بخشی از مقاله
چکیده
توانایی قضاوت و تصمیم گیري اخلاقی در سازمان، در مدیریت بهتر ارزش هاي ذینفعان مختلف سازمان در موقعیت هاي مختلف، کمک کننده است.معمولا مشکلات تصمیم گیری اخلاقی برای مدیران و رھبران زمانی بوجود می آید که یا بین ٢ گزینه، بایستی یک گزینه را انتخاب کنند یا زمانی که ملاحظات اخلاقی چندگانه و متضادی وجود دارد، در این شرایط که در کسب و کار بوفور دیده می شود، مدیر مجبور است که بر اساس نتایج ھر گزینه و در نظر داشتن اخلاق، تصمیم گیری آگاھانه نماید بطوری که بهترین تصمیم با توجه به محدودیت ھا و ملاحظات اخلاقی گرفته شود. در صورتی که تصمیم بخودی خود نتواند موقعیت برد -برد برای احزاب شکل دھد.
- که در آن ھمه افراد ذینفع سود ببرند - ، در این صورت مدیر نیازبه یک چارچوب تصمیم گیری خواھد داشت از اینروست که تمامی سازمان ها بایستی تقویت تصمیمات اخلاقی را به عنوان امري مهم در سرلوحه برنامه هاي خود قرار دهند این توانمندي، رشد و توسعه و کاهش نیت ترك نیروي انسانی ارزشمند در سازمان هستند و افزایش رضایت سایر ذینفعان سازمانی را، بهمراه خواهد داشت.. این مطالعه مروري با استفاده از منابع معتبر به دنبال تعریف تصمیم گیري اخلاقی در سازمان ها، مراحل و عوامل اثرگذار بر آن است امید است با آگاهی از این مهم، تأکید بیشتري در سازمان ها در جهت کاربردي نمودن آن گردد.
واژههاي کلیدي:تصمیم گیري اخلاقی، سازمان، مدیران
مقدمه
تصمیم گیری اخلاقی
١- تصمیم گیری اخلاقی بعنوان شکل سازمان یافته ی تأمل اخلاقی برای حل تعارض ھای اخلاقی استفاده می شود - ١ - و طبق تعریف عبارتست از: فرآیندی که افراد در اخلاق خود برای تعیین درستی یا نادرستی یک موضوع از آن استفاده می کنند. تصمیم اخلاقی در یک فرایند چهار مرحله ای شامل: شناخت موضوع اخلاقی، قضاوت اخلاقی، قصد اخلاقی ورفتار اخلاقی اجرا می شود - ٢ - .
٢- از آنجایی که مدیران صنایع کوچک و بزرگ، از سویی با موقعیت ھای دشوار اخلاقی مواجهند و از سوی دیگرتصمیمات مدیران ذاتا شامل ملاحظات اخلاقی می شود،مهم است که مدیران،عناصراخلاقی ای را که درعملکرد روزانه کاری شان جاسازی شده را شناسایی نمایند - ٣ - .که سالیوان - ٠۴١٩میلادی - بیان نمود منبع تصمیم گیری اخلاقی
عقل منطقی است نه قوانین تجویز شده از سوی مذاھب یا قانونگذاران - ۴ - . در زمینه فرایند تصمیم گیري مدیران در بخش دولتی، تحقیقات زیادي انجام شده است.نتایج تحقیق خدابخشی - ١٣٧٣ - نشان می دھد که مدیران دولتی با فنون تصمیم گیري مشارکتی آشنایی کافی ندارند. بین نگرش مدیران و اقدام عملی آنان براي مشورت در تصمیم گیري با کارکنان زیردست رابطه قوي وجود ندارد و مدیران دستگاه ھاي دولتی فقط از نظرات مدیران مافوق خود، قبل از تصمیم گیري مطلع میشوند و سپس تصمیم گیري می کنند - ۵ - .
٣- مطالعه رفیعی - ۴١٣٧ - نشان داد که آگاه نبودن مدیران از روشها و فنون تصمیم گیري موجب کاھش کیفیت تصمیمات می شود.او نیز به این نتیجه رسید که عدم تمایل مدیرانی که موفقیت کمتري دارند به استفاده از روشهاي نوین تصمیم گیري موجب کاھش کیفیت تصمیمات می شود. تکیه ی مدیران بر تجربه و آگاھی ھاي فردي، مانع دستیابی آنان به تصمیمات درست خواھد شد - ۵ - .
