بخشی از مقاله
چکیده
مدیریت بیمارستان حیاتیترین فعالیت اجتماعی است که در راستای نیل به اهداف از پیش تعیینشده، نیازمند اطلاع از نقاط قوت و ضعف عملکرد و رفتار خود دارد. در این پژوهش عوامل مرتبط بر عملکرد مدیران بیمارستانها جهت بهبود عملکرد آنها در سازمان بررسی گردید. جامعه پژوهش، مدیران ارشد بیمارستانهای دانشگاه علوم پزشکی شیراز در سال 1392 بود. به دلیل محدود بودن جامعه آماری، حجم نمونه با حجم جامعه آماری 31 تن تعین شد. جهت سنجش میزان عملکرد از برگههای پرسشنامه استاندارد ارزشیابی عملکرد سالانه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی استفاده شد. یافتهها نشان داد بین ابعاد توسعه فردی، کارآفرینی و امتیاز ویژه با عملکرد مدیران در سطح - P<0.05 - رابطه معنیداری وجود داشت و بین ابعاد رفتار و امتیاز تشویقات با عملکرد مدیران در سطح - P<0.05 - رابطه معنیداری وجود نداشت. با افزایش مهارتهای فردی و کارآفرینی و اختصاص دادن امتیازات خاص به مدیران بیمارستانهای دانشگاه علوم پزشکی شیراز، عملکرد مدیران بهصورت مفید و اثربخشی بهبود یافت. توسعه فردی مدیران و دادن امتیازات ویژه به فعالیتهای این مدیران در رشد کمی و کیفی عملکرد آنها در سازمان عامل حیاتی به شمار میرود.
واژههای کلیدی:امتیاز شغلی، عملکرد مدیریت، توسعه فردی، رفتار ویژه.
-1 مقدمه
امروزه مدیران مؤثرترین نقش را در سازمانهای پیچیده در بهرهوری و افزایش عملکرد سازمان دارند . - 1 - مدیریت حیاتیترین فعالیت اجتماعی است که با توسعه همهجانبه رابطه مستقیم دارد. مدیران مهمترین عامل تعیینکننده موفقیت یا شکست سازمانها هستند و کیفیت مدیریت در تمام سطوح بر اثربخشی سازمان تأثیرگذار است. نقش مدیران در سازمانها و شرکتها از اهمیتی ویژه برخوردار است و وجود مدیر باکفایت از مزیتهای رقابتی است. لذا مسئله مدیریت و عملکرد آن در جامعه، مسئلهای مهم تلقی میشود و مدیریت صحیح آن راه توسعه همهجانبه را هموار میسازد . - 2 - اخیراً عملکرد مدیران عرصه خدمات بهداشتی و درمانی بهطور گسترده مورد ارزیابی قرارگرفته است. افزایش آگاهی ارائهکنندگان و گیرندگان این خدمات عامل تأثیرگذار در این ارزیابی است.
