مقاله عوامل موثر بر معماری پایدار

بخشی از مقاله

چکیده

گرم شدگی کره زمین، نازک شدن لایه ازن بعلت استفاده از انواع آلاینده ها، افزایش آلودگی محیط زیست و انقراض گونههای زیستی همه و همه با هم میآمیزند تا ضرورت بوم شناسی و مسائل زیست محیطی را برای آینده قابل پیشبینی گردانند. بطوریکه پیشی گرفتن خاکستری در برابر جهان سبز آینده، قابل تأمل ترین مسئله قرن حاضر به شمار می آید.

در این میان توسعه به عنوان یکی از بزرگترین عوامل تغییر محیط زیست و به تبع آن ساخت و ساز که جزو صنایع بزرگ در استخدام نیروی انسانی - صدها هزار کارگران ساختمان و فنون مربوطه - ، باعث از بین بردن زمینهای کشاورزی، فرسایش خاک و آلوده کننده محیط زیست و به مخاطره انداختن سلامتی و بهداشت مردم است و بر بحران انرژی دامن می زند. بحرانی که در اواسط دهه 1965 با افزایش میزان آلودگی محیط زیست هشداری به جهانیان محسوب شد، سبب تشکیل گروههای طرفدار محیط زیست که از حامیان محیط زیست در جهان بودند گردید و مفهوم گسترده ای تحت عنوان پایداری را پی گیری نمود.

بدون شک پیشرفت تکنولوژی ضرورتی است که از آن نمی توان چشم پوشید، ولی این عامل نباید ارزش های ما را خصوصا در زمینه پایداری مخاطره نماید. کاربرد مفاهیم پایداری در معماری، مبحثی تازه را به نام معماری پایدار، معماری اکولوژی، معماری سبز و معماری زیست محیطی باز کرده است که همگی اینها دارای مفهوم یکسانی هستند و بر معماری سازگار با محیط زیست دلالت دارند. اصطلاح پایداری نخستین بار در سال 1986 - توسط کمیته ی جهانی گسترش محیط زیست - مطرح شد.

به معنی رویارویی با نیازهای عصر حاضر، بدون مخاطره انداختن منابع نسل آینده برای مقابله با نیازهایشان. به طور کلی کاربرد مفاهیم پایداری همان معماری پایدار است که از جمله معماری اکوتک، معماری و انرژی، معماری سبز و... معماری و شهر برای انسان قبل مدرن، محصول خلاقانه ای بود که نتیجه محدودیت های اقلیمی و سازه ای از طرفی و باورهای جمعی افراد از طرف دیگر بود.

معماران نیز همسو با سایر دست اندرکاران در پی یافتن راه کارهای جدیدی برای تامین زندگی مطلوب انسان هستند. بدیهی است که فضاهای طراحی شده توسط معماران صورت پذیرفته و از آنجا که نقاط ضعف و قوت یک ساختمان بر زیست بوم جهان تاثیر مستقیم خواهد داشت. وظیفه ای بس حساس در این خصوص بر عهده معماران می باشد. در این مقاله سعی داریم به تبیین توسعه و طراحی پایدار بپردازیم و با طرح راه کارهایی، زمینه ی تحقق این باور را ایجاد نماییم.

مقدمه:

اصطلاح پایداری - sustainable - برای نخستین بار در سال 1986 توسط کمیته جهانی گسترش محیط زیست تحت عنوان - رویارویی با نیازهای عصر حاضر بدون به مخاطره انداختن منابع نسل آینده برای مقابله با نیازهایشان - مطرح شد و هرروز بر ابعاد و دامنه آن افزوده می شود تا استراتژیهای مناسبی پیش روی جهانیان قرار گیرد.

در این جهان، معماران نیز همسو با سایر دست اندرکاران در پی یافتن راهکارهای جدیدی برای تأمین زندگی مطلوب انسان بوده اند. بدیهی است که زندگی، کار، تفریح، استراحت و ... همه و همه فعالیت هایی می باشند که در فضاهای طراحی شده توسط معماران صورت پذیرفته و از آنجا که نقاط ضعف و قوت یک ساختمان بر زیست بوم جهان تاثیر مستقیم خواهد داشت، وظیفه ای بس حساس در این خصوص بر عهده معماران می باشد.