فرایند چند مرحله ای تصمیم گیری اخلاقی:
۴- این مراحل انعکاس دھنده ی عدالت رویه ای، می تواند به مدیران برای پاسخگویی به درگیری ھای اخلاقی پیش روی ایشان به شیوه ای نظام مند کمک نماید - ۶ - .
۵- گام نخست: روشن نمودن تعارضات اخلاقی
۶- بایستی قادر بود که بوضوح و اختصار مسائل اخلاقی ای را که نیاز به پاسخ دادن دارند را بیان نمود. تمام گروه ھا بایستی بر سر این موضوع که این موضوع یک مسئله اخلاقی و دارای پیامد اخلاقی می باشد، توافق داشته باشند. این مرحله مرحله ای اساسی محسوب می شود چرا که اگر اعضا بر سر یک موضوع اخلاقی خاص توافق نداشته باشند، یافتن پاسخ برای آن مشکل یا غیرممکن خواھد بود.
٧- گام دوم: شناسایی ارزش ذینفعان
٨- ارزش ھای تمامی افراد و ذینفعان که تحت تأثیر سؤال اخلاقی ھستند را،باید شناسایی نمود. در بسیاری موارد با طرح یک سؤال ساده می توان از این موضوع جویا شد؛ بالفرض یک درمانگاه می خواھد از نظرات بیماران خود درمورد این موضوع که اگر درمانگاهدیگر به فعالیت خود ادامه ندھد واینکه آنها در این صورت چگونهمراقبت مورد نیاز خود را دریافت خواھند داشت، جویا شود. چنین بحث ھایی می تواند فرصتی برای آموزش جامعه نیز فراھم آورد. با وجود آنکه در چنین موضوعاتی بیمار قادر به بیان پاسخ برای حل مشکل مالی درمانگاه نباشد، لیکن با طرح چنین سؤالاتی بیمار بیشتر در طبیعت مشکل درگیر می شود و بعد از آن باید چنین فرصتی را برای سایر ذینفعان درمانگاه نظیر پزشک و ... فراھم نمود.
٩- گام سوم: درک شرایط حول تعارض اخلاقی
١٠- این مرحله نیاز به حقیقت یابی گسترده دارد و شامل این مطلب است که چرا مسئله اخلاقی بوجود آمده و اینکه در چه موقعیتی و چگونه در یک سازمان یا بخش خاص خود را نشان می دھد . علاوه بر آن نیاز است که نگرانی ھای جامعه، قانونی، مراقبتی و اقتصادی شناسایی شوند. - ھمانند جدول ذیل - درمورد مثال یاد شده در مورد درمانگاه، تیم مدیریتی درمانگاه نیازدارد بداند که چرادرمانگاه پول خود را از دست داده است؟ چه استراتژی ای باید بکار گرفته شود تا مراقبت بیمار و ثبات مالی در تعادل قرار گیرند؟ چرا چنین درمانگاه خاصی پول خود را از دست داده در حالی که سایر درمانگاه ھا با چنین مشکلی مواجه نشده اند؟ چه مشکلاتی برای سازمان وجامعه با بسته شدن درمانگاه بوجود می آید؟ زیان مالی در چه حدی است؟ و اینکه آیا با زیان مالی بیشتر مشکل خاصی پیش خواھد آمد؟
١١- گام چهارم: شناسایی جنبه ھاب اخلاقی مرتبط با تعارض پیش آمده
١٢- برای پاسخدھی مناسب به مسئله اخلاقی،بایدمفاھیم اخلاقی مرتبط شناسایی شوند. بستگی به مسئله اخلاقی خاص، ارتباط بین مسئله و تفکراخلاقی را بایستی بیان نمود؛ شامل کدھای حرفه ای و..... در مثال درمانگاه تیم مدیریتی درمانگاه ممکن است نیاز به انعکاس چنین مفاھیمی چون کدھای اخلاقی و ھمچنین در نظر گرفتن جنبه ھای اخلاقی فردی و اجتماعی باشد.
