بخشی از مقاله
چکیده
از آنجایی که نقش اطلاعات در تصمیمگیریهای مالی بسیار بااهمیت است، استفادهکنندگان صورتهای مالی، برای تصمیمات اقتصادی خود به اطلاعاتی شفاف، کافی و معتبر نیازمندند. تحقیقات مختلفی به وجود فاصله انتظاراتی بین حسابرسان و استفادهکنندگان صورتهای مالی اذعان دارند.
" فاصله انتظارات حسابرسی" به عنوان تفاوت موجود در درک حسابرسان از مسولیت حرفهای خود و آنچه که استفادهکنندگان صورتهای مالی از حرفه حسابرسی انتظار دارند، تعریف میشود. از میان علل احتمالی بروز فاصله انتظاراتی، میتوان به نقش استقلال، انتظارات نامعقول، ماهیت فرآیند حسابرسی، شناسایی تقلب و فرض تداوم فعالیت اشاره کرد. در این مقاله سعی میشود تا با مرور تحقیقات انجام گرفته در اینباره، به تشریح نقش حسابرس در هنگام شناسایی تقلب پرداخته شود.
-1 مقدمه
اطلاعات مالی یک عنصر اساسی در جامعه و سیستم اقتصادی هر کشوری است. استفادهکنندگان صورتهای مالی برای اتخاذ تصمیمات اقتصادی، به سطح بالایی از شفافیت، اعتبار و کیفیت نیازمندند .
حسابرسی به عنوان یکی از انواع خدمات اطمینان بخشی، سبب کسب اطمینان از صحت، درستی و کامل بودن این اطلاعات میشود. طبق استانداردهای حسابرسی، هدف اصلی حسابرسی تعیین میزان انطباق صورتهای مالی ارائه شده با معیارهای از پیش تعیین شده از قبیل استانداردهای حسابداری است - ویکی پدیا - . تحقیقات صورت گرفته در سالهای اخیر، نشان میدهند که بین آنچه حسابرسان، به عنوان مسئولیت حرفهای خود قلمداد میکنند و آنچه که استفادهکنندگان صورتهای مالی از حرفهی حسابرسی انتظار دارند، فاصله وجود دارد؛ که به آن " فاصله انتظارات حسابرسی" گفته میشود. این موضوع با بحرانهای مالی رخ داده در سال 2001 مصادف است.
زمانی که رسوایی مالی اتفاق میافتد معمولا این سوال در ذهن همگان شکل میگیرد که چگونه حسابرسان نتوانستهاند تقلب مورد نظر را کشف کنند؟ مشکلات به وجود آمده پس از ارائه گزارش مطلوب توسط حسابرس، منجر به زیر سوال رفتن حرفهی حسابرسی و مسولیت حسابرسان میشود
-2 فاصله انتظارات حسابرسی
همانطور که اشاره شد، میان آنچه که استفادهکنندگان صورتهای مالی از حرفه حسابرسی انتظار دارند و آنچه که حسابرسان به عنوان نقش خود در فرآیند حسابرسی میشناسند فاصله وجود دارد. تحقیقات بسیاری چگونگی شکلگیری این فاصله انتظاراتی را مورد بررسی قرار دادهاند و تعاریف متفاوتی از آن را ارائه کردهاند. در این بخش، با تمرکز بر چارچوب استانداردهای حسابرسی و انتظارات استفادهکنندگان صورتهای مالی، شواهد دال بر وجود فاصله انتظاراتی مورد اشاره قرار میگیرند.
-2-1 چارچوب مقررات و استانداردهای حسابرسی
استانداردهای حسابرسی مجموعهای از روشها و موازینی است که در اجرای حسابرسی به کار گرفته شده و به طور مداوم به روز میشوند. بنابراین آگاهی از اینکه تا چه حد استفادهکنندگان صورتهای مالی از این استانداردها اطلاع دارند؛ بااهمیت است
طبق تحقیق اٌکفار و همکاران - Okafor et al, 2013 - به نظر میرسد که معمولا عموم مردم از آنچه که استانداردها و مقررات حسابرسی به عنوان نقش و مسولیتهای حسابرسان میشناسند بی اطلاعند و بدون شک عدم آگاهی آنها از این قوانین و استانداردها سبب ایجاد انتظارات نامعقول و غیرمنطقی از حسابرسان میشود.
بسیاری از استفادهکنندگان صورتهای مالی، حتی در کشورهایی که حرفه حسابداری و حسابرسی در آنها قدمتی بسیار طولانی دارد، انتظار دارند که حسابرسان کلیه تقلب ها و اقدامات غیرقانونی را کشف و به عموم مردم اعلام کنند
در حالی که طبق استانداردهای حسابرسی، هدف از حسابرسی صورتهای مالی این است که حسابرس درباره انطباق یا عدم انطباق صورتهای مالی با استانداردها و اصول پذیرفته شده حسابداری اظهارنظر کند - سازمان حسابرسی، . - 1391 انجمن حسابداران رسمی آمریکا - AAA - ، هدف از حسابرسی صورتهای مالی را بررسی میزان انطباق صورتهای مالی با اصول پذیرفته شده حسابداری و قوانین مالی هر کشور بیان میکند
امروزه، با گسترش اقتصاد جهانی و تصویب استانداردهای بینالمللی حسابداری و حسابرسی، یکنواختی و سازگاری بیشتری در قوانین و مقررات احساس میشود. انتظارات نادرست در رابطه با مسئولیت حسابرسان، ناشی از عدم آگاهی در مورد استانداردهای حاکم بر حرفه حسابرسی است و علت این امر، فقدان اطلاعات در این زمینه است.