کاربرد مفاهیم پایداری و توسعه پایدار در معماری، مبحثی به نام »معماری پایدار« آغاز نموده اند که مهترین سرفصلهایی آن با عنوان "معماری اکو تک"، "معماری و انرژی معماری سبز" ایجاد می گردد. معماری پایدار - که در واقع زیرمجموعه طراحی پایدار است - را شاید بتوان یکی از جریانهای مهم معاصر به حساب آورد که عکسالعملی منطقی در برابر مسایل و مشکلات عصر صنعت به شمار میرود. برای مثال، 50 درصد از ذخایر سوختی در ساختمانها مصرف میشود که این به نوبه خود منجر به بحرانهای زیست محیطی شده و خواهد شد. بنابراین، ضرورت ایجاد و توسعه هرچه بیشتر مقوله پایداری در معماری بخوبی قابل مشاهده است.

معماری پایدار، مانند سایر مقولات معماری، دارای اصول و قواعد خاص خود است و این سه مرحله را در برمیگیرد: صرفه جویی در منابع ، طراحی برای بازگشت به چرخه زندگی و طراحی برای انسان که هرکدام آنها استراتژیهای ویژه خود را دارند. شناخت و مطالعه این تدابیر، معمار را به درک بیشتر از محیطی که باید طراحی آن را انجام دهد، میرساند روش تحقیق نوشتار حاضر توصیفی - تحلیلی میباشد که در آن سعی شده با مراجعه به کتابخانه و اسناد و مدارک معتبر و با مطالعه درباره نمونه های اجرا شده به بررسی تمام وجوه موضوع پرداخته شود.

در این جهان معماران نیز همسو با سایر دانشمندان در پی یافتن راهکارهای جدید برای تامین زندگی مطلوب انسان بوده اند. بدیهی است که زندگی و کار وتفریح واستراحت و ...همه وهمه فعالیت هایی می باشند که در فضاهای طراحی شده توسط معماران صورت پذیرفته و از انجا که نقاط ضعف و قوت یک ساختمان بر زیست بوم جهان تاثیر مستقیم خواهد داشت و وظیفه ای بس حساس در این خصوص بر عهده معماران می باشد .

کاربرد مفاهیم پایداری در معماری مبحثی تازه را به نام "معماری پایدار"و یا" معماری اکولوژیکی"و یا" معماری سبز"و یا" معماری زیست محیطی" باز کرده است که همگی اینها دارای مفهوم یکسانی هستند و بر معماری سازگار با محیط زیست دلالت دارند. تمامی اصول سبز، نیازمند مشارکت در روندی کل گرا برای ساخت محیط مصنوع هستند .یافتن ساختمان هایی که تمام اصول معماری سبز را خود داشته باشند کار ساده ای نیست .چرا که معماری سبز هنوز بطور کامل شناخته نشده است .یک معماری سبز باید بیش از یک ساختمان منفرد قطعه خود را شامل شود و باید شامل یک شکل پایداراز محیط شهری باشد .

شهر، موجودی فراتر از مجموعه ساختمان هاست؛ در حقیقت آن را می توان بصورت مجموعه ای از سامانه های در حال تعامل دید - سامانه هایی برای زیستن و تفریح - که بصورت شکل های ساخته شده دارای کالبد می باشند و با نگاهی دقیق به این سامانه ها است که می توانیم چهره شهر آینده را ترسیم نماییم. یکی از سه حوزه مهمی که توسعه پایدار روی آن تأکید دارد، مسائل محیطی است .

وظیفه معماران در این حوزه، بسیار خطیر و حساس است؛ چرا که معماران، به صورت مستقیم و غیر مستقیم مسئول 75 ٪ تغییر آب و هوا هستند. . - Rogers, 2005 - آنچه که باید همواره مورد توجه طراحان قرار گیرد توجه به هویت فرهنگی و بومی منطه ای است که برای آن طراحی انجام میشود که سه اصل را شامل می شود.الف - استفاده از مصالح بوم آورد تا حد امکان ب -استفاده از کارگران محلی ج -استفاده از المان ها ونمادهای بومی که جوابگوی ویژگیهای اقلیمی منطقه نیز می باشند.

توسعه پایدار:

تعریفی از توسعه پایدار که عموما پذیرفته شده، تعریف مندرج در گزارش بروتلند است که طبق آن "توسعه پایدار" آن گونه است که نیازهای نسل خود را بدوم مصالح و صرف نظر از توانایی نسل آینده در برآوردن نیازهایشان تامین نماید. - گلکار،45، - 1379 مفهوم توسعه پایدار به معنی ارائه راه حل هایی در مقابل الگوی سنتی کالبدی، اجتماعی و اقتصادی توسعه می باشد که بتواند از بروز مسائلی همچون نابودی منابع طبیعی، تخریب اکوسیستم ها، آلودگی، افزایش بی رویه جمعیت، رواج بی عدالتی و پایین آمدن کیفیت زندگی انسان ها جلوگیری کند.

