بخشی از مقاله
چکیده:
میزان علاقه و رضایت شغلی کارمندان در زمان کنونی از مسائل مهم و مورد تحقیق سازمانها میباشد. سازمانها باید شرایطی را فراهم آورند که بتوانند کارکنان خود را در زمینه های مختلف راضی نگهدارند. به نظر بسیاری از صاحب نظران از میان همه مفاهیمی که مختصصان رفتار سازمانی، مدیریت و روانشناسان سازمانی و صنعتی در موقعیت های مختلف مورد مطالعه قرار داده اند، رضایت شغلی از مهمترین زمینه های پژوهشی آنها بوده است. مطالعه در زمینه علل و پیامدهای مهم نگرش کارکنان در خصوص رضایت شغلی یکی از جنبههای اصلی روان شناسی صنعتی- سازمانی میباشد.
مطالعات زیادی به منظور شناخت و درک عوامل مؤثر بر رضایت شغلی نسبت به سایر عوامل سازمانی صورت گرفته است. به علاوه ارزیابی نگرش کارکنان در این خصوص، به عنوان فعالیت عمومی و مشترک در سازمانهایی که مدیران به دنبال رفاه و بهزیستی جسمانی و روانی کارکنان خود می باشند، قلمداد گردیده است. هدف این مقاله بررسی عوامل مؤثر بر رضایت شغلی کارکنان با رویکرد توصیفی نظری است که ضمن مروری بر مهمترین عوامل مؤثر بر رضایت شغلی کارکنان به سوابق و پیشینههای این موضوع پرداخته و دیدگاه صاحبنظران مختلف را در این حوزه بیان می کند.
مقدمه:
امروزه در مدیریت نیروی انسانی یکی از موضوعات مورد توجه، تامین نیازهای کارکنان در جهت ایجاد انگیزه برای بالابردن کیفیت کار آنان و بهرهگیری هر چه بیشتر از نیروی انسانی در سازمان میباشد . - Nazari, 2005 - از دیرباز یکی از مهمترین دغدغه های مدیران منابع انسانی درک عوامل انگیزشی کارکنان و به تبع آن بهبود عملکرد آنان بوده است - Thompson & . - Prottas, 2006 امروزه مدیران در هر سطحی که به اداره امور کارکنان خود میپردازند، با همکارانی سروکار دارند که حالتها، سلیقهها و روحیاتشان تاثیری گسترده بر عملکرد عمومی سازمان یا موسسه آنها دارد.
در این میان افرادی که دل به کار نمی دهند و شور و اشتیاق و انگیزه ای برای انجام وظایف خود ندارند، بیشترین آسیب را به اهداف و برنامه های مدیریت وارد میآورند، زیرا انگیزهافراد مستقیماً با اثربخشی و عملکرد آنان ارتباط دارد . - Roberts et al, 2004 - بنابراین یکی از عمده ترین و شاید جنجال برانگیزترین مفاهیمی که از یک سو تلاش های نظری و بنیادی بسیاری را به خود معطوف ساخته و از دگر سو در تمامی سطوح مدیریت و منابع نیروی انسانی سازمانهااهمیّت زیادی پیدا کرده، رضایت شغلی1 است . - Nagy, 1996 - چرا که رضایت شغلی، بر بسیاری از متغیرهای سازمانی، تاثیر می گذارد - خرّازی و همکاران، . - 1392
رضایت شغلی به گفته بسیاری از کارشناسان، یکی از چالش برانگیزترین مفاهیم سازمانی و پایه بسیاری از سیاست ها و خط مشی های مدیریت برای افزایش بهرهوری و کارآیی سازمان میباشد - هومن، - 1381 و از موضوعاتی است که از دهه 1920 به بعد بارها در سازمانهای مختلف مورد مطالعه قرار گرفته است. مطالعه رضایت شغلی از دو بعد حائز اهمیت است: نخست از جنبه انسانی که شایسته است با کارکنان به صورت منصفانه و با احترام رفتار گردد و دوم، از جنبه رفتاری که توجه به رضایت شغلی میتواند رفتار کارکنان را به گونه ای هدایت نماید که بر کارکرد و وظایف سازمانی آنها تأثیر بگذارد و به بروز رفتارهای مثبت و منفی از طرف آنها منجر گردد . - Spector, 2000 -
نگرش فرد نسبت به شغل خود، برآورده ساختن نیازهای شغلی وی مطابق با توانایی ها و تمایلاتش را دربر میگیرد و رابطه مستقیمی با رضایت شغلی وی دارد، به طوری که گاهی این دو را به جای یکدیگر استفاده می کنند. هر چه هدفهای سازمان به خواستهها و آرمانهای کارکنان نزدیکتر باشد و مدیریت بتواند نگرش مثبت شغلی در افراد ایجاد کند و به عبارتی، شرایط مناسبی را در راستای رضایت شغلی آنان فراهم آورد، سریع تر و بهتر به نتایج مثبت و آرمانی خود دست می یابد.
