بخشی از مقاله
چکیده
حادثه سقوط رژیم پهلوی به رهبری شخ صیتی بود که مهمترین ویژگی آن وفا داری به ارز شهای مذهبی ا ست. اهمیت این حادثه در همین است که پس از حاکمیت بیش از نیم قرن دنیاگرایان و متجددین غربگرا بر حکومت و سیاست ایران و تلاش گسترده و برنامه ریزی شده برای طرد و نفی سنت های مذهبی بار دیگر ارزشهای معنوی از نو احیاء شده و گروههای مذهبی به رهبری امام خمینی - ره - موفق به ت شکیل حکومت ا سلامی شدند.
هدف مقاله برر سی سبک رهبری سیاسی امام خمینی و عوامل موثر در شکل گیری آن است.روش مورد استفاده در این پژوهش توصیفی-تحلیلی است. فرضیهمقاله براین است که سبک سیاسی امام ترکیبی از »نماد گرایی سنتی« و »عقاید اصلاح طلبی« با ایجاد مطابقت بین نصوص دینی - سنت - و مقتضیات زمانی یا تفکر عقلانی درباره سنت و استفاده از آن برای حل مسائل جدید بودوعواملی چون تربیت و رشد درخانواده ای مذهبی، تحصیلات در حوزه های مختلف دینی و عملی، بهره گیری از تجربیات تاریخی و اثر پذیری از بعضی شخصیت های برجسته سیاستمدار مذهبی درشکل گیری این نوع سبک رهبری موثر بوده اند.
یافته های پژوهش نشان می دهد که امام خمینی با وجود وفاداری به سنتهای اصیل مذهبی، به ایجاد پاره ای تحولات نوین سیاسی در ایران پرداخت. لذا از یک سو، امام خمینی به کمک استفاده عقلانی و عمل گرا از سنت و مذهب توانست اعتماد به نفس، جرات، شجاعت، نیرومندی سیاسی را به ایرانیان باز گرداند و از سوی دیگر با بهره برداری نوین و عقلانی از سنت و مذهب موفق به تاسیس جمهوری اسلامی ایران شد.
مقدمه وبیان مسئله
در ایران روند نوسازی و توسعه از دوره قاجاریه آغاز گردید. اصلاحات در این دوره از بالا و از طریق تلاش اصلاح طلبانه برخی از مقامات دولتی از جمله عباس میرزا، قائم مقام ها، امیر کبیر و سپه سالار انجام گرفت. روند ا صلاحات در دروره قاجار به علت ماهیت خودکامه رژیم و مخالفت درباریان و صاحبان منافع خاص ناکام ماند. با ضعف و زوال دولت مرکزی جنبش های اجتماعی اصلاح طلبانه از جنبش تنباکو تا انقلاب مشروطه رخ نمود که آنها نتوانستند به اهداف خود دست یابند و دولت مطلقه نوگرای رضاشاه روی کار آمد.
در دوره ی پهلوی اول و دوم روند نوسازی در ایستارها و ساختارها شدت گرفت ولی به دلیل فقدان یک چارچوب تئوریک منسجم و ماهیت خودکامه دولت در قالب رژیم»پدر سالارجدید« و نیز ف ساد، سرکوب طبقات متو سط و پائین و ت شدید ت ضاد بین جامعه و دولت و نیز بین دین و دولت، بحران های اجتماعی گسترش یافت که به انقلاب اسلامی ختم شد.
بدین ترتیب، حادثه سقوط رژیم شبه مدرنی ست پهلوی به رهبری شخ صیتی که مهمترین ویژگی اش وفاداری و تم سک به سنت و ارز شهای مذهبی بود، بار دیگر براعتبار و اهمیت این مفروض که همواره و لزوما چنین نیست که سنت و مذهب در تقابل و تعارض با تجدد باشند، افزود. در نتیجه برای بسیاری از ناظران و پژوهشگران، این سوال مطرح شد که: چگونه ممکن است در عصری که مذهب و امور سنتی رنگ باخته است، یک شخصیت روحانی و معتقد و وفادار و عامل به سنت و ارزشهای دینی موفق شود تا آرمانها و عقاید سنتی را برای اهداف مدرن دگرگون سازد؟
با برر سی تحولات ایران از سال 1342 تا پیروزی انقلاب ا سلامی و دهه اول انقلاب این سوال مطرح ا ست که سبک رهبری سیا سی امام خمینی - ره - درانقلاب ا سلامی ایران چه بود؟ فر ضیهمقاله براین ا ست که سبک سیا سی امام، چه در مورد مبارزه با رژیم شاه و چه در رابطه با تشکیل دولت جدید و استقرار نهاد های مدرن، ترکیبی از »نماد گرایی سنتی« و »عقاید اصلاح طلبی« با ایجاد مطابقت بین نصوص دینی - سنت - و مقتضیات زمانی یا تفکر عقلانی درباره سنت و استفاده از آن برای حل مسائل جدید بود.
