بخشی از مقاله
چکیده
معنویت در محیط کار ، از مفاهیم جدیدی است که در سالیان اخیر در ادبیات مدیریت و کسب و کار ظهور کرده است. دنیای غرب که در چهارصد سال گذشته سعی در جدایی امور دنیوی و معنوی داشته است ، اکنون در جست و جوی یکپارچگی آنهاست. تکامل تاریخی در حوزه مدیریت و سازمان، به تازگی تحت تأثیر نیروی قدرتمندی قرار گرفته است، نیرویی که اگر به درستی هدایت و اداره شود، توانایی لازم را برای دستیابی به ژرفاترین تشریک مساعی، نه تنها در زمینه های حرفه ای آن، بلکه برای انسانیت تمام عیار دارا می باشد.
رشد سریع مفهوم معنویت 1 در محیط کار وکاربردهای آن ، برای رهبران سازمان ، مدیران منابع انسانی و کارکنان اهمیت فراوانی دارد. هنگامی که معنویت در محیط کار موجود باشد، سعادت و خلاقیت فردی ، هماهنگی سازمانی ،اعتماد واحترام را افزایش می دهد . اگرچه دنیای امروزی توانسته به پیشرفتهای علمی وتأمین رفاه نسبی دست یابد اما هنوز موفق به پیشبرد اخلاق بشر نشده است.
سازمانها نیز به دلیل خلاءهای اخلاقی وباطنی که در خود احساس کردند وهمچنین برای پیوند دادن دنیای سنتی با دنیای نوین به دنبال شکل دهی وتوسعه رویکردهای معنوی می باشند.در این مقاله ابتدا ادبیات این مفهوم مرور شده وسپس به ذکر مزایا و نتایج عدم توجه به معنویت در سازمان پرداخته شده است.همچنین به عواملی که موجب تقویت معنویت وروحانیت در سازمان میگردد، اشاره گردیده است. درنهایت به این نتیجه میرسیم که بروز رفتار شهروندی سازمانی در بین کارکنان یک سازمان، باعث افزایش معنویت در محیط کار آن سازمان و نیز افزایش هوش معنوی در کارکنان آن سازمان خواهد شد.
شایان ذکر است که منابع فارسی محدودی به بحث درباره معنویت در محیط کار پرداخته اند واکثراً مباحث مربوط به این موضوع درقالب موضوعات مشابه و به صورت مقاله ارائه گردیده است.
.1 مقدمه
گسترش معنویت در محیط کارمقدمه ونقطه آغازتوسعه سازمانی به شمار میرود. کسب وکارها در قرن بیست یکم برمعنویت کارکنان در محیط کارتوجه بسیاری دارند. اهمیت رو به رشد مسأله معنویت در محیط کار این است که کارکنان علاقه زیادی دارند تا معنویت را علاوه بر زندگی شخصی ، در محیط کار و دیگر سطوح زندگیشان تجربه کنند . پاسخ دیگر منفعتی است که تشویق به معنویت برای سازمان ها درپی دارد. دامنه این منافع می تواند از ارتقای خلاقیت فردی تا تعهد بر اهداف سازمانی گسترش یابد . قرن بیست و یکم برای نیروی کار فعلی با ابهام زیادی همراه است.
ازطرفی فناوری اطلاعات و جهانی شدن نیز سازمان ها را وادار به افزایش انعطاف پذیری خود می کند. از این رونظریه پردازان معاصر معتقدند که کسب وکارها رویه تفکر و عمل را تغییر خواهند داد. در چنین شرایطی توسعه مفاهیمی با ابعاد جدید که معنویت در رأس آن قرار دارد، احساس می شود. عصری که در آن زندگی می کنیم ، عصر پیچیدگی و تغییر است. سازمانها در چنین عصری همواره درلبه بی نظمی قرار دارند.طی چهارصد سال گذشته ، غرب بین دنیای بیرونی و دنیای درونی تفاوت قائل شده است و فعالیتهای دنیوی را از اموری مثل مذهب، معنویت و عرفان در کار جدا کرده است .
این اقدام از یک سو سبب پیشرفت علوم و فن آوری های مختلف وافزایش رفاه زندگی ، ظهور دموکراسی ها و حاکمیت قانون و .. شده است اما از سوی دیگر بشر را از جهات بسیاری از والاترین جنبه های وجود انسانی اش جدا کرده است . در حقیقت به سهم روح و نیازهای درونی انسانها توجه نشده است.
ورود مفاهیمی همچون اخلاق ، حقیقت ، باوربه خدا یا نیرویی برتر، درستکاری ،وجدان ،رادمردی وگذشت ،اعتماد ، بخشش ،مهربانی ،احساسات ،ملاحظه ،معناجویی در کار،همبستگی با همکاران ،تشویق همکاران ،احساس صلح ، هماهنگی ،نوع دوستی و... به پژوهش ها و اقدامات مدیریتی و کسب وکار حکایت از ظهور پارادایم جدیدی دارد.
به عقیده بسیاری از محققان این پارادایم جدید محیط کار که بر گرفته از فیزیک کوانتوم ،علوم سانتیرتیک ،نظریه آشوب ، علوم شناختی مذاهب و آیین های شرقی و غربی می باشد ، ودرواقع عکس العملی به پارادایم خشک و مکانیستی مدرن است ، پارادایم معنویت می باشد .یکی از دلایل اهمیت معنویت به دلیل تأثیر گذاری آن بر اثربخشی سازمان است.
