مقاله عوامل موثر بر افزایش کیفیت آموزشی

بخشی از مقاله

چکیده 

جوامع بشری با سرعتی شگفتانگیز در حال توسعه تغییر و تحولند و این تحولات جنبه های مختلف زندگی را در بر میگیرد. پیشرفت هر جامعه به چگونگی کیفیت آموزش و پرورش آن جامعه بستگی دارد. آموزش باید با سرعت و کیفیت بیشتر انجام شود. بسیاری از روانشناسان و صاحب نظران عقیده دارند که تکنولوژی آموزشی باعث سهولت سرعت و دقت در امر آموزش و یادگیری میگردد.

در تحولات چند دهه اخیر، بویژه در کشورهایی که توانسته اند از نظر علوم در زمرهی کشورهای تو سعه یافته محسوب شوند و یا در مرحلهی انتقال قرار گیرند، توجه ویژه به تولید علم و بهرهبرداری از آن در زمینهی آموزش و پرورش مورد تاکید بوده است. استفاده از وسایل مطلوب برای تفهیم هر موضوع درسی، به هدفها و شیوههای آموزشی تعیین شدهی پیش از تدریس وابسته است. این وسایل، آموزش را از حالت سخرانی محض خارج کرده و یادگیری رابا بهرهگیری از حواس مختلف آسان و ممکن میسازد.

هدف افراد و سازمانها در این وادی، پرورش افرادی که بتوانند با ذهنی خلاق با مشکلات رو به رو شوند و با استفاده از مهارتهایشان به حل آنها بپردازند به گونهای که انسانها بتوانند به خوبی با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و با بهرهمندی از تکنولوژی به تولید افکار نو بپردازند و مشکلات را از بین ببرند.

مقدمه

کیفیت آموزش عبارت است از آموزشی که مهارتهای مورد نیاز را برای بهرهور شدن و توسعهی زندگی پایدار به یادگیرندگان ارائه میکند. امروزه بهبود کیفیت در زمینه هایی مثل آموزش و پرورش یک ضرورت محسوب میشود. در قلمرو آموزش به دلایلی نظیر کاهش روز افزون بودجه ها، پایین بودن سطح دانش و مهارت دانش آموختگان و پافشاری مردم و دولتها برای بهسازی نظام آموزشی، توجه به کیفیت اهمیت پیدا کرده است.

متاسفانه استفاده منظم و الصولی از وسایل تکنولوزی اموزشی، تحت هر عنوان در مدرسه به بوته فراموشی سپرده میشود و اغلب عدم استفاده ارز وسایل کمک اموزشی را از طریق کمبود وقت و نبود وسایل توجیه میکنند.

تکنولوژی آموزشی مجموعهای از معلومات ناشی از کاربرد علوم آموزشی و فراگیری در دنیای حقیقی، مراکز آموزشی و کلاس درس همراه با ابزارها و روشهایی که کاربرد علوم را در زندگی تسهیل میکند. امروزه در دنیایی زندگی میکنیم که سطح اطلاعات بسیار بالا رفته و به گفته برخی در معرض انفجار قرار گرفته است و میطلبد که ما در این بین بتوانیم به نحو مطلوبی از این اطلاعات استفاده کنیم و لازمهی این امر کاربرد روشهایی است که که ما را در رسیدن به یادگیری و بهره برداری از این اطلاعات یاری نماید.

استفاده از تکنولوژی آموزشی از حیث اینکه تئوری و عمل را توام و هماهنگ میسازد، جایگاه ویژه ای دارند. استفاده از وسایل کمک اموزشی از طرف معلم در کلاس و در جریان تدریس، باعث میشود که مطالب مطرح شده در ساخت شناختی دانش آموزان جا بگیرد و دانش آموزان به یادگیری معنی دار برسند. هدف از آموزش با رویکرد تکنولوژی اقزایش یادگیری دانشآموزان است و نقش معلم فراهم کردن زمینه و امکاناتی است تا یادگیرندگان، خود مفاهیم را شکل دهند

روند گسترش فناوری و تأثیرگذاری آن در تمامی بخشهای زندگی به ویژه آموزش، ضرورت استفاده از تکنولوژی و مدیریت صحیح در به کارگیری آن در فرآیند یاددهی ویادگیری را امری مسلّم میسازد. تحقیقات علمی انجام شده، بر افزایش سطح بهرهوری آموزشی از طریق غنیسازی محیطهای آموزشی با استفاده از فناوریهای جدید تأکید دارند، علاوه بر آن متخصصان تکنولوژی آموزشی استفاده از رسانههای نوین آموزشی را در فرآیند سیستماتیک یاددهی-یادگیری موردتأکید قرار میدهند

پیشرف علوم و توسعهی مرزهای دانش بشری مستلزم انتقال و توسعهی تکنولوژی بوده است . در عین حال، رشد و توسعهی علم و تکنولوژی نیز، لازم و ملزوم یکدیگرند و مستلزم یک جریان طبیعی است. در عین حال، به کار گیری و یا »به عاریه گرفتن « تکنولوژی، بدون اتکاء به مبانی علمی و تحقیقاتی خود، اگر چه می تواند مبین تحول و نوآوری باشد، ولیکن به مثابه یک ساختمان »بدون پی« خواهد بود.

