بخشی از مقاله
چکیده
نابرابری یکی از پدیده های اجتماعی است که به لحاظ کارکردها وپیامدهایی که دارد با اثرگذاری برساختارجامعه میتواند ثبات ویا پایداری نظام اجتماعی اقتصادی را به مخاطره اندازد . با توجه به اهمیت موضوع در این مطالعه سعی شده است تا به شناسایی و تحلیل عوامل موثر بر توزیع درآمد در بین مناطق روستایی پرداخته شود.
برای این منظور از دادههای هزینه و درآمد 19657 خانوار روستایی کشور در سال 1391 استفاده شده و به کمک مدل پروبیت رتبهای اثر شاخصهای سرمایه انسانی - تحصیلات و سواد - سرپرست خانوار، وضعیت شغلی و تاهل سرپرست خانوار، مالک یا مستاجر بودن سرپرست خانوار، سن سرپرست خانوار و بعد خانوار بر توزیع درآمد خانوارها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
یافته های حاصل از این تحقیق براساس مدل پروبیت رتبهای نشان می دهد که در سال مورد بررسی، شاخص های سرمایه انسانی - از قبیل باسوادی سرپرست خانوار و مدرک تحصیلی سرپرست خانوار - ، نسبت تعداد شاغلین در خانوار، ،همسردار بودن سرپرست خانوار، سن سرپرست خانوار، نحوه مالکیت خانه مسکونی و افزایش تعداد افراد خانوار برتوزیع درآمد خانوار مؤثر میباشند
-1مقدمه:
در چند دهه اخیر، تغییرات اقتصادی در کشورها به ویژه در کشورهای در حال توسعه که علیرغم رشد نسبی اقتصادی، شکاف درآمدی بیشتری را میان گروههای مختلف اجتماعی تجربه کرده اند، موجب شده است که نظر اقتصاددانان و دولتمردان به جنبه های مختلف توزیع درآمد معطوف گشته و با بکارگیری سیاستهای اقتصادی مناسب شکاف درآمدی بوجود آمده را کاهش داده و از تنش های اجتماعی مترتب آن بکاهند.
توزیع درآمد و توسعه اقتصادی در ادبیات اقتصادی کشور ما مقولات شناخته شدهای هستند و توزیع عادلانه درآمد در کشورها یکی از شاخص های توسعه یافتگی هرکشور میباشد .لذا شناسایی عوامل موثر بر توزیع درآمد و اتخاذ سیاستهای مناسب جهت تعدیل اثر عوامل مذکور جزو وظایف اصلی دولتها میباشد
یکی از شاخصهای عدالت اقتصادی- اجتماعی توزیع درآمد میباشد. عدالت اجتماعی در پیروی از قوانین الهی بشکل قراردادهای اجتماعی آشکار میگردد.یکی از مهمترین اهداف نظام اقتصادی اسلام، برقراری عدالت اجتماعی-اقتصادی است.عدالت اقتصادی-اجتماعی هدف اساسی در دولتهای اسلامی بحساب آمده و همراه با تقوا، از شاخص جامعه اسلامی بهشمار میرود.
معیار عدالت، اهداف عدالت، تقدم عدالت بر رشد و توسعه و اینکه کارآیی لازمه عدالت است، از محورهای مهم مباحث عدالت در دیدگاه اقتصاد اسلامی است. طبق فرضیه کوزنتس در رشد و توسعه در ابتدا با افزایش نابرابری در توزیع درآمد همراه بوده، پس از ثبات نسبی موجب کاهش نابرابری خواهد شد
توزیع درآمد همواره به عنوان یکی از مهمترین موضوعات علم اقتصاد مطرح بوده است. همانطوریکه سرالٌ - 1997 - اشاره دارد، توزیع درآمد در مباحث اثباتیٍ - آنچه است - و هنجاریَ - آنچه باید باشد - وجود داشته است. در کهنترین متون اقتصادی، تبیین تئوری توزیع یکی از محورهای اصلی نظریات اقتصاددانان را تشکیل داده بود. در بررسی توزیع درآمد شخصی تئوریهای متعددی شکل گرفته است.
بر اساس ترتیب تاریخی و ارتباط بین نظریات، ساهاتوُ - 1978 - نظریات توزیع درآمد را به نظریه تواناییِ، نظریه تصادفیّ، نظریه انتخاب فردیْ، نظریه سرمایه انسانیَ، نظریات مبتنی بر نابرابری تحصیلاتُ، نظریات مبتنی بر ارثًٌ، نظریات ادوار زندگیٌٌ، نظریات بازتوزیع درآمد عمومیٌٍ، نظریات تکامل یافته ٌَ و نظریات عدالت توزیعیٌُ تقسیم نموده است.
در این راستا بررسی آثار شاخصها و سیاستهای اقتصادی بر توزیع درآمد از چند دهه گذشته آغاز شده است. - ابونوری و همکاران ، - 1387 با توجه به اینکه بحث توزیع درآمد همواره به عنوان یکی از دغدغههای اصلی جوامع مختلف میباشد. لذا سیاستهای اقتصادی دولتهاعمدتاً در راستای عادلانه کردن توزیع درآمدها و بهبود رفاه عمومی به اجرا گذاشته میشوند. بنابراین جهت برنامه ریزی و طراحی سیاستهای جدید که در روند رشد و توسعه اقتصادی کشور منجر به تحقق اهداف مذکور گردند، انجام یک سری مطالعات و تحقیقات دامنه دار و مستدل ضرورت پیدا میکند.
