بخشی از مقاله
چکیده
برداشت بیش از حد و آلودگیهای نفتی در خلیج فارس، بیماریهای انگلی و باکتریایی در مزارع پرورشی باعث کاهش یافتن ذخایر شیلاتی از جمله صدف مروارید ساز لب سیاه شده است. پوسته، گوشت و مروارید صدف لب سیاه در صنایع منبت کاری، دکمه سازی، تزئینات، داروسازی، خوراک دام و طیور و همچنین مصارف انسانی استفاده میشود. تکثیر و پرورش این آبزیان علاوه بر بهبود ذخایر کاهش یافته، فرصتهایی را برای پیشرفت اقتصادی جوامع ساحلی و ایجاد اشتغال و درآمد به دنبال خواهد داشت.
-1مقدمه
منابع غذایی دریایی و فعالیتهای آبزی پروری نقش مهمی را در تولید پروتئین حیوانی بر عهده دارند. در حال حاضر اکثر ذخایر شیلاتی در دنیا بیش از حد مورد استفاده قرار گرفتهاند، که این امر منجر به کاهش ذخایر ماهی، نرم تنان و سخت پوستان گردیده است، بنابراین آبزی پروری به عنوان پاسخی برای مشکل امنیت غذایی و سوءتغذیه پروتئینی بخصوص در کشورهای در حال توسعه مطرح میباشد.
تکثیر و پرورش نرم تنان خوراکی به عنوان گزینه مناسبی جهت افزایش تولید غذا در دنیا مورد توجه بوده و در این بین صدفها سهم عمدهای را به خود اختصاص دادهاند. در حال حاضر بالاترین میزان تولید از نظر تقسیم بندی گروهی مربوط به نرم تنان میباشد زیرا 30 تا 35 درصد آبزیان پرورشی را تشکیل میدهند. تولید پروتئین مرغوب تنها بخشی از فعالیتهای آبزی پروری و پرورش صدف میباشد، بخش دیگر پرورش صدف به منظور تولید مروارید است. مروارید تولیدی طبیعی است که برای رهایی برخی از انواع نرمتنان دریایی و آب شیرین از شر مزاحمین، ساخته میشود. مروارید طبیعی نادر، ریز و شکلی نامنظم دارد .
اولین کسی که موفق به تولید مروارید پرورشی شد لینه دانشمند سوئدی بود. او یکبار پس از 6 سال در سال 1740، موفق به تولید مروارید کامل شد و درسال 1762، اختراع خود را ثبت کرد. پس از آن در اوایل قرن 20 میلادی، میکی موتوی ژاپنی توانست از راه هسته گذاری در اعضاء تولید مثلی به تولید انبوه مروارید بپردازد. روش پرورش و تولید مروارید در تمامی صدف های مروارید ساز تقریباَ یکسان است
صدف مروارید ساز لب سیاه به دلیل پوسته زیبا با یک خط شفاف و پوشش رنگین کمانی از دیگر گونهها متمایز است. پوسته، گوشت و مروارید صدف لب سیاه در صنایع منبت کاری، دکمه سازی، تزئینات، داروسازی، خوراک دام و طیور و همچنین مصارف انسانی استفاده میشود.
اما متاسفانه در سالهای اخیر میزان ذخایر آن بدلیل صید بیرویه، آلودگیهای محیطی، انگلی، باکتریایی و ... کاهش یافته است. تکثیر و پرورش این صدف با ارزش میتواند علاوه بر بهبود ذخایر کاهش یافته، فرصتهایی را برای پیشرفت اقتصادی جوامع ساحلی و ایجاد اشتغال و درآمد به دنبال خواهد داشت
-2زیست شناسی صدف لب سیاه:
صدفهای مرواریدساز جز جانوران چسبیده به بستر و دارای حرکت بطنی میباشند و عمدتا در نواحی جزر و مدی زندگی می کنند بررسیهای به عمل آمده نشان میدهد، زیستگاههای عمده گونههای محلی از نواحی سطح تا اعماق 10 متری دیده میشوند. گاهی عوامل محدود کننده از قبیل صیادان صدف مرواریدساز در تغییر عمق زیستگاه جانور میتوانند موثر باشند. صدف لب سیاه به صورت انفرادی زیست میکند. مناطق زیستی صدفهای مروارید ساز دارای بسترهای از جنس صخرهای که در نواحی معروف مرجانی میباشند. در این مناطق جریانهای سنگین آب موجب فراهم آوردن شرایط تغذیهای مناسب می گردد، البته جریانهای خیلی قوی برای استقرار صدفچهها زیاد مفید نیست اما احتمال بیشتری را برای تولید مروارید ایجاد می کند.
صدفهای مروارید ساز موجودات فیلتر فیدر بوده و مواد غذایی موجود در آب را که شامل فیتوپلانکتونها، زئوپلانکتونها، مواد دیتروس و مواد معلق است را فیلتر میکنند البته بهترین مواد غذایی فیتوپلانکتون میباشد اما نسبت به آلودگی و گل و لای بسیار حساس میباشند. آلودگیها حرکت بطنی جانور را کندتر مینماید و همچنین میزان گل و لای تاثیر بسزایی بر میزان دسترسی به غذا داشته و میتواند دررشد و نمو صدفهای مروارید ساز اثر بگذارد
بسیاری از بی مهرگان و ماهیها از صدفهای مروارید ساز تغذیه میکنند. از میان بی مهرگان ستاره دریایی عمده ترین شکارچی این جانور محسوب میشود. همچنین اختاپوسها و برخی ار کوسهها از دیگر جانورانی هستند که از صدفهای مروارید ساز تغذیه میکنند. برخی ازجانوران نیز به عنوان موجودات مزاحم برای صدفها شناخته شدهاند این جانوران شامل اسفنجها، ئیدرها، کرمهای پرتار، ماسلها و بعضی از خارپوستان از گروه مارسانان و خرچنگها که به پوسته صدف آسیب جدی وارد میکنند و همچنین از گرو انگلها لاروهای گرد سستود شایعترین انگل برای صدف مروارید ساز به شمار می-روند.
-3نیازهای محیطی و بیولوژی در امر تکثیر و پرورش صدف مروارید ساز :
-1انتخاب محل مناسب: برای راه اندازی مزرعه تعیین کننده است و انتخاب سایتهای ضعیف ممکن است باعث رشد آهسته مرگ و میر یا بیماری در صدفها شود و یا مرواریدهایی با کیفیت پائین تولید کند.
-2کیفیت آب: برای پرورش صدف مروارید ساز آب بدون آلودگی دریا مورد احتیاج است. بهتر است مکانی را انتخاب کنید که از منابع آلاینده شیمیایی یا انبارهای نفت و مناطق پر جمعیت دور باشد و نزدیک منابع آب شیرین مثل رودخانهها نباشد.
-3دما: دمای مناسب برای این موجودات بین 25 تا 30 درجه سانتیگراد است.
-4شوری: صدفهای مرواریدساز قادرند دامنهی نسبتا وسیع شوری از14 تا بالاتر از PPT 55 را برای 2 تا 3 روز تحمل کنند. مناسبترین شوری PPT 33 ذکر شده است.
-5عمق: بهترین عمق از 15 تا 35 متر میباشد.