امروزه بر هیچکس پوشیده نیست، زندگی در دنیای کنونی نیازمند آموزش و پرورش مبتنی بر تحقیق، نوآوری و تکنولوژی است و استفاده از فناوریهای جدید ارتباطی، ما را در این امر یاری میکند و سبب ارتقای کیفی فرآیند یاددهی و یادگیری، ایجاد فرصتهای یادگیری برابر، توجه به تفاوتهای فردی و کمال بخشیدن به خود و محیط پیرامون میشود

امروزه روند آموزشی به کلی دگرگون شده و مدرسان به خوبی آگاهند که یادگیری امری درونی است و به جای زور و اجبار باید در دانش آموزان علاقه و انگیزه آموختن به وجود آورد، و اگر مطالب درسی با استفاده از چند وسیله اموزشی ارائه شود میزان یادگیری افزایش می یابد.

برای اولین بار درسال 1900 آموزش وپرورش آمریکا اصطلاحاتی مثل »کمک دیداری« و»وسایل کمک تدریس« را وارد جریان آموزش و پرورش نمود و همچنین در دانشگاهها و دورههای تربیت معلم آمریکا اولین بار درس وسایل دیداری شنیداری و تکنولوژی سمعی و بصری متداول شد. عکس العمل روانشناسان درمقابل این پدیده نوین این بود که آن را با رویکرد فناورانه نپذیرفتند، بلکه بیشتر به رویکرد فردگرایانه آموزش و رغبت و توانایی یادگیری فراگیران توجه نمودند. نقش تکنولوژی تغییر در نحوه یادگیری و یاددهی، مطالعهی مجدد در روانشناسی یادگیری و مطالعه ی مداوم جهت کشف وسایل و روشهای جدید در امر آموزش توسط مدرسان و تشویق دانش پژوهان است

در ایران از سال 1353 دوره فوق لیسانس تکنولوژی آموزشی تاسیس شد. گرچه قبل از این، دوره لیسانس تربیت معلم و علوم تربیتی دروسی با عنوانهای مقدماتی تکنولوژی آموزشی، تولید و کاربرد مواد آموزشی یا نقش وسایل ارتباط جمعی در آموزش و پرورش گنجانده شده بود، اما دوره فوق لیسانس دروسی از قبیل طراحی سیستماتیک آموزشی، تهیه خودآموزها، روان شناسی تربیتی و یادگیری، دیده میشود

در جدول 1 به اختصار به تعدادی از فواید استفاده از تکنولوژی و وسایل کمک آموزشی اشاره شده است.

جدول.1 فواید استفاده از تکنولوژی و وسایل کمک اموزشی

تاکید بر جنبه های انسانی اموزش

افزایش توانایی معلمان برای به کار گیری تکنولوژی

افزایش بازده آموزش از لحاظ کمی و کیفی

- استفاده از تکنولوژی برای ایجاد فرصت های یادگیری برای تمام افراد جامعه

توسعه و رشد معنیدار در ذهن شاگرد

انفرادی کردن آموزش

بهبود کیفیت تدریس

ایجاد فرصت های برابر آموزشی

فراهم ساختن آموزش مستمر

کیفیت آموزشی و پژوهشی از جمله دغدغههای اصلی نظامهای آموزشی در اغلب کشورهای جهان استبه. دلایل متعدّد و متنوّع فرهنگی، آموزشی، اقتصادی و حتی سیاسی ورود فناوری به آموزش به منظور ایجاد قابلیتهای فناورانه و آماده کردن دانش آموزان، برای مشارکت موفقیت آمیز در اخذ تصمیمات برای استفاده از فناوری، گرایش تعلیم و تربیت برای منظور کردن طرح های فناوری در برنامههای درسی و برنامههای آموزش مدرسهای بیش از پیش ضروری میباشد .

بررسیها نشان میدهد بهرغم نقشی که مدارس در توسعه منابع انسانی داشته و دارند، همواره کوشش بر این بوده است که دانشجویانی را تربیت کنند که بتوانند مشکلات جامعه را حل کنند. موضوع آموزش هنوز دچار کمبودها و نارساییهای فراوانی بوده است.