دراین زمینه مطالعات زیادی در خارج از کشور صورت گرفته از جمله - chirwa,2004 - در مطالعه دسترسی به زمین و رابطه آن با کاهش فقر در مالاوی نشان داد که مالکیت زمین احتمال فقیر بودن را کاهش و احتمال خروج از فقر را افزایش میدهد.
- Meschi& vivarelli,2008 - برای بررسی تأثیر تجارت روی نابرابری درآمد در کشورهای در حال توسعه از یک نمونه با 65 کشور در حال توسعه برای دوره 1999 - 1980 استفاده کردند و دریافتند که تجارت چه از طریق واردات چه از طریق صادرات این کشور با کشورهایی که درآمد بالا دارند باعث بدتر شدن توزیع درآمد در کشورهای در حال توسعه میشود.
- gandiach&devaal,2010 - نشان دادند که تجارت باعث بهبود رفاه میشود اما اثر مستقیم آن بر روی توزیع درآمد کم است و باید با استفاده از سیاستهایی این اثر را بهبود بخشیم و اگراین سیاستها به درستی انجام نشوند سود حاصل از تجارت را خنثی و یا حداقل میکند. - - Adamiet et al,2013 به بررسی اثر درآمد نیروی کار بر درآمد بعداز بازنشستگی با استفاده از مدل پروبیت پرداختند
هدف از این مقاله بررسی این موضوع است که چگونه تغییر در درآمد نیروی کار قبل از بازنشستگی بر روی درآمد پس از بازنشستگی در انگلستان، تأثیر میگذارد . یافته ها نشان میدهد توزیع درآمد کار قبل از بازنشستگی، نقش قابل توجهی را در توزیع درآمد بازنشستگی بازنشستگان فعلی، به خصوص برای درآمدهای پایین و متوسط در بین سال های 2007-1991 در انگلستان بازی میکند.
مطالعات متنوعی نیز در مورد کشور ایران انجام شده است: جرجرزاده و اقبالی - - 1384به بررسی تاثیر درآمدهای نفتی بر توزیع درآمد پرداختند نتایج نشان میدهد درآمدهای نفتی سبب نابرابرتر شدن توزیع درآمد در کل کشور ودر فضای شهری میگردد اما درمورد این تاثیر در فضای روستایی به صراحت نمیتوان اظهار نظر نمود، کفایی و درستکار - 1386 - به مطالعه تاثیر آموزش رسمی بر توزیع درآمد در ایران پرداختند
نتایج حاکی از آن است که افزایش سطح سواد باعث بهبود توزیع درآمد میگردد ولی تشدید پراکندگی سواد،توزیع درآمد را بدتر میکند ،بنابراین سطح بالاتر سواد واختلاف یا پراکندگی کمتر آن - هردو - توزیع درآمد جامعه را بهبود میبخشد. ، سیفی پور و رضایی - 1390 - در مطالعهای به بررسی عوامل موثر بر توزیع درآمد در اقتصاد ایران با تاکید بر مالیات ها پرداختهاند.. نتایج تحقیق حاکی از آن است که با افزایش مالیاتهای مستقیم و سطح حداقل دستمزد، کاهش مالیاتهای غیرمستقیم و نرخ بیکاری، توزیع درآمد بهبود مییابد، جانی - - 1391 به بررسی منابع رشد اقتصادی و توزیع درآمد در ایران پرداختند.
این مطالعه نشان میدهد که کارکرد سیستم توزیع درآمد براساس سهم نسبی عوامل از تولید نمیباشد . نقش تعیین کننده سرمایه در نوسانات تولید سبب شده، علاوه بر بهروری سرمایه، منافع و رشد حاصل از ارتقای بهروری سایر عوامل تولید و به طور کلی بهروری کل عوامل تولید در اختیارگروههای با درآمد بالا قرارگیرد و بهبود در وضعیت نیروی کارصرفاً از طریق ایجاد و افزایش اشتغال ونه از طریق ارتقای بهرهوری نیروی کار صورت گیرد .علاوه براین رشد مبتنی بر سرمایه در سازو کار وساختار موجود توزیع درآمد، سبب توزیع متعادل درآمد گردیده است، جلایی و گرگینی - 1392 - به بررسی تأثیر تجارت خارجی بر توزیع درآمد بین هر یک از دهکهای درآمدی شهری ایران پرداختند.
نتایج این مطالعه نشان میدهد در کوتاه مدت،افزایش تجارت خارجی ضریب جینی را در تمام دهک ها کاهش و توزیع درآمد را عادلانه تر میکند . البته درکوتاه مدت، شدت اثر تجارت خارجی بر روی ضریب جینی در دو دهک با درآمد بالا و پایین بیش از سایر دهک های درآمدی میباشد .در بلند مدت، بین تجارت خارجی و ضریب جینی در شش دهک پایینی رابطه مستقیم وجود دارد و در چهار دهک بالایی این رابطه معکوس است . این رابطه معکوس در دهک های بالایی روبه افزایش است؛ به طوری که در دهک دهم بیشترین شدت را به خود میگیرد.
