بخشی از مقاله
چکیده:
مهاجرت روستاییان به شهرها از چند دهه اخیر به عنوان یکی از مسایل مهم کشورها مطرح و نیز محور اغلب نشستهاي علمی بوده است. از مهمترین علل مهاجرتهاي روستاییان به شهرها، اشتغال، بهبود وضع اقتصادي و رفاه خانواده است. از آنجا که مهاجرتهاي روستا- شهري از مسایل مهم جمعیتی هر کشور است و رشد بیرویه آن اثرات سویی بر مناطق مهاجرفرست و مهاجرپذیر دارد. لذا توجه به این مسئله، امري اجتنابناپذیر به نظر میرسد. هدف از تحقیق حاضر، بررسی علل مهاجرت روستاییان در »دهستان رستم دو« میباشد. »دهستان رستم دو« در شمال شهرستان نورآباد ممسنی در استان فارس واقع شده است.
روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی-تحلیلی بوده و از طریق مطالعات اسنادي و فعالیتهاي میدانی صورت گرفته است و براي تحلیل یافتهها و آزمون فرضیات تحقیق از نرمافزار SPSS استفاده شده است. نتایج حاصله حاکی از آن است که عوامل متعدد اجتماعی، اقتصادي و طبیعی بسیاري در مهاجرتهاي روستاییان دهستان مؤثر بودهاند که در این میان، جستجوي شغل و کسب درآمد بیشترین نقش را داشته است. بنابراین با توجه به اهمیت مهاجرتهاي روستایی راهکارهایی در جهت برنامهریزي اصولی به منظور کاهش روند مهاجرت هاي روستایی ارائه گردیده است.
بیان مساله
مهاجرت در ایران داراي سابقه کهن است.بر اساس شواهد و مدارکی که وجود دارد،نام ایران برگرفته از قومی است که چند هزار سال پیش به این سرزمین مهاجرت کرده و پایه گذار تمدنی شدند که یکی از کهن ترین تمدن هاي بشري است. - پهلوان، 1384، - 94 اصولا مهاجرت پدیده اي جدیدي نیست. - جا جرمی ،1376، - 65 انسان ها از زمان پیدایش به فکر جابه جایی بوده اند - وحیدي،1364، - 10 و از نخستین پدیده هاي مربوط به روابط انسان و محیط است که از آغاز پیدایش تمدن،اثر بزرگی در زندگی انسان داشته است.در واقع بشر از آغاز در جستجوي زندگی بهتر، در حال مهاجرت از نقطه اي به نقطه اي دیگر بوده است. - مجتهد زاده،1381، - 26
مهاجرت تقریباً یک عنصر دائمی در تاریخ زندگی بشر است، - - ٨٥:١٩٨٧, Donald و مفهوم آن یک تغییر در قلمرو را پوشش می دهد که شامل محیط،همراه با تغییر محل سکونت می باشد. - ٢٩٠:٢٠٠٥Kumar, - چرا که امروز مردم از دهکده هاي کوچک به شهرهاي شلوغ و بزرگ براي زندگی روي می آورند. - ٥٦:١٩٨٩, Aloof در مقیاس متعادل و معقول پدیده است که از پویایی جامعه حکایت دارد. - خاکپور، - 152:1383
امروزه حرکت هاي مکانی جمعیت با پیشرفت هاي تکنولوژي و توسعه اقتصادي نسبت به گذشته افزایش یافته است،وسایل مکانیزه حمل ونقل در جابه جایی انسان ها نقش چشم گیر داشته ، به خصوص این که سرعت و آسایش در وسایل نقلیه به جابه جایی انسان شتاب بیشتري داد و تحرك فزاینده براي انسان فراهم آورده است.
به طوري که در حال حاضر مهاجرت به عنوان یکی از معضل هاي اساسی در کشور عمدتاً داراي نقش منفی شدیدي در مبدأ و مقصد مهاجرت می باشد و یکی از دغدغه هاي اساسی دولت،کنترل مهاجرت بی رویه،حل معضلات شهري و کاهش عوارض سوء مهاجرت در نقاط روستایی می باشد و در صورتی که با این مشکل به صورت ریشه اي و بنیادي برخورد نشود،مهاجرت هاي بی رویه،بحران هاي اقتصادي،اجتماعی و سیاسی غیر قابل کنترلی را براي جامعه درپی خواهد داشت.
