بذر شد پدید آمد.
این تغییرات نتیجه جهش یک ژن منفرد است که منجر به ایجاد یک پوسته بیرونی نازك شد که به میزان زیادي تولید روغن از این گیاه را آسان کرد. در این بذرها میزان لیگنین و سلولز در بافت هاي هیپودرم، اسکلرانشیم و پارانشیم پوشش بذر کاهش یافت، که منجر به ایجاد یک پوشش کاغذي نازك وتقریبا مات شد - عبادي و همکاران، . - 1386 برگ آن درشت و به رنگ سبز روشن و پنج لبی است که توسط دمبرگ طویل و کرکداري به طول 25 تا 30 سانتی متر به ساقه متصل می شود. گیاه یک پایه است ولی گلهاي نر جدا از گل هاي نر روي گیاه قرار می گیرند. گلها زرد رنگ و پنج لبی است. گلهاي ماده کوتاهتر از گلهاي نر هستند.
ابتدا گلهاي نر به صورت دسته اي و سپس گلهاي ماده به طور جدا از هم ظاهر می شوند. میوه گوشتدار، درشت و کروي شکل و یا کم و بیش کشیده است. شکل میوه از اختصاصات گونه اي محسوب می شود. میوه هاي رسیده به رنگ زرد یا سبز- زرد هستند. داخل هر میوه 400الی 500 عدد دانه وجود دارد. رنگ دانه سبز تیره یا سبز زیتونی است. طول دانه 15 تا 20 به پهناي 8تا 10 و ضخامت آن 2/5 تا 3 میلی متر است. اطراف دانه را پوشش شفاف و ظریفی احاطه می کند. وزن هزار دانه 200تا 210گرم است.
دانه آن حاوي 40 تا 60 درصد روغن می باشد. مهمترین اسید چرب تشکیل دهنده ي روغن اسید لینولئیک - 45تا 50درصد - میباشد. روغن همچنین شامل مواد ارزشمندي مانند ویتامین E - بیش از 30 میلی گرم - ، فیتوسترول و پروتوکلروفیل می باشد. دانهها کدوي دارویی حاوي مواد مؤثره مختلفی است که از آن داروهایی مانند پپونن و پپوستر نی تولید می شود. دانه ها منبع سرشاري از پروتئین و روغن هستند. دوره رویش این گیاه متفاوت است و به رقم و شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد و بین 120تا 140روز می باشد.
