بخشی از مقاله
چکیده:
با توجه به اهمیت بخش کشاورزی در اقتصاد ایران و لزوم سرمایه گذاری بخش عمومی بمنظور فراهم ساختن زمینه مساعد برای سرمایه گذاری بخش خصوصی هدف این مقاله شناسایی عوامل مؤثر بر سرمایهگذاری بخش عمومی در بخش کشاورزی می باشد.
بدین منظور استان فارس بمنظور شناسایی عوامل موثر بر سرمایه گذاری عمومی انتخاب گردیده است. جهت بررسی روابط بلندمدت و کوتاهمدت بین متغیرها از مدلهای ARDL شرطی استفاده شده است. نتایج این مطالعه نشان داد که سرمایهگذاری دولتی بیشترین حساسیت را به ارزش افزوده و کمترین حساسیت را به درآمدهای نفتی دارد .همچنین بیشترین حساسیت را به نرخ تورم و کمترین کشش را به مانده تسهیلات اعتباری دارد.
مقدمه:
بخش کشاورزی یکی از مهمترین بخشها در اقتصاد ایران است. حدود 1/4 تولید ناخالص داخلی و درآمدهای ارزی حاصل از صادرات کالاهای غیر نفتی و اشتغال کشور و تأمین نزدیک به 80 درصد نیازهای غذایی جامعه از طریق این بخش صورت میگیرد. رشد بالای جمعیت، افزایش تقاضای مواد غذایی و نیاز روزافزون بخشصنعت به محصولات کشاورزی، ایجاد تحولی را در این بخش، به نحوی که بتواند کمیت و تنوع محصولات مختلف را در مدت زمان کوتاه افزایش دهد ضروری ساخته است.
بهمین رو سرمایهگذاری در بخش کشاورزی از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار است. سرمایهگذاری در بخش کشاورزی، به دلیل افزایش تقاضا برای مواد غذایی و دیگر محصولات کشاورزی، میتواند موجب رشد تولید و اشتغال در این بخش شود. افزون بر این، ارتباط پیشین و پسین کشاورزی با دیگر بخشها، به رشد تولید و اشتغال آنها نیز کمک میکند. بیشتر فعالیتهای کشاورزی در مناطق روستایی انجام میشود، لذا گسترش سرمایهگذاری در بخش کشاورزی در قالب سرمایهگذاریهای دولتی و خصوصی میتواند موجب ایجاد فرصتهای شغلی بیشتر در مناطق روستایی و در نتیجه جلوگیری از مهاجرت روستائیان به شهرها و افزایش نرخ رشد تولیدات کشاورزی شود
از طرفی بررسی روند تغییرات تولید و واردات بخش کشاورزی گویای این واقعیت است که با وجود افزایش تولیدات محصولات عمده کشاورزی هنوز بخش قابل ملاحظه ای از محصولات غذایی مورد نیاز از طریق واردات تأمین میشود. بررسی سهم بخش کشاورزی از ارزشافزوده کل و اشتغال نیرویانسانی و مقایسه آن با سهم سرمایهگذاری این بخش از سرمایهگذاری کل کشور، ضرورت توجه به بخش کشاورزی را دو چندان میکند. با توجه به اهمیت بخش کشاورزی در رشد و توسعه اقتصادی و توان و قدرت سرمایه در افزایش تولید محصولات کشاورزی و توسعه این بخش، سرمایهگذاری در آن از اهمیت خاصی برخوردار میشود
در ایران سرمایهگذاری بخش عمومی به دلیل وابستگی شدید به درآمدهای نفتی و بیثباتی قیمت آن و بالابودن ریسک، همواره با مشکلات فراوانی همراه بوده و به همین دلیل سرمایهگذاری در بخشهای مختلف از جمله بخش کشاورزی، نوسانهای شدیدی داشته است. در بخش کشاورزی به دلیل وجود تنگناهای ساختاری و کمبود امکانات مالی اکثر بهرهبرداران، مشکلات مربوط به سرمایهگذاری نمود بیشتری داشته است. به رغم اینکه بخش کشاورزی نقش مهمی در تولید ناخالص داخلی و اشتغال دارد و تأمینکننده نیازهای ضروری جمعیتی است، ولی متأسفانه رشد سرمایهگذاری در آن در دهههای گذشته مطلوب نبوده و سهم آن از تشکیل سرمایه در اقتصاد ملی طی دو دهه گذشته 5,9درصد بوده است، اگر چه اساساً نسبت سرمایهگذاری به تولید ناخالص داخلی در دوره مذکور در کل اقتصاد پایین و به طور متوسط حدود 16/5 درصد بوده اما این نسبت در بخش کشاورزی به طور متوسط 3/9 درصد بوده است
به عبارت دیگر فقط 3/9 درصد از مجموع ارزش افزوده بخش کشاورزی دوباره به صورت سرمایهگذاری به بخش بازگردانده میشود در حالی که این نسبت برای بخشهای خدمات و صنعت به ترتیب 24/6 و 15/4 درصد برآورد شده است - حجتی، . - 1380 با توجه به اهمیت سرمایهگذاری در بخشهای اقتصادی و تأثیر آن بر متغیرهای کلان اقتصاد، از جمله تولید و اشتغال، شناسایی عوامل مؤثر بر آن اهمیت بسیار دارد. در این مورد اقتصاد دانان کلاسیک معتقدند که سرمایهگذاری تابعی از نرخ بهره بوده و هر چه نرخ بهره افزایش یابد، تقاضا برای سرمایهگذاری، کاهش خواهد یافت، هم چنین با کاهش نرخ بهره، تقاضا برای سرمایهگذاری افزایش خواهد یافت - برانسون، . - 1376 سرمایه بخش کشاورزی در ایران از سه منبع تأمین میشود.