صالحی و رستمی - 2009 - در انجام تحقیقی به این نتیجه دست یافتند که آموزش استفادهکنندگان صورتهای مالی و آشنا کردن آنها با اهداف حسابرسی و دامنه مسئولیت حسابرسان میتواند سبب کاهش فاصله انتظاراتی شود، که این امر به جز اطلاع از قوانین و استانداردهای حسابرسی میسر نخواهد شد.
-2-2 استفادهکنندگان خدمات حسابرسی
در نگاه اول، میتوان هر شخصی را به عنوان استفادهکننده بالفعل و بالقوه خدمات حسابرسی در نظر گرفت. در متون حسابرسی، طبقهبندیهای گوناگونی از گروههایی که تحت تاثیر گزارشگری مالی قرار میگیرند وجود دارد، اما در دیدگاهی کلی میتوان سرمایهگذاران، مدیران بنگاههای اقتصادی، تامینکنندگان مالی، ممیزهای مالیاتی و کارگزاران سازمان بورس اوراق بهادار به عنوان استفادهکنندگان اصلی این اطلاعات در نظر گرفت
استفادهکنندگان خدمات حسابرسی به عنوان یک گروه بسیار گسترده و ناهمگون، انتظارات متفاوتی از اطلاعات مالی دارند. در واقع، نیاز اطلاعاتی هر استفادهکنندهای بر حسب منافع شخصی وی، متفاوت از دیگر استفادهکنندگان است. اغلب استفادهکنندگان صورتهای مالی انتظار دارند تا اطلاعاتی درست و کافی در اختیار آنها قرار گیرد. طبق نظر سالادریگوس و گرانو
اولین هدف از انجام حسابرسی، اطمینان بخشی نسبت به ارائهی صادقانهی صورتهای مالی است. مبنا و معیار حسابرس، برای سنجش مطلوبیت صورتهای مالی ارائه شده، استانداردهای حسابداری است - سازمان حسابرسی، . - 1391 حسابرس نمیتواند به طور کامل اسناد و صورتهای مالی را مورد بررسی قرار دهد. حتی اگر کل اسناد و مدارک مورد بررسی قرار گیرند باز هم به علت وجود برخی محدودیتها از قبیل عدم ثبت برخی بدهیها، امکان رسیدگی صد در صد به صورتهای مالی وجود نخواهد داشت
حسابرس تنها از طریق اجرای برخی روشهای حسابرسی، خطر تحریف با اهمیت را برآورد کرده و با ارزیابی سیستم کنترلهای داخلی واحد مورد رسیدگی، به برنامهریزی فرآیند حسابرسی، نمونهگیری و ارائه نظر در مورد صورتهای مالی میپردازد. با این حال، بسیاری از استفادهکنندگان خدمات حسابرسی از چگونگی فرآیند حسابرسی و گردآوری شواهد بیاطلاعند - . - Saladrigues and Grano, 2014 به همین خاطر، فاصله انتظاراتی قابل توجهی بین درک استفادهکنندگان از عملکرد حسابرسی و مسولیتهای حسابرسان وجود دارد
-2-3 مدارکی دال بر وجود فاصله انتظاراتی
اصطلاح "فاصله انتظارات حسابرسی" اولین بار توسط لیقو - Liggio - در سال 1974 ابداع شد. وی در تحقیقی فاصله انتظاراتی را به عنوان اختلاف بین سطح عملکرد مورد انتظار حسابرسان مستقل و استفادهکنندگان از صورتهای مالی تعریف کرد. این تعریف به تدریج تکامل یافت و در سال 1978،کمیته کُهن با ارائه تعریفی از فاصله انتظاراتی به عنوان تفاوت آنچه جامعه از حسابرس انتظار دارد و آنچه که به طور منطقی حسابرس میتواند انجام دهد؛ تغییر اندکی را در مفهوم فاصله انتظاراتی ایجاد کرد. بعدها این اصطلاح به طور گسترده در محافل حرفهای مطرح شد و پژوهشها و مطالعات بسیاری در این زمینه انجام شد.
بارون و همکاران - Baron et al , 1977 - با انجام یک مطالعهی تطبیقی به این نتیجه دست یافتند که اعتقادات مختلفی درباره مسئولیت حسابرسان در قبال شناسایی و کشف تقلب وجود دارد و به طور کلی، استفادهکنندگان صورتهای مالی از حسابرسان انتظار پذیرش مسئولیت بیشتری را در مقایسه با آنچه آنها به عنوان وظیفه خود قلمداد میکنند؛ دارند.