- تهوری، . - 1384 لذا عدم توجه به مساله رضایت شغلی و تعهد سازمانی کارکنان منجر به مشکلات عدیدهای برای سازمان میشود که یکی از مهمترین این مشکلات ترک خدمت کارکنان به ویژه کارکنان متخصص است - شهبازی و همکاران، . - 1387 بنابراین با استناد به آنچه بیان شد، سؤال اساسی محقق این است که چه عواملی بر رضایت شغلی تأثیرگذارند؟ در پژوهش حاضر در پی دستیابی به پاسخ این سؤال هستیم.
پیشینه پژوهش:
صاحبه نظران در حیطه روان شناسی صنعتی و سازمانی، معتقدند وجود روابط در محیط کار به منزله عامل بنیادی سلامت فرد و سازمان به شمار می رود. بنابر نظر رولیسون و همکاران - 1998 - 2 فراهم کردن محیطی که کارکنان بتوانند درباره مسائل سازمانی و مدیریت و مانند آن به بحث و تبادل نظر بپردازند، رضایت شغلی آنان را افزایش می دهد. همچنین تحقیق اردوگان و اندرز - 2007 - 3 نشان داد حمایت سازمانی سرپرستان، رابطه بین سرپرستان و دیگر شاغلان - اعضا - و رضایت شغلی و عملکرد شغلی را تعدیل می کند.
مطالعه گازارو و دیگران - 2006 - 4 نیز نشان داد رضایت شغلی، افزایش اثربخشی سازمانی را به همراه دارد. پژوهش ورکور و همکاران - 2003 - 5 و کریستوف براون و همکاران - 2005 - 6 نشان داد تناسب افراد سازمان و رضایت شغلی در ترک خدمت مؤثر است. همچنین آن ها گزارش کردند که تناسب افراد سازمان، حداقل تغییرپذیری در رضایت شغل و قصد ترک شغل را پیش بینی می کند. تحقیقات مک کالاچ و همکاران - 2007 - 7 نشان داد تناسب سازمانی شخصی به طور معنی داری افزایش ماندگاری شاغلان را به همراه دارد؛ اما به طور خاص بر عملکرد شغلی آنها مؤثر نیست.
توگیا و همکاران - 2004 - به وسیله »سیاههی رضایت کارمندان« که 6 جنبه از رضایت شغلی - شرایط کاری، حقوق، ارتقا، ماهیت کار، سرپرستی، و سازماندهی - را دربرمی گیرد به بررسی میزان رضایت شغلی در میان کتابداران دانشگاهی کشور یونان پرداختند .یافته های پژوهش آنان نشان داد که این کتابداران بیشترین رضایت را از ماهیت کار، سرپرستی، و شرایط کاری، و ک مترین میزان رضایت را از حقوق و شرایط ارتقا داشته اند.
حریری - 1381 - در مطالعه ای تطبیقی به مقایسه میزان رضایت شغلی کتابداران شاغل در کتابخانه های مرکزی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگا ههای تابعه وزارت علوم واقع در مراکز استان های کشور پرداخت .نتایج پژوهش وی نشان داد که میانگین رضایت شغلی کتابداران دو گروه جامعه مورد مقایسه، پایین تر از حد متوسط است و در مقایسه میانگین ها، تفاوت معن اداری بین رضایت شغلی کتابداران 2 جامعه مورد مقایسه وجود ندارد .
بیشترین رضایت کتابداران در هر دو جامعه مورد مطالعه، به متغیر »خدمت به جامعه« و کم ترین رضایت به متغیر »مزایای شغلی« مربوط می شود. بین میزان رضایت شغلی کتابداران دو جامعه از نظر ابعاد سرپرستی /مدیریت، روابط انسانی، موقعیت اجتماعی، امنیت، پیشرفت علمی و سازمانی، و جبران مادی خدمات، تفاوت معناداری وجود ندارد و تنها از بعد شرایط فیزیکی و رفاهی، رضایت کتابداران دانشگاه های تابعه وزارت علوم به طور معناداری بیش از کتابداران دانشگاه آزاد است.
علی نامآوری - 1388 - در پژوهشی تحت عنوان »بررسی عوامل مؤثر بر رضایت شغلی از نظر کارکنان کارخانه کاوش گرمسار« با بهره گیری از روش توصیفی از نوع پیمایشی بیان کرده است که بین متغیرهای جنس، سن، میزان تحصیلات، وضعیت تاهل، سابقه کار و سابقه شغلی، حقوق و دستمزد و گروه شغلی و رضایت شغلی رابطه وجود دارد. شکری و همکاران - 1391 - در پژوهشی با عنوان »عوامل مؤثربر رضایت شغلی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن« دریافتند که در بین عامل های موردبررسی به ترتیب سطح تحصیلات، حقوق و دستمزد و پست سازمانی بالاترین سهم را در رضایت شغلی داشتهاند.
ماهیت رضایت شغلی
مطالعات نشان میدهند که همه ساله، بسیاری از شرکتها و سازمانها از جمله آی بی ام، پیمایشهای افکارسنجی را در خصوص احساس و نگرش کارکنان درباره شغلشان انجام میدهند.