هدف اصلی توسعه ی پایدار، تامین نیازهای اساسی، بهبود و ارتقای سطح زندگی برای همه، حفظ و اداره بهتر اکوسیستم ها و آینده ای امن تر و سعادتمندتر ذکر شده است و در نهایت میتوان گفت که توسعه ی پایدار مفهومی جامع دارد و به تمام جنبه های زندگی انسان مربوط می شود و اجرای مدل های توسعه پایدار نیاز به تغییرات اساسی در سیاست های ملی و بین المللی دارد.

به طور کلی پایداری محیطی با هدف حفظ محیط زیست بر موارد زیر تاکید دارد: کاهش اتلاف و پخش انرژی در محیط، کاهش تولید تاثیر گذارنده ها بر سلاکت انسان، استفاده از مواد قابل بازگشت به چرخه طبیعت، رفع سموم مواد. - سفلایی، 1383، - 63-62 توسعه پایدار، یک ایده و اصطلاح بسیار گسترده است که معانی متفاوت و بسیاری دارد و در نتیجه فراوانی این معانی، واکنش های مختلف صاحب نظران را برمی انگیزند. مفهوم توسعه پایدار، یک نوع تلاش برای ترکیب مفاهیم در حال رشد حوزه از موضوعات محیطی با موضوعات اجتماعی- اقتصادی می باشد. مفهوم توسعه پایدار یک تغییر مهم در فهم رابطه انسان و طبیعت و انسان ها با یکدیگر می باشد.

این مسئله با دیدگاه دو قرن گذشته، محیط به طور عمده به عنوان یک موضوع خارجی نسبت به بشر، تلقی می شده است و در نتیجه برای استفاده و استثمار انسان، مشکلات محلی اساسا به صورت محلی دیده می شدند . در این دیدگاه ارتباط انسان و محیط به صورت غلبه انسان بر محیط درک می شد و باور داشتند که دانش و فن آوری بشر می تواند بر تمام موانع محیطی و طبیعی فایق آید.

این دیدگاه مرتبط با توسعه سرمایه داری و انقلاب صنعتی و علم مدرن می باشد. - فلامکی، 1381، - 300 توسعه پایدار شکلی از توسعه است که با تامین رفاه و سلامت و رفع نیازهای امروز، ضامن سلامت و بقای انسان، محیط زیست و منابع نسل های آینده باشد. توسعه پایدار مفهوم جدیدی از توسعه علمی است، که نه تنها ما را به تغییر مفهوم توسعه اقتصادی بلکه به تغییر مفهوم توسعه اجتماعی نیز ملزم می کند.توسعه شهر به عنوان یک توسعه اجتماعی و توسعه اقتصادی تجسم مهمی از فرایند توسعه پایدار، همچنین دستیابی به مفهوم نو آوری است.

محیط اکولوژیکی شهر جزء خیلی مهمی از توسعه آن است و تغییرات آن تاثیر عظیمی در توسعه و بقای انسان دارد. مفهوم بوم شهر محیط اکولوژیک شهر را پوشش می دهد، استفاده از اصل توسعه پایدار و اصول اولیه اقتصاد اکولوژیکی روشی برای ارتقاء تغییرات اقتصاد شهری برای تطبیق توسعه با کیفیت محیط زیست شهری و ارتقاء توسعه همه جانبه توانایی های شهر برای رسیدن به توسعه اقتصادی-اجتماعی پایدار است . توسعه پایدار توسعه ای است که نیازهای حال انسان را با توجه به توانایی نسل آینده در دریافت نیازهایش مد نظر دارد. جنبه معنوی و مادی حیات و توجه به روح جمعی به جای فرد گرایی و بسیاری ویژگیهای دیگر را میتوان نسخه ایرانی توسعه پایدار دانست.

طراحی پایدار:

مدیریت یک محیط پاک و سالم بر اساس بهره برداری موثر از منابع و اصول اکولوژیکی است. هدف از طراحی ساختمان های پایدار: بهره برداری مناسب از منابع انرژی، جلوگیری از آلودگی هوا، مطابقت با محیط و... در تعریف طراحی پایدار چنین آمده که ساختمان پایدار ساختمانی است که کمترین تاثیرات ناسازگار بر محیط طبیعی را در طول عمر ساختمان و استقرار منطقه ای و جهانی دارد.