بخشی از مقاله
چکیده :
JIT سیستمی جامع برای کنترل موجودیها است. در این سیستم هیچ موجودی مواد اولیه¬ای خریداری نمی¬شود و محصولی ساخته نمی¬شود مگر در هنگام ضرورت.این سیستماساساٌ بر کاهش هزینه¬ها از طریق حذف موجودیهای انبار تمرکز دارد.سیستم Just In Timeیکی از پیشرفته ترین سیستم های برنامه ریزی است که در صدر هرم سیستمهای نوین برنامه ریزی و کنترل تولید قرار گرفته است.در نهادهای عمومی نیز تدارکات به عنوان قسمتی مهم در سازمان است که در جهت گام برداشتن در راستای اهداف دولت نقش بسزایی دارد. به همین علتگاهاً تا %60 بودجه را به خود اختصاص می دهد.
به هرحال پیوسته یک نگرانی بالقوه پیرامون زمان اجرای تدارکات در موسسات دولتی وجود دارد. این مطالعه به بررسی عواملی می پردازد که برای اجرای به هنگام تدارکات در موسسات عمومی اثرگذاراست. به استناد مطالعات انجام شده عوامل موثر بر اجرای JIT در نهادهای مختلف , متفاوت است .عوامل لحاظ شده دراین مطالعه بدین شرح است : زمان هدایت شده ، فرآیند تدارکات دیده شده ، امور حرفه ای و حمایت های مدیریت.زمان های هدایت شده طولانی ، رویه های فراهم نمودن تدارکات, امور غیرحرفه ای وجنبه های مدیریتی بعنوان دلایل اصلی اجرای کند JIT در نهادهای عمومی می باشد.
بنابراین نیاز است که بیش از پیش مورد تاکید واقع شوند. این امر می تواند با کاهش دوره های فروش کل, بهبود ارتباطات با استخدام و آموزش حرفه ای کارکنان قسمت تدارکات وتغییر روش های سرمایه گذاری در حیطه عملی تحقق پیدا کند. مدیریت باید به پذیرش و حمایت از اجرای JIT بپردازد زیرا منجر به کاهش هزینه های امورتجاری ارزشهای افزوده برای دستیابی به داراییها در راستای رسیدن به اهداف ونگرش ها در طراحهای استراژیک می شود. از سوی دیگرنهادهای عمومی به درگیر کردن کارمندان برای اهداف وصول خدماتی پرداخته و این امر منتج به افزایش بهره وری می شود.
مقدمه :
امروزه به لحاظ محدودیت های اقتصادی ، توسعه و پیچیدگی بازارها ، استفاده بهینه از منابع در دسترس ، شناخت و پاسخگویی به موقع به خواسته های مشتری در بخش های مختلف بازار به امری اجتناب ناپذیر تبدیل گردیده و سازمانها را بر آن داشته تا با حذف ساختارها و روشهای کار سنتی ، سهم خود را در بازار حفظ نمایند . سیستم تولید به موقع که نخستین بار توسط تانیچی اونو در شرکت تویوتا به کار گرفته شد یکی از همین سیستم ها است که به سرعت مورد توجه سایر شرکتهای ژاپنی قرار گرفت و با توجه به یکسان بودن فرهنگ خاص مورد نیاز این سیستم در اکثر شرکتهای ژاپنی اجرا گردیده و توسعه یافت .
اما با گذشت حدود سه دهه از معرفی این نظام و علیرغم تلاشی که اکثر سازمانهای غیر ژاپنی در جهت بکارگیری اصول این نظام صرف کردند ، به دلایلی که درباره ی ایران هم صادق است ، یعنی برداشت و تعاریف پراکنده اصول و نظریات این سیستم ، توسعه و اشاعه آن از رشد قابل ملاحظه ای برخوردار نبوده و اکثر افراد آنرا تنها برنامه ای برای کنترل موجودی تلقی می نمایند .در حالی که حذف موجودی اضافی انبارها تنها یکی از اصول مورد اشاره و توجه این نظام می باشد .
از دیگر فواید این سیستم می توان به کاهش قابل توجه کار درجریان ساخت ، زمان تحویل محصول به مشتری ، فضای مورد نیاز ، ضایعات ، زائدات و دوباره کاری ، افزایش در بهره وری ، بهبود روابط با عرضه کنندگانی که بهتر و موفق تر هستند و نیروی کار دارای انگیزه ، راضی و با نشاط تر اشاره کرد.
در دهه اخیر رویکردهای قراردادی زیادی در رابطه با تدارکات جهت جایگزین کردن رویکردهای متغییر که موجب متلاطم شدن روشهای حسابداری می شود پیشنهاد شده اند.نهادهای عمومی اغلب بعنوان خریداران بزرگ که به دارای بودجه های چشمگیر هستند توجه خاصی به کاهش هزینه تدارکات نشان داده اند.در کشورهای درحال توسعه تدارکات عمومی بصورت فزآینده ای در رابط با وصول خدمات ، ضروری شناخته شده که درصد بالایی از هزینه کل را به خود اختصاص می دهد. هر چند میانگین جهانی این نسبت 12تا20درصد عنوان شده است. این امر شاید ناشی از میزان پاسخگویی و البته حمایت های بلند مدت رده های مدیریتی است.کشورهای توسعه یافته وکمتر توسعه یافته به ایجاد اصلاحاتی در زمینه تدارکات از جمله مقررات و قوانین پرداخته اند .