نتایج ارزیابی عملکرد مدیران جهت کشف و شناخت استعدادها و قابلیتهای مدیران موردتوجه قرار میگیرد و مدیران را از میزان پیشرفت برنامهها، اهداف و روشها آگاه ساخته و موجب شناخت نقاط ضعف و قوت میگردد تا بر نقاط قوت تأکید و نسبت به رفع نارساییها اقدام شود . - 3 - از سوی دیگر مدیریت و عملکرد آن عامل تعیینکننده و حیاتی در تحقق برنامههای توسعه و رفاه جامعه است. ارائه خدمات و تأمین هزینهها از محل منابع، حساسیت کافی را بر عملکرد سازمان و مدیران ایجاد کرده است چراکه ارائه خدمات مناسب وابسته به عملکرد مؤثر مدیران است . - 4 - مراکز بیمارستانی از ارکان نظام سلامت در هر کشوری هستند و اصلاح نظام سلامت بدون بهبود عملکرد این مراکز مقدور نخواهد بود . - 5 -
لذا بیمارستان یکی از سازمانهای اجتماعی و یکی از مهمترین واحدهای نظام عرضه خدمات بهداشتی و درمانی است و عملکرد مفید آن باعث بهبود عملکرد کل نظام سلامت میشود.نصیری پور و همکاران - 6 - در پژوهشی رابطه بین عملکرد و هوش هیجانی و استرس عملکرد مدیران ستاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را از طریق تحلیل مسیر به لحاظ آماری معنادار گزارش کردند. هوش هیجانی اثر قوی بر عملکرد داشته و بهطور غیرمستقیم از طریق کاهش استرس بر عملکرد اثر دارد. بقای هر سازمان به وجود مدیر مطلع و آگاه وابسته است مدیرانی که در جهت تعالی سازمان خود گام برمیدارند . - 7 -
نظام ارزیابی عملکرد در سازمانها به مدیریت یاری میرساند تا بر اساس اطلاعات موثق و مطمئن به توسعه و بهسازی منابع انسانی بپردازد. ازآنجاکه بیشترین هزینه خدمات بهداشتی بودجه سلامت به بیمارستان تخصیص مییابد، ارزیابی عملکرد مدیران نقش بسیار مهمی در استفاده درست از هزینهها دارد . - 8 - در صورت کارآمد بودن عملکرد مدیران بیمارستانها میتوان بسیاری از هزینههای بیمارستان را کاهش داد و خدمات بهتری را به جمعیت تحت پوشش بیمارستان ارائه داد . - 9 - وجود تسهیلات و تجهیزات گرانقیمت ضرورتاً موجب خوب بودن بیمارستان نمیشود بلکه کارکنان بیمارستان که با آن تسهیلات و تجهیزات کار میکنند نیز موجب خوبی کار آن است.
بهعبارتدیگر، کیفیت مراقبت از بیمار به کیفیت منابع انسانی بیمارستان بستگی دارد و کیفیت منابع انسانی نیز برحسب کیفیت رهبری و مدیریت در سطوح مختلف تعیین میشود . - 10 - بیمارستان مهمترین سازمان اجتماعی نظام عرضه خدمات بهداشتی و درمانی است و عملکرد مفید آن باعث بهبود عملکرد کل نظام سلامت میشود. با توجه بهصرف منابع و سرمایههای ملی و صرف وقت جهت ارائه خدمات بهداشتی و درمانی و وجود ضرر و زیان ناشی از ضعف عملکردی مدیران بیمارستانها، بررسی عوامل مرتبط بر عملکرد مدیران بیمارستان در اولویت قرار دارد. در این پژوهش جهت بهبود عملکرد مدیران بیمارستانهای دانشگاه علوم پزشکی شیراز در راستای بهبود عملکرد کل سازمان، عوامل مرتبط بر عملکرد مدیران بررسی گردید.
-2 مواد و روشها
این پژوهش در سال 1392 جهت اندازهگیری عملکرد مدیران بیمارستانهای دانشگاه علوم پزشکی شیراز انجام شد. از دو روش آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده شد و محیط پژوهش شامل کلیه بیمارستانهای دانشگاه علوم پزشکی شیراز بود. جامعه آماری شامل کلیه مدیران بیمارستانهای دانشگاه علوم پزشکی شیراز به تعداد 31 تن بود. بهدلیل محدودیت جامعه آماری، حجم نمونه برابر با کل حجم جامعه آماری به تعداد 31 تن در نظر گرفتهشده است. جهت اندازهگیری عملکرد از برگههای استاندارد ارزشیابی عملکرد سالانه وزارت بهداشت استفاده شد. پرسشنامه 29 سؤال داشت که سؤالات در یک مقیاس 4 گزینهای لیکرت - زیاد، متوسط، کم، اصلا - ابعاد مختلف عملکرد را موردسنجش قرارداد. برای بررسی پایایی ابزار مورداستفاده، تعداد 20 عدد پرسشنامه به فاصله زمانی 10 روز بین مدیران موردبررسی، توزیع و همخوانی جوابها محاسبه گردید. جهت تحلیل دادهها از شاخصهای آمار توصیفی مانند میانگین، فراوانی، درصد و غیره استفاده شد. تجزیهوتحلیل تمامی فرضیهها، از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون استفاده گردید و از نرمافزار SPSS ورژن 21 استفاده شد.
