بخشی از مقاله
چکیده
فراهم نمودن مکانهایی که برای جوانان و حتی بزرگترها جذاب باشد، به گونهای که افراد تمایل به گذراندن زمان در آن فضاها داشته باشند و حتی تشویق به کار و ایجاد درآمد شوند ، از جمله راهکارهای ارتقاء بهرهوری مکان و زمان میباشد؛ همچنین با توجه به رشد روزافزون گردشگری و گسترش صنعت توریسم در کشور، ایجاد فضاهایی برای پاسخگویی به این منظور و همچنین ایجاد مکانهایی سالم برای گذراندن اوقات فراغت بیشازپیش موردتوجه قرارگرفته است. لذا پرداختن به موضوع تفریح و برنامهریزی برای پر کردن اوقات استراحت شهروندان امری ضروری است.
در این راستا هدف پژوهش حاضر، بررسی و استخراج عوامل اصلی مؤثر بر ارتقاء سرزندگی در مجتمعهای تفریحی - توریستی میباشد به گونهای کهصرفاً خود آن مکان محلی برای گذران اوقات فراغت ساکنین شهرها و افرادی که در جستجوی آن هستند و تمایل به سفرهای کوتاه در محیطی به دور از هیاهوی شهرها دارند، بعنوان هدف و مقصد باشد. چه بسا بی توجهی به امر اوقات فراغت و تفریح در دراز مدت آثار سوء اجتماعی در ابعاد خانوادهها و جوامع خواهد داشت. این در حالیست که در نظر گرفتن فضاهای تفریحی مناسب موجب برقراری پیوند قویتر افراد خانواده و افزایش بازده افراد در زندگی و محیط کار افراد میشود. بنا بر این شناخت مباحث مرتبط با فضاهای عمومی سرزنده و به دست آوردن عوامل سرزندگی از اهمیت به سزایی برخوردار است.
نتایج این پژوهش نشان میدهد که مجتمعهای تفریحی - توریستی بستر و مامنی برای برقراری روابط عمیق اجتماعی هستنددر این بستر، تجربههای فرهنگی و اجتماعی بسیاری برای افراد وجود دارد. در این مجموعهها فعالیت اصناف، همگانی بودن، دیدارگاه بودن و ... به عنوان مولفههای تاثیرگذار بر روابط اجتماعی شناسایی شدهاند که منجربه حضور مردم در فضا، لذت بردن و تامین آسایش روانی و تبادلات و ارتباطات فرهنگی و اقتصادی میشود؛ از سوی دیگر میتواند زمینهساز محیطی برای ارتقاء تعاملات اجتماعی، برقراری نشاط و پویایی اجتماعی و رشد اجتماعی شهر باشد.
با استناد به مطالعات اسناد و مصاحبههای صورت گرفته و تحلیل محتوای انجام شده ، عوامل مهمی از قبیل : -1 داشتن هویت فضایی، -2 فعالیتهای درون مکانی، -3 آسایش اقلیمی ، - 4 قلمروگرایی، -5 ایمنی و حس امنیت، -6 سازگاری و انطباق، -7 دسترسی پذیری ، -8 تنوع - گوناگونی در سازماندهی فضایی - و -9 ساختار و عوامل زیبائی شناختی فضا، بعنوان مؤلفههای محیطی- فیزیکی مؤثر در سرزندگی افراد در مجتمعهای تفریحی - توریستی شناسائی شدهاند. لذا پیشنهاد میگردد در پژوهشهای آتیو خصوصاً در طراحیها، به عوامل اصلی ذکر شده و ریز عوامل موثر در این زمینه، توجه گردد و گامی موثر در سلامت روانی- اجتماعی افراد باشد.
-1 مقدمه
امروزه صنعت گردشگری یکی از پررونقترین روشهای درآمد زایی برای کشورهای گوناگون به شمار می آید. وجود آثار باستانی و معماری چندین تمدن بزرگ جهان تنها در شهرهای مختلف ایران، زیارتگاههای مهم ادیان مختلف، قالی و صنایع دستی متنوع، اقوام مختلف هریک با آداب، سنن، پوشش، موسیقی، غذا و زبان متفاوت، موزههای مختلف میراث فرهنگی، وجود 6 اقلیم از 8 اقلیم شناخته شده جهان در ایران، وجود همزمان آب و هوای متنوع و مناظر زیبای طبیعی و پوشش گیاهی و جانوری منحصر بفرد در یک مرز، بیابانها و کلوتهای وسیع، مناطق طبیعی حفاظت شده، آبشارها، قناتها چشمههای شفابخش گرم و سرد معدنی، غارهای متنوع طبیعی یا دستکند کوهستانی، آبی و زیرزمینی، جنگلهای باستانی، تالابها، گل افشانها، رودخانهها و دریاچهها، عوارض زمینی متنوع و کانیهای منحصر بفرد، دسترسی به بزرگترین دریاچه جهان همزمان با دسترسی به آبهای آزاد، وجود یکی از بزرگترین سایتهای جانور شناسی - در مراغه - از یک سو و فرهنگ و هنر اعم از شعر، ادبیات، موسیقی، آواز، خطاطی، هنرهای تجسمی و آداب و رسوم ملی امروز ایرانیان از سوی دیگر زمینه غیرقابل رقابتی را برای مردمان این کشور فراهم آورده است که به جرأت می توان گفت که اگر تنها بر این قابلیتها برای جذب گردشگر تکیه کنیم نه تنها اقتصادی پررونق تر از اقتصادی بر پایه نفت خواهیم داشت بلکه ایران را به عنوان کشوری نمونه در جهان شاخص خواهیم کرد. بدیهی است که تنها رونق گردشگری و جهانگردی نیاز به ساخت انواع هتلها و تفرجگاهها را در نقاط مختلف ایجاد می کند.
