بخشی از مقاله
چکیده
آب مهمترین سرمایه ملی است که جایگزینی برای آن وجود ندارد و امروزه صرفهجویی و استفاده بهینه از منابع آبی ضرورت بسیار دارد. نظر به این که آب از اهمیت حیاتی برای هر جامعه برخوردار است، طرحهای آبرسانی نیز به تبع آن از اهمیت شایانی برخوردار بوده و از جمله طرحهای با اولویت اول هر منطقه میباشد. به منظور یکسانسازی و ارتقای سطح کیفی طرحهای آبرسانی توأم با حداقل ساختن هزینهها و مسایل اقتصادی، استفاده ازضوابط، معیارها و استانداردهای مرتبط و همچنین اعمال مدیریت پروژه اجتناب ناپذیر و ضروری است. از اینرو در این تحقیق ضمن بررسی ادبیات موضوع در حوزه موردنظر، علل تأخیرات در یکی از پروژههای انتقال آب کشور را مورد بررسی قرار داده، سپس به شناسایی و طبقه بندی علل مربوطه از دیدگاه برخی از عوامل درگیر در این طرح پرداخته و در انتها راهکارهایی برای بهبود این وضعیت پیشنهاد شده است.
واژگان کلیدی: طرحهای آبرسانی، تأخیرات، پروژه سامانه انتقال آب
مقدمه
یکی از واقعیتهای موجود در عرصه سازندگی کشور این است که بسیاری از پروژههای عمرانی در زمان پیشبینی شده اولیه به اتمام نمیرسند. این موضوع به اندازهای رایج و طبیعی شده است که مجریان پروژهها و مشاورین مربوطه برای تعیین مدت اولیه پیمان نیازی به بررسی اصولی و مبتنی بر واقعیت احساس نمیکنند. آمار قابل اعتمادی نیز از طولانی شدن پیمانهای گذشته و زمان اجرای پیمانها در دست نیست. لذا سازمان مدیریت و برنامهریزی نتوانسته است فرمول مشخصی برای، تعیین مدت اولیه پیمان تعیین نماید. - تقیزاده، . - 1387اگرچه بودجه تخصیص یافته به پروژههای عمرانی که خود به پروژههای درون شهری و برون شهری قابل تقسیم است، هر ساله مبلغ چشمگیری را به خود اختصاص میدهد، اما تأخیر در انجام پروژههای عمرانی را می توان به عنوان مشکل اساسی که تقریباً در قریب به اتفاق چنین پروژههایی و به ویژه در کشورهای درحال توسعه نیز قابل مشاهده است، قلمداد نمود.
از این رو مطالعات نسبتا گسترده انجام شده در این حوزه کوشیدهاند تا با شناسایی عوامل مؤثر بر تأخیر در این پروژهها زمینه را برای کاهش هر چه بیشتر آن فراهم نمایند.پروژههای سامانه انتقال آب از جمله بزرگترین پروژههای عمرانی کشوری است که سالیانه مبالغ قابل توجهی از بودجه عمرانی کشور را به خود اختصاص میدهند. علیرغم اشتغالزایی فراوان این طرحها، به علت طولانی بودن مدت انجام آنها عوامل متعددی اجرای موفق آنها را تهدید نموده و همواره باعث عدم حصول اهداف برنامهریزی شده در این طرحها - اتمام به موقع و مطابق با هزینه و کیفیت پیشبینی شده - گشته است. بررسی، شناسایی و ارائه راهکارهایی برای رفع علل نامبرده عواید قابل توجهی را برای اقتصاد کشور به دنبال خواهد داشت. از اینرو در این تحقیق ضمن بررسی اجمالی علل تأخیر در سایر پروژههای عمرانی، به بررسی علل افزایش زمان و تأخیر در یکی از سامانههای انتقال آب کشور میپردازیم.
ادبیات موضوع
طرحهای عمرانی در نظام اقتصادی و بودجهبندی کشور از اهمیت بالایی برخوردارند و بخش عمدهای از بودجه مملکت را نیز به خود اختصاص میدهند، لذا وجود هرگونه تأخیر و نیز کندی در پیشرفت پروژهها میتواند ضرر و زیان فراوانی به منابع مالی و فیزیکی کشور وارد نماید. هرگونه تأخیر در اجرای برنامه توسعه و عدم بهرهبرداری از پروژههای عمرانیدقیقاً مصداق" اتلاف منابع" است. مهمترین منبع ملی که در این راستا از دست میرود، عامل"زمان" است، زیرا در اجرای طرحها یا پروژههای عمرانی، زمان یک تنگنا و محدودیت محسوب میشود که از دست دادن آن میتواند برای پروژه بسیار گران تمام شود. همچنین در دنیای پر شتاب امروز زمان با ارزشترین سرمایه ملتهاست.
با توجه به اهمیت موضوع، مطالعات متعددی درا ین خصوص انجام شده است که در هر کدام، از زوایای مختلفی علل تأخیر را مورد بررسی قرار دادهاند. طبقهبندیهای متفاوتی در این خصوص عنوان شده که در ادامه برخی از مطالعات انجام شده در این مورد ذکر شده است :طی تحقیقی کهصرفاً به افزایش زمان و هزینه پروژههای نیروگاهی و سدسازی هند میپردازد، علل این مساله به چالش کشیده شده است. تأخیرات موجود در این طرحها مطابق جدول زیرمیباشد. - پرچمی جلال، - 1385تأخیرات و افزایش هزینه اتفاق افتاده در این پروژهها بررسی و دلایل اصلی آنها بشرح زیر بیان شده است :
1. عدم انجام تحقیق کافی قبل از نهایی نمودن گزارش فنی پروژه.
2. تغییرات عمده در سیمای طرح مانند:الف - تغییر محل سد.ب - تغییر طراحی فونداسیون سد.ج - تغییر در طراحی سیستم آب بر نیروگاه. د - تغییر در محل نیروگاه و اتاق کنترل. و - تغییر در ظرفیت ژنراتور.
3. تاخیر به علت ناهماهنگی بین دستگاهها.
4. تاخیر به علت مسائل اختیارات مرکزی/ ایالتی.
5. تاخیر به علت تغییر نرخ ارز خارجی.
6. تغییر در پرسنل کلیدی در مراحل طراحی و اجرا.
7. تاخیر درتدارک و تامین تجهیزات به علت:الف - تاخیر در نهایی نمودن اسناد و مناقصه. ب - تاخیرات وابسته به رویه های دولتی ج - فرایند آزاد سازی نرخ ارز توسط دولت هند. 8. تاخیر در تامین تجهیزات ساخت. 9. کمبود سیمان، آهن، سیم جوش، مواد ناریه و غیره.
10. کمبود بخشی از تجهیزات و ابزارآلات ساخت.