مدارس بهعنوان سازمانهایی که نقش اساسی در رشد و توسعه علمی، فرهنگی و تربیت نیروی انسانی دارند باید همگام با تحولات علمی، آموزشی و متناسب با نیازها و مقیاسهای ملی و جهانی، فرایند کیفیت آموزشی خود را به طور مستمر بهبود بخشند. نظامهای آموزشی به عنوان بارزترین نمود سرمایه گذاریهای نیروی انسانی نقش اصلی را در تربیت و تامین نیروی انسانی کارآمد بر عهده دارند. این نظامها سهم قابل توجهی از بودجه کشور را به خود اختصاص میدهند و نقش تعیین کننده در ابعاد گوناگون اجتماعی و فرهنگی دارند

-2نتیجهگیری

همانطور که گفته شد محیط های آموزشی نه تنها نقش بسیار مهمی در ارائه خدمات علمی در جامعه ایفا میکنند بلکه خدمات این سازمانها به گونهای میباشد که تمامی بخشهای یک جامعه از آن بهرهمند شوند. موقعیت مراکز آموزشی در حوزهی کیفیت بسیار پیچیده است و تجربه ثابت کرده این مراکز در صورتی میتواند به حداکثر بهرهوری برسد که دائم دغدغهی بهبود کیفیت آموزشی خود را داشته باشند و بنابراین باید برای سنجش سطح کیفیت و تضمین آن در نظامهای آموزشی ارزیابی برنامه صورت گیرد

نظام ارزیابی به عنوان یک زیر نظام در درون نظام آموزشی کمک میکند تا از میزان تحقق اهداف آموزشی، نارساییها و نقاط قوت و ضعف آن نظام، اطلاع حاصل کرده و برنامهریزان نظام آموزشی را در موضع بهتری قرار دهد تا در جهت بهبود روشها و نیل به اهداف و افزایش بازدهی تصمیمات لازم را اتخاذ نمایند و برای کیفیت و تعالی آن برنامهریزی شود. استفاده از تکنولوژی آموزشی میتواند محیط آموزشی را پویا و فعال نماید و سبب مشارکت همه جانبهی دانشآموزان در امر یادگیری شود و ارتباط عمیقتری را بین معلم و شاگرد برقرار سازد. استفاده تکنولوژی آموزشی میتوان روحیه خلاق، ابتکار و نوآوری را برای جامعه به ارمغان آورد

تکنولوژی نه علم محض است و نه فن مطلق . تکنولوژی کاربرد علم در حوزهی فنون و مهارتهای کاربردی است. علم تکنولوژی، مجموعه ای از حقایق و واقعیات اصولی، و نیز مبانی و قواعد تعمیم یافتهی مربوط به بیولوژی و فیزیولوژی یک پدیده را مورد تفحص قرار می دهد و »چراها «را پاسخ میگوید، و حال آن که تکنولوژی، در قالب اصول و قواعد و موازین علمی-کاربردی مربوط به آن پدیده، دانش فنی و یا روشها و فنون مربوط به بهره برداریهای گوناگون از آن پدیده شناخته و تعریف شده را در زمینه های متنوع، ولی مرتبط، جستجو کرده است.

از اینرو، می توان اظهار داشت که تکنولوژی منتج از علم آموزش است، در حالی که این نتایج - یعنی تکنولوژی - پس از رشد و تکامل می تواند در اختیار حوزههای مختلف آموزش و پرورش و دیگر زمینههای علمی نظیر علوم تربیتی و روانشناسی نیز قرار گیرد. این بدان معنی است که گسترش دامنههای کاربردی علوم تعلیم و تربیت موجب رشد و کمال تکنولوژی شده و ماحصل آن به عنوان ابزار و راه و روشهای مؤثرتر و مناسبتر، توسعه مرزها و حوزههای علمی مختلف به کار گرفته میشود. ادعا میکنیم که علوم تربیتی و تکنولوژی هر دو پیشرف کردهاند، در حالی که علم همیشه مقدم بر تکنولوژی بوده و میباشد، ضمن اینکه همین تکنولوژی منتج از زمینه های علمی هم، در خیلی از موارد به عنوان ابزاری برای توسعه همان علم و علوم مختلف دیگر به کار گرفته میشود

جوامع تازه بیدار شدهی جهان در حال توسعه نیز برای احیاء و بهره برداری از منابع موجود و مستعد، و به منظور احراز یکموقعیّت علمی نوین برای خود، در تلاش مستمر هستند. زیرا، آگاهی به زمینه های مختلف و کسب مهارتهای مربوط به کاربرد علوم برای ابداع تکنولوژی های مناسب، و تدارک و تطبیق شرایط و زمینههای مورد نیاز آنها، نه تنها در انحصار هیچ قوم وملّتی نیست، بلکه به طور فطری در نهاد هر یک از ابناء بشر به ودیعه سپرده شده و ملل جهان در حال توسعه نیز خود را ملزم به تحصیل آنها می دانند.

در فرآیند توسعه تکنولوژی مناسب و پیشرفته، هرگاه حرکت درجه تحول و توسعه فرهنگی جامعه مقدمترین اقدام فرض شود، به دنبال آن استراتژی توسعه آموزش و پرورش در سطوح مختلف برای کلیه اعضای جامعه مطرح می گردد

توسعه آموزش و پرورش، و به ویژه تلاش در افزایش سطح آگاهیهای عمومی و علمی مردم، به نوبه خود مستلزم گسترش امر تحقیقات علمی در زمینه تعلیم و تربیت از طریق ایجاد ارتباط منسجم بین منابع علمی و پژوهشی با واحدهای تولیدی و خدماتی به منظور ایجاد تعادل بین دانشهای محض و نظری با تکنولوژیها یا دانش فنی در جریان زندگی و اشتغال اعضای جامعه میباشد.