-3 نتایج و بحث
در این پژوهش تعداد 31 پرسشنامه توزیع و تکمیل شد. جدول 1، ماتریس همبستگی بین ابعاد عملکرد با عملکرد مدیران را بر اساس استخراج اطلاعات پرسشنامه سنجش عملکرد مدیران وزارت بهداشت نشان میدهد. با توجه ضریب همبستگی، بین عملکرد مدیران با ابعاد توسعه، کارآفرینی و امتیازات ویژه، همبستگی و رابطه معناداری وجود دارد. بین ابعاد رفتار و امتیازات تشویقات و عملکرد مدیران رابطه معناداری مشاهده نگردید. در این مطالعه از برگههای استاندارد ارزشیابی عملکرد سالانه وزارت بهداشت جهت اندازهگیری عملکرد استفاده شد.نتایج حاصل از سنجش عملکرد نشان داد که بین ابعاد توسعه فردی، کارآفرینی و امتیاز ویژه با عملکرد مدیران رابطه معنیداری وجود داشت.
وجود رابطه معنیدار بین توسعه فردی با عملکرد مدیران حاکی از آن است که با توسعه مهارتهای مدیریتی و انجام وظایف مدیریتی به شکل تخصصی و ماهرانه، عملکرد مدیران بیمارستانهای دانشگاه علوم پزشکی شیراز به شکل مفید و اثربخشی بهبود خواهد یافت. نتیجه بهدستآمده با پژوهشهای نصیری پور - - 6 و رئیسی - - 11، همخوانی دارد. در این پژوهش توسعه فردی شامل تواناییها، مهارتها و ویژگیهای شخصیتی است. درپژوهش نصیری پور و رئیسی ابعاد هوش هیجانی یعنی تواناییهای مدیر در خود مدیریتی و خود انگیزی و مهارتش در مدیریت روابط، با عملکرد سنجیده شده است. نتایج حاصله نشان داد که بین ابعاد هوش هیجانی و عملکرد شغلی مدیران رابطه معنیداری وجود داشت.
اگرچه مبحث هوش هیجانی و مبحث توسعه فردی دو مقوله متفاوت در مدیریت هستند، میتوان گفت تواناییهای مدیر در خود مدیریتی و خود انگیزی و مهارتش در مدیریت روابط که از ابعاد هوش هیجانی است، نیز درعینحال جزئی از مبحث توسعه فردی باشند. لذا پژوهش حاضر علاوه بر اینکه بامطالعه نصیری پور و رئیسی همراستا است، نشان داد پرداختن به توسعه فردی افراد از دیدگاه و ابعاد مختلف آن میتواند بر روی عملکرد آنان تأثیرگذار باشد.برای تحلیل رگرسیون چند متغیره، از روش رگرسیون چند متغیره گامبهگام برای پیشبینی عملکرد مدیران استفادهشده است. جدول2، نتایج تحلیل متغیره گامبهگام برای پیشبینی متغیر وابسته نشان میدهد. از پنج متغیر موجود که وارد معادله شدند، چهار متغیر شامل امتیازات ویژه، توسعه، کارآفرینی و رفتار در این معادله باقی ماندند.