.2 تعریف معنویت در محیط کاری
قبل از هرچیز باید این نکته را ذکر کرد که معنویت در کار با معنویت در محیط کار متفاوت است. معنویت در کار به جنبه های فردی ومعنویت در محیط کار به جنبه های سازمانی آن اشاره دارد. یک محیط کار می تواند به عنوان یک محیط معنوی دوستانه درنظرگرفته شود که بوسیله کار معنی دار پرورش یافته است ودرمتن جامعه جای گرفته است . تعریف ارائه شده توسط - duchon & ashmos - عبارتند از: زندگی باطنی ،کار معنی دار واجتماعی .
- - mitrof & denton گزارش داده اند که کارکنان درمحیط کار می توانند بین مذهب ومعنویت تفاوت قائل شوند وعقیده براین است که معنویت یک موضوع مناسب در محیط کارمی باشد البته زمانی که مذهب وجود نداشته باشد. معنویت در کار بیشتر به جنبه های فردی و معنویت در محیط کار بیشتر به جنبه های سازمانی اشاره دارد .
تعاریف متفاوتی برای معنویت ذکرشده است اما دریک تعریف جامعتر، معنویت را کوششی برای پیدا شدن حساسیت به خود، دیگران، محیط طبیعی وخدا که درون وفراسوی این کلیت است، دانسته اند. هم چنین معنویت در کار تلاش در جهت ایجاد حساسیت نسبت به ارتباط فرافردی، درون فردی، میان فردی و برون فردی در زندگی کاری به منظور بالندگی شخصی دررسیدن به تعالی انسانی می باشد.این تعریف در برگیرنده تمام ابعاد وجودی انسان می باشد.
امروزه کارکنان سازمان هایی را برای کار انتخاب می کنند که صرفاً جهت گذراندن زندگی خود نباشد بلکه آنهارا در شناختن کامل خود در کار یاری نماید. یافتن ارتباط بین آنچه انجام می دهند با آنچه که باید انجام دهند واینکه آنها چه کسانی هستند .کارکنان درسازمان به دنبال چیزی بیش ازارضای نیازهای مادی هستنداین. دیدگاه در اسلام معمولاً درقالب اخلاق کار اسلامی مطرح می شود.اخلاق کار اسلامی ،مسلمانان را به تعهد بیشتربه سازمان ،همکاری، مشارکت، بخشش، مشورت و گذشت تشویق می کند.
معنویت در سازمان قاعده نوپدیدی است که میتواند نیروی قدرتمند وژرف را برای زندگی افراد به ارمغان آورد.این نیروی قدرتمند زمانی حاصل میشود که زندگی کاری با زندگی معنوی کارکنان پیوند بخورد. ورود معنویت در سازمان به کارکنان این توانایی را می دهد تا چشم انداز یکپارچه تری را در زمینه سازمان، خانواده وجامعه خود به دست آورند.
.3 علل رشد علاقه مردم به معنویت در محیط کار از نظر اشمس و دوچن
.a کوچک سازی، مهندسی مجدد و تعلیق از کار به طور وسیع در دو دهه گذشته که سبب شد محیط کار بویژه درغرب به محیطی نامناسب برای کارکردن تبدیل شود؛
.b این حقیقت که محیط کاری به طور فزاینده ای برای اکثر مردم به عنوان منبع اولیه همبستگی ادراک می شود . دلیل این امر کاهش روابط با خانواده، همسایه ها، مراکز مذهبی وگروه های مدنی می باشد؛
.c دسترسی و کنجکاوی بیش تر نسبت به فلسفه ها، فرهنگها، و آیین های شرق آسیا، مانند ذن بودیسم، کنفسیوسیسم، که مراقبه را تشویق می کنند وبر ارزش هایی از قبیل وفاداری گروهی، جست و جوی معنویت در هر اقدام و ...تأکید دارند؛
.d افزایش جمعیت، مسن شدن جمعیت دنیا، احساس عدم اطمینان و نزدیکی بیش تر به مرگ، و در نتیجه تمایل به تعمق بیش تر درباره معنای زندگی؛
.e افزایش فشار رقابت جهانی که سبب شده است تا رهبران سازمانی درک کنند که خلاقیت کارکنان باید پرورش یابد.
سایر دلایل عبارتند از:
ورود به هزاره جدید، افزایش جست و جو برای معناخواهی در کار، جست و جوی ثبات در دنیای بی ثبات امروزی، حرکت به سمت زندگی کل گرا، مشارکت بیش تر زنان در محیط های کاری، حرکت کشور های توسعه یافته از نیاز های جسمی به نیاز های فکری و... .
.4 مزایایی که معنویت کاری برای سازمان می توانند داشته باشند
یکی از حوزه های مدیریت که میتواند استفاده زیادی از معنویت داشته باشد، مدیریت تغییر سازمانی است که هدف آن کمک به تغییر رفتار افراد در سازمان ودر نتیجه کسب اهداف عملکردی به صورتی اثربخش وسریع است.