عواملی چون تربیت و رشد درخانواده ای مذهبی، تحصیلات در حوزه های مختلف دینی و عملی، بهره گیری از تجربیات تاریخی و اثر پذیری از بع ضی شخ صیت های برج سته سیا ستمدار مذهبی، متغیر مستقل وسبک رهبری سیاسی امام خمینی را متغیر وابسته پژوهش حاضرراتشکیل می دهد. این تحقیق از نظر نگرش و بررسی مسئله، جزء گروه تحقیقات توصیفی- تحلیلی است. همچنین از تحلیل محتوای کیفی و وصفی وقایع جهت پی بردن به عوامل مؤثر بر وقایع و رویدادها، استفاده شده است. درجمع آوری اطلاعات از روش های رایج کتابخانه ای شامل بررسی کتب و مقالات مربوط به بحث، منابع معتبر اینترنتی و استفاده شده است.
پیشینه تحقیق
از لحاظ تاریخی اکثر پژوهش های صورت گرفته مربوط به نوسازی سیاسی ایران محدود به دوران قاجاریه و پهلوی است. از جمله کتاب »نخستین رویارویی های اندیشه گران« تالیف عبدالهادی حائری، که به بررسی واکنش برخی از نخبگان فکری ایرانی دوره قاجاریه در قبال دو بعد از تمدن غربی، یکی بعد علمی و تکنولوژیکی آن و دیگری بعد استثماری و استعماری اش پرداخته است.
عبدالهادی حائری در کتاب دیگرش» تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق« زمینه های فکری پیدایش مشروطیت و نقش علما را مورد بررسی قرار داده است و تا حدودی سوابق فکری و عوامل شکل دهنده به افکار دو ایدئولوگ بزرگ آن زمان یعنی آیت االله نائینی و نوری را به صورت مقایسه ای روشن می سازد.
حامد الگار هم در اثر خویش»دین و دولت در ایران : نقش علما در دوره قاجاریه« به چگونگی روابط میان علما و دولت قاجار پرداخته و بر زمینه های اجتماعی و مذهبی این روابط تاکید کرده است. اثر دیگر»اندیشه سیاسی در اسلام معاصر«از حمید عنایت که به ارزیابی اندیشه های جدید در اسلام می پردازد. وی در این کتاب به تحلیل سیر تحول اندیشه سیاسی اسلامی در مصر و ایران است و به نگرش متفکران سنی وشیعه نسبت به اسلام را با نگرش جدید آنها به اسلام مقایسه می کند.
کتاب »دین و دولت در ایران معا صر« از سید محمد مو سوی که به برر سی همگرایی و تعامل دین و دولت در جمهوری اسلامی و تشریح آن از دیدگاه امام خمینی - ره - می پردازد. کتاب»نظام سیاسی و دولت در اسلام« از سید محمد موسوی که به ارزیابی نظریه های مختلف در حوزه نظام سیا سی در ا سلام شکل گرفته ا ست می پردازد و همچنین رابطه دین و دولت در ایران و بررسی نقش روحانیت در تحولات ایران بویژه در دوره معاصر می پرازد.
کتاب »شکل گیری انقلاب اسلامی« محسن میلانی، به دنبال تبیین پدیده انقلاب اسلامی از طریق ارزیابی پیش شرایط اقتصادی و سیاسی و ایدئولوژیکی زمینه ساز انقلاب، عوامل داخلی و خارجی ای که دستیابی به قدرت را تسهیل کردند،است.. وی در کتاب خود دو مساله مهم یکی مساله شیعه نوگرا و دیگر شعیه بنیادگرای امام خمینی - ره - را مورد بررسی قرار می دهد.