برای دستیابی به فضاهای سرزنده نیاز است تا ابتدا امکان حضور افراد در فضا را فراهم کرد .برای این منظور باید به طیفی از نیاز های اولیه ی انسانی چون امنیت و راحتی پاسخی به سزا داد.اما برای آنکه مکان جذاب و سرزنده شود،افراد در فضا بمانند و در آن گشت و گذار کنند نیاز به خلق احساسی از لذت است که ناشی از هیجان و به چالش کشاندن افراد در فضاست.از آنجا که سرزندگی فضا وابسته به حضور مردم است،برخی از صاحبنظران با تأکید بر نیازهای انسانی که فرد را به فضاهای شهری می کشاند ، معتقدند محیط هایی که پاسخگوی این نیاز ها باشند محایط های سرزنده ای هستند. برخی دیگر نیز با توجه به کیفیت های مکان - که در واقع برطرف کننده همان نیازهای انساانی اند - راهکار هایی برای طراحی محیط سرزنده ارائه می دهند .
سرزندگی به مفهوم حضور طیف متنوعی از مردم و فعالیت هایشان در عرصه ی عمومی زمینه ساز شکل گیری زندگی غیر رسمی و تنوع انتخااب ،گذران زندگی روزمره و فراغت،تعاملات اجتماعی و زندگی جمعی ،هیجان و نشاط است و به نیاز های اجتماعی انسان پاسخ می دهد .در بخش بعدی این کیفیت به دقت مورد بررسی قرار می گیرد.
-2ضرورت انجام پژوهش
این پژوهش با فراهم نمودن فضاییکه صرفاً خود آن مکان هدف و مقصد باشد و به نوعی اوقات فراغت ساکنین شهرها، افرادی که نمیدانند کجا بروند و تمایل به سفرهای کوتاه در محیطی به دور از هیاهوی شهرها دارند از اهمیت ویژهای برخوردار است. چه بسا بی توجهی به امر اوقات فراغت و تفریح در دراز مدت آثار سوء اجتماعی در ابعاد خانواده و جامعه خواهد داشت. در صورتی که وجود فضاهای تفریحی مناسب سبب پیوند قویتر افراد خانواده و افزایش بازده افراد در محیط کار میشود. لذا پرداختن به موضوع تفریح و برنامهریزی برای پر کردن اوقات استراحت شهروندان ضروری است. بنا بر این شناخت مباحث مرتبط با فضاهای عمومی سرزنده و به دست آوردن عوامل سرزندگی از اهمیت به سزایی برخوردار است.
ماهیت ایجاد مجموعه های تفریحی بر مبنای فرضیه های زیر است:
- مجتمع توریستی تفریحی سرزنده در ارتقاء سرزندگی افراد موثر است.
- عوامل فیزیکی معماری فضا در ارتقاء سرزندگی مجتمع تفریحی توریستی تاثیر گذار است.
- در طراحی کالبدی مجتمع تفریحی توریستی مؤلفه های سازنده سرزندگی تاثیر گذار است.
- طراحی معماری باعث ایجاد فضایی جهت برقراری تعاملات انسانی سازنده با هدف رشد و تعالی فرهنگ عمومی میشود.
-1-2 اهداف مشخص تحقیق
-1 خلق فضایی برای گذراندن فراغت و ایجاد سرزندگی در افراد
-2 جذب گردشگر و احیای صنعت گردشگری
-3 افزایش رفاه و پیشرفت و توسعه
-4 بیان فرهنگ و ارتقاء بوم گرایی
-5 ایجاد و رونق اقتصاد با توسعه توریسم.
-6 معرفی مؤلفه های یک فضای تفریحی و توریستی سرزنده
-7 آشنایی با مفهوم سرزندگی
-8 اولویت بندی نقش مؤلفه های سرزندگی در موفقیت یک عرصه تفریحی و توریستی
-3 مبانی پژوهش فراغت:
فراغت عبارتست از وقت آزادی که پس از انجام وظایف و اعمال مهم زندگی بدست می آید به عبارتی برخی معتقدند اوقات فراغت، زمان هایی هستند که پس از انجام کار و شغل روزانه باقی می ماند واکثراً در ارضای نیازهای روحی و طبیعی بدن می گذرد.
طبیعت:
طبیعت خود انسان و همه چیزهای قابل درک برای اوست اما در یک تعریف عامیانه تر طبیعت، سرپناهی است پر از زیبایی و همزمان لطیف و هم خشن و پر از آرامش و هیجان وعظمت، که انسان همواره دوست داشته به آن پناه برد و مدت زمانی را در دامان آن بگذراند.
گردشگری - توریسم - :
توریسم به طور کلی به عنوان مسافرت تفرجی در نظر گرفته می شود. هرچند که در سال های اخیر شامل هرگونه مسافرتی که شخص به واسطه آن از محیط کار یا زندگی خود خارج شود.
تعریف سرزندگی
فرهنگ عمید در تعریف معنای واژه »سرزنده… آن را سرحال،سرخوش، شادمان و با نشاط معنای کرده است. - عمید، - 1369 رابرت کوان در دیکشنری شهرسازی »سرزندگی…*را سازگار نمودن برای زندگی، با فراهم نمودن کیفیتی خوب و مناسب از زندگی؛ به وجود آوردن مکانی خوب جهت زندگی تعریف کرده است. - کوان، - 2005 واژه ی دیگری که رد معنای سرزندگی در متون شهری استفاده می شود،ویتالیتی است. این واژه در دیکشنری شهرسازی این چنین تعریف شده است: نماد مراکز شهری موفق است.
سقراط در قرن پنجم قبل از میلا گفته است :هدف اصلی از ایجاد شهر تامین نشاط و خوشبختی است