١٣- گام پنجم: شناسایی گزینه ھای مختلف برای اقدام
۴ ١- گزینه ھای احتمالی برای پاسخدھی به تعارضات یا مسائل اخلاقی کدامند؟ در مثال درمانگاه گزینه ھای مختلفی وجود دارد: بستن درمانگاه و تشویق بیماران بمنظور دریافت مراقبت سلامت از مکانی دیگر، یا باز نگه داشتن درمانگاه بمنظور پی بردن به اینکه آیا زیان مالی ادامه خواھد داشت؟اماگزینه ھای دیگری نیز وجود دارندکه کمتر آشکار ھستند، نظیر اینکه درمانگاه می تواند توسعه یابد و یا استراتژی ھای جدید برای کاھش ھدررفت مالی در سطح قابل قبول تری، با حفظ کیفیت مراقبت اتخاذ نماید. در بحث پیرامون گزینه ھای مختلف باید بصورت باز عمل نمود و در نظر داشت که در حذف گزینه ھا نباید عجولانه برخورد نمود. از آنجایی که مدیران مراقبت سلامت موظف به حفظ امنیت مالی درمانگاه ھستند، ممکن است خیلی زود اظهار نمایند که درمانگاه بایستی بسته شود؛ اما مهم تر آن است که به تمام گزینه ھای ممکن و ارزش ھای جاری ھریک تأمل نمایند.
۵ ١- ممکن است تیم مدیریتی درمانگاه به فکر این سؤال اساسی بیفتند که آیا درمانگاه برای کسب سود است یا نه؟ و این موضوع آیا بایدتصمیم را تحت تأثیر خود قرار دھد؟ چرا تا این حد بازپرداخت ھای انجام نشده بابت انجام مراقبت در این درمانگاه وجود دارد؟ سیاست بیمه ھا در شرایطی که درمانگاه در آن قرار دارد، چیست؟ در طی این مرحله بایستی با ھمکاران و افراد صاحب نظر در این مورد مشورت نمود و بررسی کرد که مسایل مشابه بامشکل فعلی، چگونه در سازمان ھای دیگر برطرف شده است.
۶ ١- استدلال اخلاقی برای ھرگزینه چیست؟ ھنگامی که گزینه ھای مختلفی شناسایی شدند، استدلال اخلاقی ای را که از ھر گزینه پشتیبانی میکند، بایستی بیان شوند. در مورد مثال یادشده یک بحث اخلاقی برای بستن درمانگاه بر پایه ارزش حفظ ثبات مالی درمانگاه – اجازه می دھد که به سایر افراد و جوامع خدمات ارئه نماید اما یک بحث اخلاقی پیرامون باز نگه داشتن درمانگاه برپایه ارزش حفظ روابط امانتی به بیمارانش بدون توجه به توانایی پرداختشان ھست.
١٧- گام ششم: انتخاب از میان گزینهھا
١٨- آیا بطور منظم و کمی ھر گزینه راارزیابی شده است؟
١٩- ھرگزینه باید با توجه به منافع و ھزینه ھای آن و با در نظر گرفتن ارزش ھا و بیانیه رسالت سازمان بخوبی بررسی گردد. ھزینه ھا محدود به مسایل مالی نمی شوند آن ھا می توانند شامل روابط عمومی، حفظ روحیه کارکنان، یا مصرف کننده خدمات شود. ھمچنین احتمال در نظر گرفتن عواقب و درجه عدم قطعیت ھر گزینه مهم می باشد. آیا گزینه ھا عملی ھستند؟ آیا دارای یک بنیاد اخلاقی روشن ھستند یاخیر؟ اگر گزینه ای غیر عملی بودباید از آن عبور کرد. برای مثال یک گزینه ممکن است بار اقتصادی زیادی ایجاد نماید . تصمیم به حذف یک گزینه خاص به یک چنین دلیلی تنهابعد از یک بازنگری عمیق باید انجام شود. گزینه انتخابی نه تنها باید عملی باشد بلکه باید بر پایه اصول اخلاقی و وظیفه ای سازمان بوده و با مأموریت و ارزش ھای سازمانی ایجادھم افزایی نماید.
٢٠- آیا ارزش ھاوادراکات یک ذینفع خاص غالب بر دیگران است؟
٢١- این سؤال مرتبط با رتبه بندی گزینه ھاست ، که دربر گیرنده منافع ذینفعان مختلف درپاسخ به یک سؤال است. برای نمونه درمثال یاد شده طبق ضوابط اخلاقی منظور شده برای مدیران سلامت و با تکیه بر اینکه " ھدف بنیادی حرفه مدیریت بهداشت و درمان، حفظ و ارتقای کیفیت زندگی، احترام رفاه و سلامتی افراد نیازمند خدمات؛ و ایجاد یک سیستم سلامت در دسترس، موثرو کارا است - می توان تصمیم به باز بودن درمانگاه نمود.
٢٢- گام ھفتم: به اشتراک گذاردن و اجرای تصمیم