پس انداز کشاورزان یا بخش خصوصی، بودجه دولت، یا اعتبارات سیستم بانکی. پایین بودن سطح درآمد سرانه سبب پایین بودن پسانداز بخش خصوصی میگردد. تعدد اهداف دولت بودجه صرف شده برای سرمایهگذاری در بخش کشاورزی را به شدت محدود میسازد. در برخی موارد نیز نگرش نامناسب به بخش کشاورزی این محدودیت را تشدید کرده است. در عین حال نباید از یاد برد که گاه سرمایهگذاری دولت از طریق جذب منابع فیزیکی محدود با سرمایهگذاری خصوصی رقابت میکند.
با توجه به محدودیت دو منبع پیشگفته، تسهیلات بانکی نقش منحصر به فردی در تغییر فناوری تولید و نوسازی بخش کشاورزی ایران بازی میکند. اما ویژگی اساسی ساختار مالی ایران مانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه، وجود بازارهای ناقص و ناکارآمد است که موجب عدم دسترسی بخشی از جامعه به منابع مالی و ناکارآمدی مکانیسم تجهیز منابع و پساندازها میگردد. این امر سبب تأخیر در فرآیند انباشت سرمایه و کاهش بهرهوری و به تبع آن کاهش فرصتهای شغلی و بالارفتن هزینههای استفاده از منابع مالی میگردد. علاوه بر این به علت ناتوانی تخصیص پساندازها به سرمایهگذاریهای مولد، پساندازهای محدود صورت گرفته نیز موجب افزایش تولید نمیگردد
با توجه به این که سرمایهگذاری دولت در بخش کشاورزی با نوسانهای فراوانی همراه است، بررسی این روند به میزان زیادی به شناخت عوامل مؤثر بر سرمایهگذاری در بخش کشاورزی بستگی دارد. ، در این مقاله به عوامل موثر بر سرمایه گذاری عمومی در این بخش. پرداخته شده است.
پیشینه تحقیق
کیانیراد و کوهپایی - 1379 - به تجزیه و تحلیل سرمایهگذاری دولتی در بخش کشاورزی و پیشبینی آن برای دوره 1379-1383 پرداختهاند. بدین منظور از یک تابع سرمایهگذاری با وقفه زمانی استفاده شد. نتایج نشان میدهد که ضریب تکاثر کوتاهمدت تغییر ارزش افزوده بر سرمایهگذاری دولتی در بخش کشاورزی برابر 0/05754 است. ضریب شتاب درازمدت نیز گویای این واقعیت است که افزایش یک واحد - میلیارد ریال - در تغییر ارزشافزوده باعث افزایش 0/208 واحد - میلیارد ریال - در سرمایهگذاری دولت در بخش کشاورزی میشود.
افزون بر این، پیشبینی رشد سرمایهگذاری دولتی با در نظر گرفتن رشدهای 3/5 درصد، 4/3 درصد، 5/9 درصد برای ارزشافزوده بخش کشاورزی نشان میدهد که این رشد باید به ترتیب برابر 1/95 درصد، 3/04 درصد و 4/88 درصد باشد.
باقری و ترکمانی - 1379 - در مقالهای به بررسی وضعیت و ارتباط بین سرمایهگذاری خصوصی و دولتی در بخش کشاورزی با استفاده از آزمون همانباشتگی پرداختند. نتایج برآورد تابع سرمایهگذاری خصوصی این مطالعه نشان داد که سرمایه گذاری دولتی، اعتبارات بانکی، شاخص قیمتها و سرمایهگذاری دولتی با یک وقفه بر روی سرمایهگذاری خصوصی مؤثر است و همچنین با استفاده از آزمون همانباشتگی یک رابطه تعادلی درازمدت بین متغیرهای تابع مربوط وجود دارد و نتیجه مهم این بررسی ثأثیر مثبت سرمایهگذاری دولتی بر سرمایهگذاری خصوصی است.
گلدبرگ و کلین - 1998 - ، درمقاله ای با عنوان" سرمایه گذاری مستقیم خارجی، تجارت و نرخ واقعی مبادله در کشورهای توسعه یافته"
رابطه بین تجارت، سرمایه گذاری مستقیم خارجی و نرخ واقعی مبادله را بین مجموعه ای از کشورهای جنوب شرقی آسیا و آمریکای لاتین و ژاپن بررسی کرده-اند. بر طبق این مقاله، سرمایه گذاری مستقیم خارجی برای کشورهای ژاپن و آمریکا و همچنین کشورهای شرق آسیا بطور قابل ملاحظه ای تحت تاثیر نرخ واقعی مبادله میباشد. از طرفی تجارت بین این کشورها موثر از سرمایه گذاری مستقیم خارجی است. روابط بین نرخ واقعی مبادله و سرمایه گذاری مستقیم خارجی همچنین سرمایه گذاری مستقیم خارجی و تجارت، در بر دارنده ی دو نتیجه است: یک تاثیر مستقیم بر قیمت نسبی کالاها و یک تاثیر غیرمستقیم بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی.
مواد وروش ها
الگوی مورد استفاده:
به منظور بررسی وجود رابطه بلندمدت و به دستآوردن این رابطه برای سرمایه گذاری دولتی در بخش کشاورزی ایران، طی دوره 1356-86، از الگوی خود رگرسیونی با وقفههای توزیعی نامقید - ARDL - ارائه شده توسط پسران وشین - 1995 - استفاده شده است.