در رگرسیون چند متغیره به روش گامبهگام، هنگامی متغیرها وارد معادله شده که دیگر کمکی به پیشبینی نکنند. این چهار متغیر درنهایت توانستند 83,5 درصد از واریانس متغیر وابسته را در نمونه تبیین کنند. مقدارهای R2 افزودهشده در هر گام نشان میدهد که با ورود هر یک از متغیرها در هر یک از گامهای چهارگانه این معادله، چه اندازه به R2 افزودهشده است.جدول 3، نتایج تحلیل رگرسیون عناصر متغیرهای درون معادله برای پیشبینی متغیر وابسته نشان میدهد. مقدارهای بهدستآمده برای Beta نشان داد که متغیر واردشده در گام نخست و در گام دوم و سوم و چهارم - امتیازات ویژه، توسعه، کارآفرینی و رفتار - با متغیر وابسته همبستگی مثبت و مستقیم داشت . مقادیر بهدستآمده برای T و F نیز نشان داد که همبستگی متغیرها با ضریب اطمینان 95 درصد معنادار است . - P<0.05 -
وجود رابطه معنیدار بین کارآفرینی با عملکرد مدیران حاکی از این است که وجود مؤلفه کارآفرینی در بین مدیران بیمارستانهای دانشگاه علوم پزشکی شیراز، عملکرد این مدیران را بهطور مستقیم تحت تأثیر قرار میدهد . نتایج حاصله با پژوهش یانگوی و ایگساو - 12 - همخوانی دارد. یانگوی وایگساو در پژوهش خود ارتباط مثبت بین کارآفرینی سازمانی را در چهار بعد: ریسکپذیری تجارت جدید، نوآوری، خود بهبودی و پیشدستی با عملکرد تجاری نشان دادند. با توجه به ارتباط معنادار بین کارآفرینی و عملکرد، این احتمال وجود دارد که مدیران بیمارستانهای دانشگاه علوم پزشکی شیراز نیز، از نظر کارآفرینی دارای ریسکپذیری در تجارت جدید، نوآوری، خود بهبودی و پیشدستی باشند.
وجود رابطه معنیدار بین امتیاز ویژه با عملکرد مدیران حاکی از این است که با اختصاص دادن امتیازات خاص به مدیران بیمارستانهای دانشگاه علوم پزشکی شیراز که نتیجه انجام فعالیتهایی فراتر از وظایف و انتظارات شغلی بود، عملکرد مدیران بهصورت مفید و اثربخشی بهبود یافت. به نظر میرسد قرار دادن پایه و مبنایی برای تخصیص امتیازات خاص به مدیران جهت انجام فعالیتهایی فراتر از وظایف و انتظارات شغلی، رضایت مدیران را به همراه دارد آنها را تشویق به انجام فعالیتهایشان به بهترین نحو میکند. عدم وجود رابطه معنیدار بین رفتار با عملکرد مدیران حاکی از این است که مسائل رفتاری و ویژگیهای اخلاقی مدیران بیمارستانهای دانشگاه علوم پزشکی شیراز ارتباطی با نحوه عملکرد این مدیران ندارد.
عدم وجود رابطه معنیدار بین امتیازات تشویقات با عملکرد مدیران حاکی از این است که ارج نهادن به تلاشها و زحمات مدیران بیمارستانهای دانشگاه علوم پزشکی شیراز و تقدیم تشویق و تقدیر به ایشان ارتباطی با نحوه عملکرد این مدیران ندارد و به نظر میرسدکه این به علت ویژگیهای نظام سلامت در بیمارستانها باشد . در بیمارستان ها مدیران در جهت بهبود بهداشت و تندرستی و همچنین حفظ جان بیماران، خود را متعهد به انجام فعالیتهایشان میدانند چه این فعالیتها بدون هرگونه پاداشی انجام شود. به نظر میرسد تعهد آنها به پاسخگویی به نیازهای درمانی و ارائه خدمات بهداشتی به بیماران آنها را به وجود تشویقات بیتفاوت نموده است. با افزایش مهارتهای فردی و کارآفرینی و اختصاص دادن امتیازات خاص به مدیران بیمارستانهای دانشگاه علوم پزشکی شیراز، عملکرد مدیران بهصورت مفید و اثربخشی بهبود یافت. توسعه فردی مدیران، در رشد کمی و کیفی عملکرد آنها در سازمان عامل حیاتی به شمار میرود.