مهاجرت هاي روستایی عمدتاً از عدم زیرساختهاي اقتصادي و خدمات زیربنایی مناسب در روستاها از یکسو و انتظار درآمد و اشتغال بهتر به همراه وجود خدمات و تسهیلات رفاهی، آموزشی و بهداشتی برتر در شهر از سوي دیگر متاثر می شود. - ابراهیم زاده، - 145:1380 و این در حالیست که شکاف درآمدي بین مناطق شهري و روستایی مسائل و مشکلات زیادي را براي جامعه فراهم آورده است. - نصیر اسلامی، - 199:1377
با توجه به اینکه مهاجرت هاي روستا-شهري تعادل بین نواحی مختلف شهري و روستایی را برهم ریخته است. - مکانیکی، - 174:1382 تحقیقات انجام شده در خصوص مهاجرت روستاییان به شهرها عمدتاً بر آن است تا تبیین کند که چرا روستاییان مهاجرت می کنند و عوامل موثر در تصمیم گیري آنان براي مهاجرت چیست؟ - پتیه، - 34:1369 در این راستا؛ عمده ترین انگیزه هاي مهاجرتی را انگیزه هاي اقتصادي تشکیل می دهد.
زنجانی، - 121:1380در دیدگاه اقتصادي،مهاجرت ناشی ازتفاوت شغلی- درآمدي و سطوح امنیتی بین مناطق شهري و روستایی است. - جلالیان، - 90:1386 دانشمندانی نظیر برنارد آکن و ریچاردسون می گویند مهاجرت ناشی از یک علّت و عامل نیست و به تنهایی نمی تواند مبناي اقتصادي،سیاسی یا اجتماعی داشته باشد - حسین زاده دلیر، - 42:1386 و ارزشیابی اثرات پیچیده عوامل موثر بر مهاجرت ساده نیست و تصمیم به مهاجرت نیز لزوماً همیشه منطقی نمی باشد.
در هر حال؛ توجه به جنبه اقتصادي زندگی به عنوان یکی از مؤلفههاي توسعه مورد توجه تمام بر نامهریزان توسعه روستایی بوده است - ٣٢٤:١٩٩٢ - Longman,و در بررسی و تجزیه و تحلیل مهاجرت لازم است که ارتباط بین مهاجرت و توزیع در آمد در نواحی داخلی یک کشور مورد مطالعه قرار گیرد. - ٣٨٨:١٩٨٧ - Easterlin, در این بررسی سعی شده است که علل و عوامل موثر بر مهاجرت هاي روستا- شهري در »دهستان رستم دو« مورد بحث قرار گیرد. و در پایان براي جلوگیري از این حرکات جمعیتی متناسب با آن راهکارهاي مناسب اتخاذ گردد.
فرضیه ها و روش تحقیق
در این بررسی فرضیات به شرح زیر مطرح می گردد:
الف- کمبود اشتغال ، یکی از عوامل اصلی مهاجرت به خارج از روستا می باشد.
ب- کمبود درآمد و به دنبال آن کسب در آمد بیشتر یکی از مهمترین علل مهاجرت هاي روستا- شهري می باشد.
این پژوهش از نوع کاربردي و روش تحقیق در این مطالعه توصیفی – تحلیلی می باشد. جامعه آماري پژوهش روستاي تل بندو، سرآب سیاه و گنجالو می باشد که به وسیله نمونه گیري طبقه اي انتخاب شده اند. براي بررسی علل مهاجرت در »دهستان رستم دو« از تکنیک هاي پرسش نامه ،مصاحبه ،مشاهده و مطالعه و بررسی آمار جمعیتی روستاها از سال 1380 تا 1388 کرده ایم و نتایج حاصل از پرسشنامه به وسیله نرم افزار SPSS تحلیل آماري شده است.
ویژگیهاي طبیعی محدوده مورد مطالعه
»دهستان رستم دو« در شمال شهرستان نور آباد ممسنی و در شمال غرب استان فارس واقع شده است. مرکز این دهستان، روستاي دهنو مقیمی می باشد که طبق آخرین سر شماري سال 1385، 156 خانوار و 906 نفر جمعیت را به خود اختصاص داده است. در بین روستاهاي نمونه روستاي گنجا لو و سر آب سیاه در موقعیت کوهستانی – تپه اي قرار دارند و روستاي تل بندو موقعیت دشتی دارد.