تعریف : JIT
JIT ، موضوعی است که افراد مختلف تفسیرهای متفاوتی از آن داشته¬اند. در بسیاری از نوشته¬ها از JIT به عنوان تکنیکی در کنترل موجودیها یاد شده است. بعضی، آن را نگرشی نو به تولید و برخی دیگر، از آن به عنوان نوعی فلسفه و تفکر یاد کرده¬اند. برخی از نویسندگان نیز آن را یک استراتژی دانسته¬اند. همچنین JIT از نظر اینکه باعث افزایش کیفیت و کارایی می¬شود یک رویکرد مدیریت تکنیکی و از این جهت که باعث کاهش ضایعات می¬شود، یک رویکرد مدیریت عملیاتی و به این دلیل که یک مفهوم تولید جامع است رویکرد استراتژیک نامیده می¬شود.
JIT ، سیستمی جامع برای کنترل موجودیهای تولید است. در این سیستم هیچ موجودی مواد اولیه¬ای خریداری نمی¬شود و هیچ محصولی ساخته نمی¬شود؛ مگر در هنگام ضرورت. این سیستماساساٌ بر کاهش هزینه¬ها از طریق حذف موجودی¬های انبار تمرکز دارد.با توجه به مطالب فوق¬الذکر، اگر بخواهیم یک تعریف جامع از JIT ارائه دهیم باید بگوییم: » JIT تفکر و نگرشی نوین در اداره سازمانهای صنعتی است که اصول، روشها و تکنیکهای برخاسته از آن، حذف کامل و جامع اتلاف و افزایش بهره¬وری را در تمامی فعالیتها اعم از داخل و خارج سازمان دنبال می¬کند.JIT « امروزه به معنی » تولید با حداقل اتلاف« نیز به کار می¬رود. منظور از اتلاف، تمامی فعالیتهایی است که موجب مصرف منابع می شود ولی ارزشی برای مشتری ایجاد نمی نماید.
تاریخچه ی : JIT
تولید به موقع یک فلسفه ی مدیریت ژاپنی است که از اوایل دهه ی 1970 در بسیاری از مؤسسات تولیدی ژاپن مورد استفاده قرار گرفت . این فلسفه نخستین بار توسط تائیچی اونو در شرکت تویوتا به عنوان ابزاری برای بر آورده ساختن خواسته ی مشتری با حداقل تاخیر معرفی و به کار گرفته شد . به همین دلیل ، تائیچی اونو اغلب پدر سیستم تولید بهنگام نامیده می شود . کارخانجات تولید تویوتا اولین محلی بودند که نظام تولید بهنگام در آنها مطرح گردید . این سیستم در طول بحران نفتی سال 1973 مورد حمایت وسیعی قرار گرفت و پس از آن توسط بسیاری از سازمانهای دیگر انتخاب گردید .
شوک نفتی و کاهش فزاینده ی سایر منابع طبیعی ، محرک اصلی انتخاب سراسری سیستم تولید بموقع بود . تویوتا توانست از طریق یک روش مدیریتی متفاوت با آنچه که در زمان خود مرسوم بود چالشهای روز افزون برای بقا را پشت سر بگذارد . این روش بر روی افراد ، کارخانجات و سیستمها متمرکز بود . تویوتا فهمیده بود که سیستم تولید بموقع تنها زمانی موفق خواهد شد که هر فرد در سازمان در اجرای آن مشارکت داشته باشد و کارخانه و فرایندها برای حداکثر ستانده و بهره وری سازماندهی شوند و برنامه های کیفیت تولید برای برآورده ساختن تقاضای واقعی زمان بندی گردند . اگرچه در آغاز کار این سیستم به عنوان روشی برای کاهش سطوح موجودی انبارهای ژاپنی مطرح بود ولی امروزه به یک فلسفه ی مدیریتی شامل مجموعه ای از علوم و در اختیار گرفتن یک سری جامع از اصول و تکنیکهای تولید گسترش یافته است .
اهداف اصلی : JIT
برای تولید به موقع سه هدف اصلی وجود دارد که این اهداف در ماهیت عمومی متجانس هستند و می توان آنها را در سازمانها و صنایع مختلف که با یکدیگر تفاوت زیادی دارند انتخاب و به کار گرفت .
- افزایش میزان بهره وری
- افزایش توانایی سازمان برای رقابت با شرکتهای رقیب و حفظ قابلیت رقابت در بلندمدت
- کاهش سطح مواد ، زمان و کار
سه هدف عمومی بالا برای هر شرکتی قابل اجرا هستند : ولی به هر حال ،با توجه به موضع بحث مشخصاٌ،نهادهای عمومی مد نظر هستند.
